O'simliklarga odam faoliyatining ta'siri

KATTAQO`RG`ON SHAHAR 16-umumiy o`rta ta`lim maktabining biologiya fani o`qituvchisi XAMDAMOVA FERUZA XASANOVNAning bir soatlik dars ishlanmasi

Mavzu: O`simliklarga odam faoliyatining ta`siri

• Darsning jihozi: O’zbekistonning ekologik haritasi, “Qizil kitob”, fotosuratlar, jadvallar;
• Darsda foydalaniladigan tehnologiya: didaktik o`yin tehnologiyasi (matbuot konferensiyasi), “Klaster” metodi, jadvallar bilan ishlash;
• Baholash: rag‘batlantirish, 5 ballik tizim asosida

Darsning maqsadi:

• Ta’limiy: o’simliklar dunyosiga odam faoliyatining ijobiy va salbiy ta’siri,bugungi kunda o’rmonlarning holati haqida bilim berish.
• Tarbiyaviy: o’simliklar olamini asrash; ulardan oqilona foydalanish;dorivor o’simliklarning ahamiyati haqida tushuncha berish.
• Rivojlantiruvchi: o`simliklar olamiga inson faoliyatining ta’sirini tahlil etish ko’nikmalarini rivojlantirish.

II. O’tilgan mavzuni so`rash:

• O’tilgan mavzu: O`simliklar dunyosiga ekologik omillarning ta’siri bo`lib, o`quvchilarning bilimi “matbuot konferensiyasi” didaktik o`yini orqali tekshiriladi. Bunda bir o`quvchi doskaga “intervyu” berish uchun chiqadi va “muhbirlar” unga mavzu yuzasidan o`zlarini qiziqtirgan savollarni beradilar.

III. Yangi mavzu bayoni:

• Odamlar ho'jalik faoliyatida o'simliklar dunyo-siga juda katta ta'sir etadi. Ularning o'simlik-larga ta'sirini ijobiy va salbiy ta'sirlarga ajratish mumkin. Ijobiy ta'sirlarga katta maydonlarda xilma-xil madaniy o'simliklarni ekishi va yuqori hosil olishi, o'rmonlarni tiklash, ochiq joylarga daraxtlar ekish, shahar va qishloqlarni ko'kalamzorlashtirish kabilar kiradi. Salbiy ta'sirlarga o'rmonlarni kesish, o'simliklarni ildizi, tugunagi va ildizpoyasi bilan yig'ish va o'rish, mol boqish, suv omborlari qurish, yangi yerlarni o'zlashtirish, tashqi muhitni zararli kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi kabilar kiradi.

• Odamlarning o'simliklarga salbiy ta'sirlari natijasida Yer yuzida o'simliklar qoplami qisqarib, turlar tarkibi kamayib bormoqda. Ma'lumotlarga qaraganda hozirgi vaqtda dunyoda o'rmonlarning umumiy maydoni 50% ga qisqarib ketgan. O'zbekiston o'rmon xojaligi fondi maydoni 9119 ming gektar bo'lib, uning o'rmon bilan qonlangan maydoni 2776 ming gektarni tashkil etadi. Tog' yonbag'irlaridagi o'rmonlarni kesish ancha kuchaygan, shuning uchun xukumatimiz tashabbusi bilan yog'ochbop terakzorlarni ko'paytirish umumxalq harakati boshlab yuborildi.

Insonning suvdan noto'g'ri foydalanishi oqibatida Orol dengizining sathi pasayib ketdi, natijada zaharli chiqindilar bilan ifloslangan tuproq o'simliklarga salbiy ta'sir etmoqda. Daryo bo'ylaridagi to'qaylar quriy boshladi. Ilgarigi hosildor o'tloq va pichanzorlarning mahsuldorligi keskin o'zgardi. O'rmonlar yong'inlardan va suv bosishlardan ham katta zarar ko'radi. Turistlar ham o'rmonlarga katta ziyon yetkazadilar. Ular chodir qurish uchun bir necha yosh daraxtlarni kesadilar.

• Chorva mollarini beto'xtov boqish oqibatida foydali o'tlar kamayib, ular o'rnini chorvachilik uchun foydasiz o'simlik turlari egallamoqda, ayniqsa tekisliklardagi o'tloqzorlarda sun'iy suv omborlari qurilib, o'simliklar qoplamiga katta zarar keltirilmoqda. Inson dorivor o'simliklardan keng foydalanadi. Hozirgi davrda dorivor o'simliklarning 1500 dan ortiq turidan dunyo miqyosida foydalaniladi. Kelajakda ularning turlari yana ham ortadi. Shuning uchun ham ba'zi bir dorivor o'simliklar doimiy ravishda yig'ilishi natijasida ularning zaxiralari kamayib ketmoqda.

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash

Quyidagi jadval to`ldiriladi:

O`simliklarga insonning salbiy ta`siri

O`simliklarga insonning ijobiy ta`siri

Shuningdek, Yangi mavzuni mustahkamlashda “Klaster” metodidan foydalanamiz. Bunda doska o`rtasiga “O`simliklarga insonning ta`siri” deb yozib qo`yiladi va o`quvchilar tarmoqlash metodi orqali bugungi mavzu yuzasidan olgan bilimlarini mustahkamlaydilar. Oxirida fikrlar umumlashtirilib, o`qituvchi tomonidan yakuniy xulosa chiqariladi.

V.Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa mavzuni o`qib, savol-javobga tayyorlanib kelish. Konspektlashtirish.

Mavzuda doir yangi ma`lumotlar topib kelish.