Саба?ты? к?рнекілігі:буклеттер,сурет,кесте,слайд материалдары
Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і:
?й тапсырмасын тексеру:
Ауызша саба? с?рау?, тест ж?мыстарын алу,де?гейлік тапсырмалар орындау.
Жа?а саба?ты т?сіндіру:
Онтогенез — организмдерді? жеке дамуы
Клетка ?ры?тан?ан со? организмні? жеке дамуы — онтогенез басталады.
Онтогенез
эмбрионды? (?ры?ты?) даму постэмбрионды? (?ры?тан кейінгі) даму
Эмбриология ?ылымыны? дамуы туралы ?ыс?аша тарихи м?ліметтер. Эмбриология (грекше “embryon” — ?ры?, “logos” — ?ылым) — организм ?ры?ыны? дамуын зерттейтін ?ылым. Эмбриология ?ылымы негізіні? ?алануы Ресей ?ылым академиясыны? академигі К.Бэрді? есімімен тікелей байланысты. Ол 1828 жылы “Жануарлар дамуыны? тарихы” деген е?бегінде с?т?оректілер мен тауы? ?ры?тарыны? даму ерекшеліктері туралы зерттеу ж?мыстарыны? н?тижесін жарияла?ан болатын.
Бластула
Гаструла
Нейрула
Организмні? жеке дамуын — онтогенезді ланцетникті? б?лшектенуі ж?не дамуы мысалында ?арастырайы?. Ланцетник ж?мырт?аларын су?а салады. Оны? ?ры?танып дамуы да суда ж?реді. Оны? ж?мырт?а клеткасыны? сары уызы аз бол?анды?тан зигота толы?тай б?лшектенеді. ?ры?тан?ан клетка алдымен екіге, одан со? т?ртке б?лінеді (93-сурет). Б?дан кейінгі б?ліну к?лдене? ба?ытта ж?реді.
Дамуды? келесі сатысында бластула ?абаты ішке ?арай ойысады да, одан клетканы? ішкі ?абаты пайда болады. Осыны? н?тижесінде ?ос ?абат ?алыптасады. М?ндай ?ос ?абатты даму сатысын гаструла деп атайды. Гаструла (грекше “gaster” — ?арын) — іші ?уыс екі ?абат клеткалардан т?ратын ?ры?. Б?л екі ?абат ?ры? жапыра?шалары деп те аталады
Гаструла сатысы ая?тал?аннан кейін де клетканы? б?лінуі жал?аса береді. Б?дан кейінгі сатыны нейрула деп атайды. Нейрула сатысы кезінде дерн?сілді? немесе ересек организмні? жеке м?шелері дами бастайды. Мысалы, эктодерма ?абатынан бірнеше клеткалар б?лініп т?мен т?седі де, одан ж?йке та?ташасы т?зіліп, ол ж?йке т?тігіне айналады (93-сурет, К). Б?л т?тік — ми мен ж?лынны? бастамасы.
Постэмбрионды? даму. Постэмбрионды? (?ры?тан кейінгі) даму организмні? ж?мырт?а ?абы?шасын жарып шы??аннан кейін, ал ?ры?ы ??рса?та дамитын с?т?оректілерде туа салысымен басталады. Постэмбрионды? даму екіге б?лінеді: д?рыс даму ж?не т?рленіп даму.
Сабақтың көрнекілігі:буклеттер,сурет,кесте,слайд материалдары
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Үй тапсырмасын тексеру:
Ауызша сабақ сұрауғ, тест жұмыстарын алу,деңгейлік тапсырмалар орындау.
Жаңа сабақты түсіндіру:
Онтогенез — организмдердің жеке дамуы
Клетка ұрықтанған соң организмнің жеке дамуы — онтогенез басталады.
Онтогенез
эмбриондық (ұрықтық) даму постэмбриондық (ұрықтан кейінгі) даму
Эмбриология ғылымының дамуы туралы қысқаша тарихи мәліметтер. Эмбриология (грекше “embryon” — ұрық, “logos” — ғылым) — организм ұрығының дамуын зерттейтін ғылым. Эмбриология ғылымы негізінің қалануы Ресей ғылым академиясының академигі К.Бэрдің есімімен тікелей байланысты. Ол 1828 жылы “Жануарлар дамуының тарихы” деген еңбегінде сүтқоректілер мен тауық ұрықтарының даму ерекшеліктері туралы зерттеу жұмыстарының нәтижесін жариялаған болатын.
Бластула
Гаструла
Нейрула
Организмнің жеке дамуын — онтогенезді ланцетниктің бөлшектенуі және дамуы мысалында қарастырайық. Ланцетник жұмыртқаларын суға салады. Оның ұрықтанып дамуы да суда жүреді. Оның жұмыртқа клеткасының сары уызы аз болғандықтан зигота толықтай бөлшектенеді. Ұрықтанған клетка алдымен екіге, одан соң төртке бөлінеді (93-сурет). Бұдан кейінгі бөліну көлденең бағытта жүреді.
Дамудың келесі сатысында бластула қабаты ішке қарай ойысады да, одан клетканың ішкі қабаты пайда болады. Осының нәтижесінде қос қабат қалыптасады. Мұндай қос қабатты даму сатысын гаструла деп атайды. Гаструла (грекше “gaster” — қарын) — іші қуыс екі қабат клеткалардан тұратын ұрық. Бұл екі қабат ұрық жапырақшалары деп те аталады
Гаструла сатысы аяқталғаннан кейін де клетканың бөлінуі жалғаса береді. Бұдан кейінгі сатыны нейрула деп атайды. Нейрула сатысы кезінде дернәсілдің немесе ересек организмнің жеке мүшелері дами бастайды. Мысалы, эктодерма қабатынан бірнеше клеткалар бөлініп төмен түседі де, одан жүйке тақташасы түзіліп, ол жүйке түтігіне айналады (93-сурет, К). Бұл түтік — ми мен жұлынның бастамасы.
Постэмбриондық даму. Постэмбриондық (ұрықтан кейінгі) даму организмнің жұмыртқа қабықшасын жарып шыққаннан кейін, ал ұрығы құрсақта дамитын сүтқоректілерде туа салысымен басталады. Постэмбриондық даму екіге бөлінеді: дұрыс даму және түрленіп даму.
Жаңа сабақты бекіту:
1. Эмбриология ілімінің негізін қалауда К.Бэр, А.О.Ковалевский, И.И.Мечников және қазақстандық И.Чагиров, Қ.Баймұханбетов сияқты ғалымдардың еңбектері ерекше.
2. Сары уызы аз организмдердің ұрықтанған клеткасы толықтай бөлшектенеді. Ал сары уызы мол тауық жұмыртқасының тек ұрық дискісі бөлшектенеді.
3. Онтогеноз — бластула, гаструла және нейрула сатыларының негізінде дамиды.
4. Организмнің жұмыртқа қабығын жарып шыққаннан кейінгі дамуын постэмбриондық даму дейді. Ол екіге бөлінеді: дұрыс даму және түрленіп даму.
Онтогенез 
