Органикалы? заттар (н?руыздар,оларды? ??рылысы мен жасушада?ы ма?ызы)

П?н: Биология П?н м??алімі: Сынып: 10 Саба?: 7 К?ні:

Саба?ты?

та?ырыбы:

Органикалы? заттар (н?руыздар,оларды? ??рылысы мен жасушада?ы ма?ызы).

Сілтеме:

Биология 10 сынып?а арнал?ан о?улы?, электронды о?улы?, ?аламтордан алын?ан м?ліметтер.

Жалпы ма?саты:

Білімділік: о?ушыларды? н?руыз туралы білімдерін ?рі ?арай ?алыптастыру, оны? ма?ызын т?сіндіру.

Дамытушылы?: о?ылатын материалды? практикалы? ма?ыздылы?ын к?рсетiп, ?ызы?ушылы?тарын дамыту?а м?мкіндік беру;

Т?рбиелік: топта ынтыма?тасты? пен сыйласты?та ж?мыс істеуге т?рбиелеу.

О?у н?тижелері:

О?ушылар білуге тиіс:

- Н?руыз молекуласыны? ??рылысын,?асиетін,жасушада?ы ма?ызын;

- Н?руызды? жасушада ат?аратын ?ызметтерін.

Дерекк?здер:

М??алімге арнал?ан н?с?аулы?.

Биология. Жалпы білім беретін мектепті? 10 сыныбына арнал?ан о?улы?Т.?асымбаева,К.М?хамбетжанов.Алматы «Мектеп», 2010. Жалпы биология.?дістемелік н?с?ау.Т.?асымбаева,А.?исымова. Алматы «Мектеп», 2006

Биология ж?мыс д?птері. Биология о?ыту ?дістемесі.

Саба?ты? кезе?дері

М??алімні? іс-?рекеті

О?ушыларды? іс-?рекеті

Уа?ыты

Білу.

Т?сіну.

?олдану.

Талдау.

«Б?гінде білім беру ?дерісіне м?мкіндігінше ке?ірек ?арау?а болады. ?р адамды ?азіргі заман?ы ?лемде іс істеуге, білім ала білуге, ?мір с?ре алу?а, бірлесіп ?мір с?ре білуге ?йрету ?ажет».

Назарбаев Н.?.

І.Сынып ішін ?йымдастыру. Тренинг (саба? басталарда о?ушылар?а психологиялы? дайынды? жасаймын).

К?зімізді ж?мып, ішімізден мына с?здерді ?айталайы?: «Мен ойымды тез жина?таймын, жа?алы??а, білімге ?ызы?ушылы?ым жо?ары, тере? ойлап, на?ты жауап беремін, ?иял?а да берілемін. Мен ?з біліміме, ?з к?шіме сенімдімін. Б?гінгі саба?та б?ріне с?ттілік тілеймін.» К?зімізді ашып саба?ымызды бастаймыз.

Адам ме?гермейтін білім бар ма?

Жой?ын істі тындырар к?ші? барда.

О?ы, ?йрен, жас ?рпа?, б?рін ме?гер,

Ал?а ?ой?ан ма?саты?, ісі? барда!

2. 4 Топ?а б?лу. (сандар ар?ылы) (1,2,3,4)

Ба?алау пара?ы, ба?алау критерийлары беріледі.

О?ушыларды? д?ниетанымдарын ашу ?шін на?ты ой тастау.

?мірді? ?кінбейтін бар айласы,

Ол айла - ?иянатсыз ой тазасы.

Мейірім, ынсап, ?ділет, адал е?бек,

Таза ж?рек, тату дос - сол шарасы.

(Ш.??дайбердиев)

?й тапсырмасын тексеру:

Ой ?оз?ау. Лездік с?ра?тар бойынша тексеру.

1. «Тікелей с?ра?тар»

1. Органикалы? заттар дегеніміз
2. ?андай к?мірсуларды білесі?дер
3. ?р ?айсысына сипаттама
4. Моносахаридтерді? жасушада?ы ж?не организмдегі орны ж?не ?ызметтері

5. Полисахаридтерді? жасушада?ы ж?не организмдегі орны ж?не ?ызметтері
6. К?мірсуларды? таби?атта?ы р?лі

2. Биолгиялы? диктант

1. К?міртек... органикалы? заттарды?... т?зеді.

2. К?мірсулар... ж?не... болып екіге б?лінеді. ?арапайым к?мірсулар?а —...., ал к?рделі.....— полисахаридтер жатады.

3. Таби?атта к?п тарал?ан моносахаридтерге —..., ..ж?не т.б., ал крахмал, целлюлоза, гликоген — ....жатады.

4. Клетка тіршілігі ?шін к?мірсулар к?птеген ?ызмет ат?арады, атап айт?анда,.., ??рылыс...,...ж?не т.б.

Жа?а та?ырыпты талдау.

Саралан?ан б?лім. Операциялы? – орындаушылы? кезе?.

Т?саукесерде «Ми?а шабуыл». Не т?сінді?із? Б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы ?андай болма?? О?ушылар с?ра??а жауап береді, ?з білетіндерін айтады.
Белок— биологиялы? полимер

Тірі клеткада?ы органикалы? заттарды? барлы?ы биополимерлерге жатады. Полимер молекуласы ?арапайым заттардан ??ралады, оларды мономерлер деп атайды. Егер “А” ?рпі бір мономер болса, онда мынадай тізбектен: А—А—А—А—А—А—А. мономерлерден полимер молекуласы т?зіледі.

спиртіні? молекулалы? массасы — 46;

этил бензолдікі — 78

Белок — макромолекула:

ж?мырт?а белогыны?— 45000

инсулиндікі шамамен — 60000,

рибонуклеазанікі — 13700

гемоглобиндікі — 66000

Биополимерлерді? ішінде м?лшері мен ма?ызы ж?нінен белок молекуласы ерекше орын алады. Белокты? макромолекула?а жататынды?ын оны? молекуласыны? массасын бас?а органикалы? заттарды? молекулалы? массасымен салыстыру ар?ылы к?з жеткізуге болады.

Белок молекуласын зерттеген ?алымдар.

Белок молекуласын т???ыш рет 1736 жылы Я.Беккори зерттеді. Ол бидай ?нынан желімтіктелген белок ал?ан болатын, біра? оны? ??рамы тек ж?з жылдан кейін бас?а ?алымдарды? ж?ргізген т?жірибелеріні? н?тижесінде аны?талды. Белок молекуласыны? ??рамын аны?тауды? ал?аш?ы ?адамы оны химиялы? жолмен ыдырату болды.

Белокты

(СООН) (Nh2)

Белок молекуласыны? ??рамына 20 амин?ыш?ылы кіреді

Ал?аш?ы амин?ыш?ылын 1806 жылы Р.Воклен мен К.Робике аспарагус ?сімдігіні? с?лінен б?ліп алып, оны аспарагин деп атады.

Белок ??рылысы.

Белок молекуласы химиялы? ??рылымы ж?нінен гетерополимер (грекше “?eteros” — ?р т?рлі) болып табылады. Себебі оны? ??рамына кіретін амин?ыш?ылдары (мономерлер) ??рылысы ж?нінен ?р т?рлі болып келеді. Оны былай бейнелеуге болады: А—Б—В—Б—А—В—Г ж?не т.б.

Белоктар

жай белоктар (протеиндер) к?рделі белоктар (протеидтер)

альбуминдер, глобулиндер, фосфопротеидтер, хромопротеидтер

ж?не нуклеопротеидтер,. протаминдер, гистондар

Белокты? ??рылымы

Бірінші реттік

Екінші реттік ?шінші реттік Т?ртінші реттік

О?ушыларды мада?тап, ?олпаштам отыру.

1.О?ушылар тілектер айту, ар?ылы ынтыма?тасты? орта ??рады.

2.Сандар?а байланысты топтар?а б?лінеді. (1,2,3,4)

3. АКТ ар?ылы білім тексеру.

1. Мына с?йлемдерді толы?тыры?дар. Полимер молекулаларын_________к?райды. К?мірсуларды? мономерлеріне________ жатады.Оларды? молекулаларына___________атомдары кіреді.

2.Моносахаридтер ерекшеліктері.

К?рделі к?мірсуларды? жасушада ат?аратын ?ызметі.

1.О?улы?пен ж?мыс.

1. 1,2,3,4, ке дейін санау ар?ылы жа?а топ ??рылады. Берілген тапсырмаларды о?ып, топта тал?ылайды.

2. Жа?а топта ?здері о?ы?ан м?ліметтерді орта?а салады. «?й» тобына оралып, барлы? жи?ан м?ліметтерін орта?а салады.

1. Н?руыз молекуласы ?андай ?

2. Н?руызды? ??рылысы ?андай? 3. Амин?ыщ?ылдарыны? т?рлеріне мысал келтір.

«Постер» ??растырып, спикер топты? атынан постерді ?ор?айды.

Смайликтер бойынша топ ж?мысын ба?алау.

1.О?улы?пен ж?мыс.

?ане ойланайы? (пікір алмасу)

Кітаппен ж?мыс

«Постер» ??растырып, спикер топты? атынан постерді ?ор?айды.

1 мин

3 мин

7 мин

10 мин

6 мин

Жина?тау

Ба?алау

Ой т?жырым.

ІІІ. Кіріктірілген б?лім. Рефлекциялы? – ба?алау кезе?і

1.Суретте не бейнеленген?

Н?руызды? бірінші реттік ??рылымы

Н?руызды? екінші реттік ??рылымы

Н?руызды? ?шінші реттік ??рылымы

Н?руызды? т?ртінші реттік ??рылымы

Постер ??растыру?а н?с?ау беру.

1 топ: Кестемен ж?мыс

2 топ: Суретпен ж?мыс

3 топ: Слаид жасау

4 топ: Постер ??ру

Постер ??растыру?а н?с?ау беру,постерді салу,?ор?ау?а дайындалу.

1 тапсырма:

1. Белок ?андай биополимерге жатады?

2.Белок мономерлеріні? р?лін кімат?арады?

3. Амин?ыш?ылдары ………. ?асиет к?рсететін …………….тобы мен негіздік ?асиет к?рсететін ………….т?рады.

2. Белок молекуласыны? ??рамына кіретін а…………………. карбоксил ж?не …………………………….бар б?ліктері бірдей болады, ал екінші буындары ??самайды.

2 тапсырма:

1. Белок молекуласын химиялы?, физикалы? ж?не рентген??рылымды? ?дістермен зерттеуде неміс ?алымы... швед химигі...ж?не ,....?ылым?а ?ос?ан ?лестері ?те зор.

2. Э.Фишер амин?ыш?ылдарыны?...... байланысатынын, Т.Сведберг белок молекуласыны? таби?аты... болатынын д?лелдеді. Ал Л.Полинг адам баласы зардап шегетін ауруды? бірі — “Ора? пішінді клеткалы....” пайда болу себептерін тапты.

3. Тіршілікті? к?зі — белок.. ??рылымды

«Си?ырлы хаттар»

О?ушылар м?тінді жа?сылап о?ып, с?ра?тар дайындап ?оржын?а салады.

Топтар бір – біріне екі ж?лдыз бір тілек айтып, формативті ба?алайды.
8 мин

7 мин

?й ж?мысы

§5-6 та?ырыптарды о?ып келу, та?ырыпты? со?ында?ы с?ра?тар?а жауап жазып,29- беттегі кестені толтырып келуді тапсыру.

?й тапсырманы жазып алу. ?аламтордан н?руыздар туралы м?ліметтер іздеп келу. §5-6 о?у, А,В,С с?ра?тар?а жауап беру.Кестені толтыру.

2 мин

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Органикалы? заттар (н?руыздар,оларды? ??рылысы мен жасушада?ы ма?ызы)»

Пән: Биология Пән мұғалімі: Сынып: 10 Сабақ: 7 Күні:
Сабақтың тақырыбы:	Органикалық заттар (нәруыздар,олардың құрылысы мен жасушадағы маңызы).
Сілтеме:	Биология 10 сыныпқа арналған оқулық, электронды оқулық, ғаламтордан алынған мәліметтер.
Жалпы мақсаты:	Білімділік: оқушылардың нәруыз туралы білімдерін әрі қарай қалыптастыру, оның маңызын түсіндіру. Дамытушылық: оқылатын материалдың практикалық маңыздылығын көрсетiп, қызығушылықтарын дамытуға мүмкіндік беру; Тәрбиелік: топта ынтымақтастық пен сыйластықта жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Оқу нәтижелері:	Оқушылар білуге тиіс: - Нәруыз молекуласының құрылысын,қасиетін,жасушадағы маңызын; - Нәруыздың жасушада атқаратын қызметтерін.
Дереккөздер:	Мұғалімге арналған нұсқаулық. Биология. Жалпы білім беретін мектептің 10 сыныбына арналған оқулықТ.Қасымбаева,К.Мұхамбетжанов.Алматы «Мектеп», 2010. Жалпы биология.Әдістемелік нұсқау.Т.Қасымбаева,А.Қисымова. Алматы «Мектеп», 2006 Биология жұмыс дәптері. Биология оқыту әдістемесі.
Сабақтың кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті	Уақыты
Білу. Түсіну. Қолдану. Талдау.	«Бүгінде білім беру үдерісіне мүмкіндігінше кеңірек қарауға болады. Әр адамды қазіргі заманғы әлемде іс істеуге, білім ала білуге, өмір сүре алуға, бірлесіп өмір сүре білуге үйрету қажет». Назарбаев Н.Ә. І.Сынып ішін ұйымдастыру. Тренинг (сабақ басталарда оқушыларға психологиялық дайындық жасаймын). Көзімізді жұмып, ішімізден мына сөздерді қайталайық: «Мен ойымды тез жинақтаймын, жаңалыққа, білімге қызығушылығым жоғары, терең ойлап, нақты жауап беремін, қиялға да берілемін. Мен өз біліміме, өз күшіме сенімдімін. Бүгінгі сабақта бәріне сәттілік тілеймін.» Көзімізді ашып сабағымызды бастаймыз. Адам меңгермейтін білім бар ма? Жойқын істі тындырар күшің барда. Оқы, үйрен, жас ұрпақ, бәрін меңгер, Алға қойған мақсатың, ісің барда! 2. 4 Топқа бөлу. (сандар арқылы) (1,2,3,4) Бағалау парағы, бағалау критерийлары беріледі. Оқушылардың дүниетанымдарын ашу үшін нақты ой тастау. Өмірдің өкінбейтін бар айласы, Ол айла - қиянатсыз ой тазасы. Мейірім, ынсап, әділет, адал еңбек, Таза жүрек, тату дос - сол шарасы. (Ш.Құдайбердиев) Үй тапсырмасын тексеру: Ой қозғау. Лездік сұрақтар бойынша тексеру. 1. «Тікелей сұрақтар» 1. Органикалық заттар дегеніміз 2. Қандай көмірсуларды білесіңдер 3. Әр қайсысына сипаттама 4. Моносахаридтердің жасушадағы және организмдегі орны және қызметтері 5. Полисахаридтердің жасушадағы және организмдегі орны және қызметтері 6. Көмірсулардың табиғаттағы рөлі 2. Биолгиялық диктант 1. Көміртек .............. органикалық заттардың .............. түзеді. 2. Көмірсулар ............... және ............... болып екіге бөлінеді. Қарапайым көмірсуларға —...................., ал күрделі .......................— полисахаридтер жатады. 3. Табиғатта көп таралған моносахаридтерге —..........., ............және т.б., ал крахмал, целлюлоза, гликоген — ........................жатады. 4. Клетка тіршілігі үшін көмірсулар көптеген қызмет атқарады, атап айтқанда, ............, құрылыс............., ..............және т.б. Жаңа тақырыпты талдау. Сараланған бөлім. Операциялық – орындаушылық кезең. Тұсаукесерде «Миға шабуыл». Не түсіндіңіз? Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қандай болмақ? Оқушылар сұраққа жауап береді, өз білетіндерін айтады. Белок — биологиялық полимер Тірі клеткадағы органикалық заттардың барлығы биополимерлерге жатады. Полимер молекуласы қарапайым заттардан құралады, оларды мономерлер деп атайды. Егер “А” әрпі бір мономер болса, онда мынадай тізбектен: А—А—А—А—А—А—А... мономерлерден полимер молекуласы түзіледі. спиртінің молекулалық массасы — 46; этил бензолдікі — 78 Белок — макромолекула: жұмыртқа белогының— 45000 инсулиндікі шамамен — 60000, рибонуклеазанікі — 13700 гемоглобиндікі — 66000 Биополимерлердің ішінде мөлшері мен маңызы жөнінен белок молекуласы ерекше орын алады. Белоктың макромолекулаға жататындығын оның молекуласының массасын басқа органикалық заттардың молекулалық массасымен салыстыру арқылы көз жеткізуге болады. Белок молекуласын зерттеген ғалымдар. Белок молекуласын тұңғыш рет 1736 жылы Я.Беккори зерттеді. Ол бидай ұнынан желімтіктелген белок алған болатын, бірақ оның құрамы тек жүз жылдан кейін басқа ғалымдардың жүргізген тәжірибелерінің нәтижесінде анықталды. Белок молекуласының құрамын анықтаудың алғашқы қадамы оны химиялық жолмен ыдырату болды. Белокты (СООН) (Nh2) Белок молекуласының құрамына 20 аминқышқылы кіреді Алғашқы аминқышқылын 1806 жылы Р.Воклен мен К.Робике аспарагус өсімдігінің сөлінен бөліп алып, оны аспарагин деп атады. Белоктың құрылысы. Белок молекуласы химиялық құрылымы жөнінен гетерополимер (грекше “һeteros” — әр түрлі) болып табылады. Себебі оның құрамына кіретін аминқышқылдары (мономерлер) құрылысы жөнінен әр түрлі болып келеді. Оны былай бейнелеуге болады: А—Б—В—Б—А—В—Г және т.б. Белоктар жай белоктар (протеиндер) күрделі белоктар (протеидтер) альбуминдер, глобулиндер, фосфопротеидтер, хромопротеидтер және нуклеопротеидтер,. протаминдер, гистондар Белоктың құрылымы Бірінші реттік Екінші реттік Үшінші реттік Төртінші реттік Оқушыларды мадақтап, қолпаштам отыру.	1.Оқушылар тілектер айту, арқылы ынтымақтастық орта құрады. 2.Сандарға байланысты топтарға бөлінеді. (1,2,3,4) 3. АКТ арқылы білім тексеру. 1. Мына сөйлемдерді толықтырыңдар. Полимер молекулаларын_________кұрайды. Көмірсулардың мономерлеріне________ жатады.Олардың молекулаларына___________атомдары кіреді. 2.Моносахаридтер ерекшеліктері. Күрделі көмірсулардың жасушада атқаратын қызметі. 1.Оқулықпен жұмыс. 1,2,3,4, ке дейін санау арқылы жаңа топ құрылады. Берілген тапсырмаларды оқып, топта талқылайды. Жаңа топта өздері оқыған мәліметтерді ортаға салады. «Үй» тобына оралып, барлық жиған мәліметтерін ортаға салады. 1. Нәруыз молекуласы қандай ? 2. Нәруыздың құрылысы қандай? 3. Аминқыщқылдарының түрлеріне мысал келтір. «Постер» құрастырып, спикер топтың атынан постерді қорғайды. Смайликтер бойынша топ жұмысын бағалау. 1.Оқулықпен жұмыс. Қане ойланайық (пікір алмасу) Кітаппен жұмыс «Постер» құрастырып, спикер топтың атынан постерді қорғайды.	1 мин 1 мин 3 мин 7 мин 10 мин 6 мин
Жинақтау Бағалау	Ой тұжырым. ІІІ. Кіріктірілген бөлім. Рефлекциялық – бағалау кезеңі 1.Суретте не бейнеленген? Нәруыздың бірінші реттік құрылымы Нәруыздың екінші реттік құрылымы Нәруыздың үшінші реттік құрылымы Нәруыздың төртінші реттік құрылымы Постер құрастыруға нұсқау беру. 1 топ: Кестемен жұмыс 2 топ: Суретпен жұмыс 3 топ: Слаид жасау 4 топ: Постер құру Постер құрастыруға нұсқау беру,постерді салу,қорғауға дайындалу. 1 тапсырма: 1. Белок қандай биополимерге жатады? 2.Белок мономерлерінің рөлін кіматқарады? 3. Аминқышқылдары ……….. қасиет көрсететін ……………..тобы мен негіздік қасиет көрсететін …………..тұрады. 2. Белок молекуласының құрамына кіретін а…………………. карбоксил және …………………………….бар бөліктері бірдей болады, ал екінші буындары ұқсамайды. 2 тапсырма: 1. Белок молекуласын химиялық, физикалық және рентгенқұрылымдық әдістермен зерттеуде неміс ғалымы ................ швед химигі ...............және ,...................ғылымға қосқан үлестері өте зор. 2. Э.Фишер аминқышқылдарының ................................. байланысатынын, Т.Сведберг белок молекуласының табиғаты .................. болатынын дәлелдеді. Ал Л.Полинг адам баласы зардап шегетін аурудың бірі — “Орақ пішінді клеткалы ......................” пайда болу себептерін тапты. 3. Тіршіліктің көзі — белок ......... құрылымды	«Сиқырлы хаттар» Оқушылар мәтінді жақсылап оқып, сұрақтар дайындап қоржынға салады. Топтар бір – біріне екі жұлдыз бір тілек айтып, формативті бағалайды.	8 мин 7 мин
Үй жұмысы	§5-6 тақырыптарды оқып келу , тақырыптың соңындағы сұрақтарға жауап жазып,29- беттегі кестені толтырып келуді тапсыру.	Үй тапсырманы жазып алу. Ғаламтордан нәруыздар туралы мәліметтер іздеп келу. §5-6 оқу, А,В,С сұрақтарға жауап беру.Кестені толтыру.	2 мин