Жынысты к?бею дегенім - аталы? ж?не аналы? жыныс жасушаларыны? ?осылуы.Тоза?дану – аталы? тоза?ны? аналы? аузына т?суі. ?здігінен тоза?дану дегеніміз бір г?лді? ?з аталы? тоза?ыны? сол г?лді? ?з аналы?ыны? аузына т?суі.?здігінен тоза?данатын ?сімдіктер г?л жармай т?рып ж?не г?л жар?ан кезде тоза?данады.Мыс; жер жа??а?ы, шегірг?л, саумалды?,бетеге, тары
Ай?ас тоза?дану – бір г?лді? аталы? тоза?ыны? екінші г?лді? аналы?ыны? аузына т?суі.Буна?денелер ар?ылы ай?ас тоза?данатын ?сімдіктерді? г?лдері ашы? ре?ді,хош иісті, тоза?дары ?те ірі ж?не т?тті шірне б?леді.Жел ар?ылы ай?ас тоза?данатын ?сімдіктерді? тоза?дары ?те майда, же?іл к?п болады. Жел ар?ылы ай?ас тоза?данатын ?сімдіктерге ?ант ?ызылшасы,??лма?, ?арасора, ж?гері,?арабидай,?айы?,емен.
?ры?тану – аталы? ж?не аналы? жыныс жасушаларыны? ?осылуы. Жатында ж?мырт?а жасушасы ж?не т??ымб?ршігіні? е? ірі жасушасы болады.Тоза? т?тікшесіні? ?шында 2 жасуша болады.Оны? біреуі ж?мырт?а жасушамен екіншісі е? ірі жасушамен ?осылады.М?ны ?осарлы ?ры?тану дейді.Б?л ??былысты аш?ан ?алым С.Г. Навашин.?ры?тан?аннан кейін т??ымб?ршігінен т??ым, жатыннан жеміс дамиды.
Екі ж?лдыз, бір ?сыныс ар?ылы ба?алау
Сергіту с?ті
4.Жа?а саба?ты бекіту.
Аш ?ара жап айт
І топ
Ай?ас тоза?дану-– бір г?лді? аталы? тоза?ыны? екінші г?лді? аналы?ыны? аузына т?суі.
ІІ топ
?ры?тану – аталы? ж?не аналы? жыныс жасушаларыны? ?осылуы. Жатында ж?мырт?а жасушасы ж?не т??ымб?ршігіні? е? ірі жасушасы болады.
Биологиялы? диктант
?ры?тану —. ж?не.. ?осылуынан зиготаны? пайда болуы. Ал б?л жа?а организмні? бастамасы болып табылады. ?ры?тану негізіне. ж?не ата-анасынан ?рпа?ына т??ым ?уалайтын белгілерді? берілуі жатады. ?ры?тану к?птеген ?сімдіктерге де т?н. Оны? іске асуына е? алдымен гаметалар дамитын жыныс органдарыны? т?зілуі (гаметангий) ?сер етеді. Кейде б?л процесті жыныс процесі деп біріктіріп ?арайды. ?ры?тану., к?к жасыл балдырларда ж?не. болмайды. Т?менгі сатыда?ы ?сімдіктерде жыныс процесі ?р алуан. Кейбір жасыл балдырларда ?ры?тану гамета т?збей-а? екі бір клеткалы организмдерді? ?осылуы н?тижесінде ж?зеге асады (гологамия). Пішіні мен к?лемі бірдей талшы?ы бар гаметаларды? ?осылуы . деп аталады. Б?л к?птеген балдырлар?а т?н. Бір клеткалы балдырлар (мысалы, хламидомонадалар) ?здері. т?зе отырып гаметангийге айналады. К?п клеткалы балдырларда бір-біріне ??сас бірнеше клеткалар тобы гаметангий т?зеді (мысалы, улотрикс). Конъюгат балдырлар?а (мысалы, спирогира) конъюгация т?н. К?лемі ?р т?рлі талшы?ы бар гаметаларды? ?осылуын ., талшы?ы бар, талшы?ы жо? гаметаларды? ?осылуын оогамия деп атайды.
?ры?тану — аталы? ж?не аналы? жыныс клеткаларыны? ?осылуынан зиготаны? пайда болуы. Ал б?л жа?а организмні? бастамасы болып табылады. ?ры?тану негізіне жынысты к?бею ж?не ата-анасынан ?рпа?ына т??ым ?уалайтын белгілерді? берілуі жатады. ?ры?тану к?птеген ?сімдіктерге де т?н. Оны? іске асуына е? алдымен гаметалар дамитын жыныс органдарыны? т?зілуі (гаметангий) ?сер етеді. Кейде б?л процесті жыныс процесі деп біріктіріп ?арайды. ?ры?тану бактерияларда, к?к жасыл балдырларда ж?не са?ырау??ла?тарда болмайды. Т?менгі сатыда?ы ?сімдіктерде жыныс процесі ?р алуан. Кейбір жасыл балдырларда ?ры?тану гамета т?збей-а? екі бір клеткалы организмдерді? ?осылуы н?тижесінде ж?зеге асады (гологамия). Пішіні мен к?лемі бірдей талшы?ы бар гаметаларды? ?осылуы изогамия деп аталады. Б?л к?птеген балдырлар?а т?н. Бір клеткалы балдырлар (мысалы, хламидомонадалар) ?здері гамета т?зе отырып гаметангийге айналады. К?п клеткалы балдырларда бір-біріне ??сас бірнеше клеткалар тобы гаметангий т?зеді (мысалы, улотрикс). Конъюгат балдырлар?а (мысалы, спирогира) конъюгация т?н. К?лемі ?р т?рлі талшы?ы бар гаметаларды? ?осылуын гетерогамия, талшы?ы бар, талшы?ы жо? гаметаларды? ?осылуын оогамия деп атайды.
?орытынды
Бір айналым ?дісі бойынша б?гінгі саба?тан ?йренгендерін ?рмекшіні? торын ??ру ар?ылы айтады.
Сабақтың тақырыбы: Өсімдіктердің гүлденуі және тозаңдануы. Тозаңдану түрлері, құстар арқылы айқас тозаңдану
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Өсімдіктердің жынысты көбеюі,тозаңдану оның түрлерімен таныстыру,ұрықтану туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Ойлау қабілетін,сөйлеу,есте сақтау қабілеттерін дамыта отырып шығармашылыққа тәрбиелеу.
Тәрбиелік: Табиғатты қорғауға,қоршаған ортаны аялауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Аралас сабақ.
Сабақтың барысы
1.Ұйымдастыру кезеңі.
2.Үй тапсырмасы сұрау.
3.Жаңа сабақты түсіндіру
4.Жаңа сабақты бекіту
5. Қорытынды
6.Бағалау
7.Үйге тапсырма беру
Үй тапсырмасын сұрау .
І топ
1.Гүлдің негізгі бөліктерін атаңдар
2.Гүл сағағы, гүл табаны, тостағанша жапырақшалары қандай қызмет атқарады?
ІІ топ
1.Аналықтың құрлысы, атқаратын қызметі
2.Гүл серігі деп қандай бөліктерін айтады?
Жаңа сабақ.
Жаңа сабақ(постер қорғау)
Жынысты көбею дегенім - аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы.Тозаңдану – аталық тозаңның аналық аузына түсуі. Өздігінен тозаңдану дегеніміз бір гүлдің өз аталық тозаңының сол гүлдің өз аналығының аузына түсуі.Өздігінен тозаңданатын өсімдіктер гүл жармай тұрып және гүл жарған кезде тозаңданады.Мыс; жер жаңғағы, шегіргүл, саумалдық,бетеге, тары
Айқас тозаңдану – бір гүлдің аталық тозаңының екінші гүлдің аналығының аузына түсуі.Бунақденелер арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктердің гүлдері ашық реңді,хош иісті, тозаңдары өте ірі және тәтті шірне бөледі.Жел арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктердің тозаңдары өте майда, жеңіл көп болады. Жел арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктерге қант қызылшасы,құлмақ, қарасора, жүгері,қарабидай,қайың,емен.
Ұрықтану – аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы. Жатында жұмыртқа жасушасы және тұқымбүршігінің ең ірі жасушасы болады.Тозаң түтікшесінің ұшында 2 жасуша болады.Оның біреуі жұмыртқа жасушамен екіншісі ең ірі жасушамен қосылады.Мұны қосарлы ұрыұтану дейді.Бұл құбылысты ашқан ғалым С.Г. Навашин.Ұрықтанғаннан кейін тұқымбүршігінен тұқым, жатыннан жеміс дамиды.
Екі жұлдыз, бір ұсыныс арқылы бағалау
Сергіту сәті
4.Жаңа сабақты бекіту.
Аш қара жап айт
І топ
Айқас тозаңдану-– бір гүлдің аталық тозаңының екінші гүлдің аналығының аузына түсуі.
ІІ топ
Ұрықтану – аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы. Жатында жұмыртқа жасушасы және тұқымбүршігінің ең ірі жасушасы болады.
Биологиялық диктант
Ұрықтану — ... және ... ... қосылуынан зиготаның пайда болуы. Ал бұл жаңа организмнің бастамасы болып табылады. Ұрықтану негізіне ... және ата-анасынан ұрпағына тұқым қуалайтын белгілердің берілуі жатады. Ұрықтану көптеген өсімдіктерге де тән. Оның іске асуына ең алдымен гаметалар дамитын жыныс органдарының түзілуі (гаметангий) әсер етеді. Кейде бұл процесті жыныс процесі деп біріктіріп қарайды. Ұрықтану ..., көк жасыл балдырларда және ... болмайды. Төменгі сатыдағы өсімдіктерде жыныс процесі әр алуан. Кейбір жасыл балдырларда ұрықтану гамета түзбей-ақ екі бір клеткалы организмдердің қосылуы нәтижесінде жүзеге асады (гологамия). Пішіні мен көлемі бірдей талшығы бар гаметалардың қосылуы ... деп аталады. Бұл көптеген балдырларға тән. Бір клеткалы балдырлар (мысалы, хламидомонадалар) өздері ... түзе отырып гаметангийге айналады. Көп клеткалы балдырларда бір-біріне ұқсас бірнеше клеткалар тобы гаметангий түзеді (мысалы, улотрикс). Конъюгат балдырларға (мысалы, спирогира) конъюгация тән. Көлемі әр түрлі талшығы бар гаметалардың қосылуын ..., талшығы бар, талшығы жоқ гаметалардың қосылуын оогамия деп атайды.
Ұрықтану — аталық және аналық жынысклеткаларының қосылуынан зиготаның пайда болуы. Ал бұл жаңа организмнің бастамасы болып табылады. Ұрықтану негізіне жынысты көбею және ата-анасынан ұрпағына тұқым қуалайтын белгілердің берілуі жатады. Ұрықтану көптеген өсімдіктерге де тән. Оның іске асуына ең алдымен гаметалар дамитын жыныс органдарының түзілуі (гаметангий) әсер етеді. Кейде бұл процесті жыныс процесі деп біріктіріп қарайды. Ұрықтану бактерияларда, көк жасыл балдырларда және саңырауқұлақтарда болмайды. Төменгі сатыдағы өсімдіктерде жыныс процесі әр алуан. Кейбір жасыл балдырларда ұрықтану гамета түзбей-ақ екі бір клеткалы организмдердің қосылуы нәтижесінде жүзеге асады (гологамия). Пішіні мен көлемі бірдей талшығы бар гаметалардың қосылуы изогамия деп аталады. Бұл көптеген балдырларға тән. Бір клеткалы балдырлар (мысалы, хламидомонадалар) өздері гамета түзе отырып гаметангийге айналады. Көп клеткалы балдырларда бір-біріне ұқсас бірнеше клеткалар тобы гаметангий түзеді (мысалы, улотрикс). Конъюгат балдырларға (мысалы, спирогира) конъюгация тән. Көлемі әр түрлі талшығы бар гаметалардың қосылуын гетерогамия, талшығы бар, талшығы жоқ гаметалардың қосылуын оогамия деп атайды.
Қорытынды
Бір айналым әдісі бойынша бүгінгі сабақтан үйренгендерін өрмекшінің торын құру арқылы айтады.
Бас бармақ арқылы бүгінгі сабақты бағалайды.
Оқушыларды смайликтер арқылы бағалау
Үйге тапсырма:Өсімдіктердің гүлденуі және тозаңдануы. Тозаңдану түрлері, құстар арқылы айқас тозаңдану
6.Үй тапсырмасы.
& 25 Өсімдіктердің жынысты көбеюі.Тозаңдану мен ұрықтану.81-83 б.б
Біліміңді сына орындау. 83-84 б.б
Гүлдер туралы,бунақденелермен,желмен тозаңданатын өсімдіктердің гүлдері туралы қысқаша мазмұндама жазу.
7.Бағалау.
4-5 жетон алғандарға «5»
2-3 жетон алғандарға «4»
1 жетон алғандарға «3» Жетонды көп жинаған топ таудың басындағы жемісті алады. Бұл жеміспен келесі сабақтарымызда танысатын боламыз.
Маңғыстау облысыЖаңаөзен қаласы№2 орта мектепБиология пәнінің мұғаліміӘбілхасова Дәмен
