kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Негізгі халы? шаруашылы? да?ылдары-бидай мен картопты? пайда болу тарихы

Нажмите, чтобы узнать подробности

Саба?ты? та?ырыбы: Негізгі халы? шаруашылы? да?ылдары-бидай мен картопты? пайда болу тарихы
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Негізгі халы? шаруашылы? да?ылдары-бидай мен картопты? пайда болу тарихы, ??рамында?ы заттар ж?не ма?ызы туралы т?сінік беру
Дамытушылы?: Бидайды?, картопты? ?аза?станда ж?не ?зімізді? айма?та егілетін іріктемелерін білу
Т?рбиелілік: Нанды ?адірлеу керектігін ??ындыру
Саба?ты? ?дісі: баяндау, с?ра?-жауап
Пайдаланылатын к?рнекіліктер: Бидайды? ж?не картопты? суреттері, тірек-сызбалар, интерактивті та?та
Пайдаланылатын ?дебиеттер: Биология, ?ызы?ты ботаника, Биологияны о?ыту ?дістемесі
І. ?йымдастыру
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру

1. ?йге берілген кестені тексеру
Асты? т??ымдас ?сімдіктер
Азы?ты? ?сімдіктер Малазы?ты? ?сімдіктер ??рылыс материалдары, ?а?аз ?ндіру шикізаты болатын ?сімдіктер Сыпыр?ыш дайындау?а ?ажетті ?сімдік Зиянды ?сімдік


2. Де?гейлік тапсырмалар
І 10 10 10
ІІ 20 20 20
ІІІ 30 30 30
І-1: Асты? т??ымдастар ?андай клас?а жатады?
І-2: Асты? т??ымдастарды? тамыр ж?йесі ?андай?
І-3: ?аза?станда асты? т??ымдастарды? ?анша т?рі ?седі?

ІІ-1: Та?ам ретінде пайдаланылатын асты? т??ымдастарды ата?
ІІ-2: С?ректі асты? т??ымдастарды ата ж?не олар ?айда ?олданылады?
ІІ-3: ?арабас, бидайы?, ат?она?, бетеге, тар?а?, арпабас т.б. асты? т??ымдастарды? ма?ызы неде?
ІІІ-1: Асты? т??ымдастарды? саба?ыны? ??рылысын т?сіндір?
ІІІ-2: Асты? т??ымдастарды? жапыра?ы ?алай орналас?ан?
ІІІ-3: Асты? т??ымдастарды? г?ліні? ??рылысын т?сіндір?

ІІІ. Жа?а саба? т?сіндіру
Бидай ертеден келе жат?ан м?дени ?сімдіктерді? бірі. Археологиялы? ??жаттар?а ?ара?анда бізді? заманымыздан Y-YI мы? жылдарда Ашхабад, Ереван, Еуропаны? о?т?стік б?лігінен ?азбадан бидай д?ні табыл?ан. Бидай 10 мы? жылдам астам уа?ыттан бері ?сіріліп келеді.
Бидай д?ні-аса ??нарлы да ?уатты азы?, оны? ??рамында адам а?засы ?шін ?ажетті а?уыздар мен к?мірсулар, В, РР ж?не Е д?румендері, минералды т?здар ж?не бас?а да ?ажетті заттар болады. 100 г бидай нанында 9 г а?уыз, 0,5 г май, 1 г ?ант, 40 г крахмал бар. Бидай д?нінен ?р т?рлі ?н, жарма, кеспе, крахмал, спирт, т.б. дайындайды. Саба?ы мал т?сенішіне пайдаланылады.
Бидайды? пайдалануы:
1. Та?амды? ?нім
2. Мал азы?ы мен ??с жемі
3. Д?румендер
4. Крахмал, спирт, май алынатын шикізаттар
5. Бидай сабаны ?а?аз, ?атырма ?а?аз, ора?ыш материал, мал ?орасына т?сеніш заттар алынатын шикізат
?аза?станны? к?птеген жерінде ж?мса? ж?не ?атты бидайды? к?здік пен жазды? іріктемелері ?сіріледі. Жазды? бидайды? т??ымы 12-140 жылыда ?аулап ?седі. Оны ерте к?ктемде себеді. Асты? бір жазда пісіп, т?сім береді. Жазды? бидай т?птену ж?не саба?тану кезе?інде суды к?п тілейді, ?рі топыра? тал?айды. ?ара, ?ызыл ?о?ыр, ??нарлы сазда? топыра?та жа?сы ?седі. К?здік бидайды к?зде себеді. Ол сепкеннен кейін біраз уа?ыт ?ткен со? кешікпей к?ктеп шы?ады. К?бінде 2-3 жапыра? пайда бол?ан кезде бидай т?птене бастайды, содан со? ?ар астында ?алдырылады. К?ктемде ?айтадан ?се бастайды да, жанама ?ркендер шы?ып, тамырларыны? саны артады, с?йтіп ?сімдікті? саба?тары тез ?сіп, жазды? со?ында мол т?сім береді. Ж?мса? бидай климат жа?дайы ?ата? аума?тарда, ?аза?станны? Орталы?, Шы?ыс аудандарында ?седі. ?атты бидай топыра? тал?айды ж?не жылу с?йеді. Сонды?тан ?аза?станны? О?т?стік облыстарында егіледі. Бидайдан мол т?сім алу ?шін ?сімдік тіршілігіні? барлы? жа?тарына бір мезгілде ы?пал ететін агротехникалы? шараларды? т?тас жиынты?ын ?олдану ?ажет. Жерді тере? айдау, ауыспалы егісті мезгілінде д?рыс жасау. Сондай-а? топыра?ты жа?сы ??деп, сапалы іріктеме т??ымды себу, т??ымды дер кезінде себу ж?не т??ым себу м?лшерін д?рыстап алу, ?ар то?тату, егісті к?ктемде тырмалау, ?атар аралы?тарын ?опсыту, органикалы?, минералды ты?айт?ыштарды ?ажетті м?лшерде енгізу, арамш?птерді жою, т.б. шараларды ?олдану мол т?сім алуды? кепілі болып саналады.
?аза?станда бидайды? 6 т?рі ?сіріледі: еділдік, польшалы?, к?желік, ж?мса?, ?атты, к?бе? бидайлар.
Картоп-аса ма?ызды азы?-т?ліктік ж?не техникалы? ?сімдіктерді? бірі. Картопты? шы??ан жері-О?т?стік Американы? таулы ?лкелері. Еуропа?а 1553 жылы испанды?тар ?келген. Ресейге картоп Еуропадан I Петр уа?ытында ?келінді. ?лы Отан со?ысы кезінде картоп миллионда?ан адамдарды? негізгі та?амды? азы?ы ретінде пайдаланылды. Картопты? ??рамында негізінен су мен ??р?а? заттар болады. ??р?а? заттарда к?мірсу, а?уыз, май, д?румендер, органикалы? ?ыш?ылдар, минералдар са?талады. Фотосинтез ?рекетіні? н?тижесіндепайда болатын ?анттан крахмал т?зіледі. Картоптан спирт, крахмал, сірне алынады.Картоп т?йнектері мал?а азы?. Картопты к?ктемде отыр?ызады. Картоп 8-100 жылылы?та ?неді. Жа?адан шы?арыл?ан картоп іріктемелеріні? саны 100-ден асады. Биологиялы? ерекшеліктерін, экологиялы? жа?дайларын ескеріп іріктемелерін та?дап ала білсе аса ?німді болады.
IY. Саба?ты бекіту с?ра?тары:
1. Бидай ?ай уа?ыттан бері ?сіріліп келеді?
2. Бидайдан ?андай азы?-т?лік алынады?
3. Бидайды? ??рамында ?андай заттар бар?
4. Бидайдан мол т?сім алу ?шін не істеу ?ажет?
5. Картопты ?сіру тарихынан не білесі?дер?
6. Картопты? халы? шаруашылы?ында?ы ма?ызы ?андай?
Y. ?йге тапсырма:
1. Негізгі халы? шаруашылы? да?ылдары-бидай мен картопты? пайда болу тарихы
2. Нанды ?адірлеу туралы халы? арасында к?п тарал?ан ма?ал-м?телдер жинастыру

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Негізгі халы? шаруашылы? да?ылдары-бидай мен картопты? пайда болу тарихы »

Сабақтың тақырыбы: Негізгі халық шаруашылық дақылдары-бидай мен картоптың пайда болу тарихы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Негізгі халық шаруашылық дақылдары-бидай мен картоптың пайда болу тарихы, құрамындағы заттар және маңызы туралы түсінік беру
Дамытушылық: Бидайдың, картоптың Қазақстанда және өзіміздің аймақта егілетін іріктемелерін білу
Тәрбиелілік: Нанды қадірлеу керектігін ұғындыру
Сабақтың әдісі: баяндау, сұрақ-жауап
Пайдаланылатын көрнекіліктер: Бидайдың және картоптың суреттері, тірек-сызбалар, интерактивті тақта
Пайдаланылатын әдебиеттер: Биология, Қызықты ботаника, Биологияны оқыту әдістемесі
І. Ұйымдастыру
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1. Үйге берілген кестені тексеру
Астық тұқымдас өсімдіктер
Азықтық өсімдіктер Малазықтық өсімдіктер Құрылыс материалдары, қағаз өндіру шикізаты болатын өсімдіктер Сыпырғыш дайындауға қажетті өсімдік Зиянды өсімдік


2. Деңгейлік тапсырмалар
І 10 10 10
ІІ 20 20 20
ІІІ 30 30 30
І-1: Астық тұқымдастар қандай класқа жатады?
І-2: Астық тұқымдастардың тамыр жүйесі қандай?
І-3: Қазақстанда астық тұқымдастардың қанша түрі өседі?

ІІ-1: Тағам ретінде пайдаланылатын астық тұқымдастарды ата?
ІІ-2: Сүректі астық тұқымдастарды ата және олар қайда қолданылады?
ІІ-3: Қарабас, бидайық, атқонақ, бетеге, тарғақ, арпабас т.б. астық тұқымдастардың маңызы неде?
ІІІ-1: Астық тұқымдастардың сабағының құрылысын түсіндір?
ІІІ-2: Астық тұқымдастардың жапырағы қалай орналасқан?
ІІІ-3: Астық тұқымдастардың гүлінің құрылысын түсіндір?

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру
Бидай ертеден келе жатқан мәдени өсімдіктердің бірі. Археологиялық құжаттарға қарағанда біздің заманымыздан Y-YI мың жылдарда Ашхабад, Ереван, Еуропаның оңтүстік бөлігінен қазбадан бидай дәні табылған. Бидай 10 мың жылдам астам уақыттан бері өсіріліп келеді.
Бидай дәні-аса құнарлы да қуатты азық, оның құрамында адам ағзасы үшін қажетті ақуыздар мен көмірсулар, В, РР және Е дәрумендері, минералды тұздар және басқа да қажетті заттар болады. 100 г бидай нанында 9 г ақуыз, 0,5 г май, 1 г қант, 40 г крахмал бар. Бидай дәнінен әр түрлі ұн, жарма, кеспе, крахмал, спирт, т.б. дайындайды. Сабағы мал төсенішіне пайдаланылады.
Бидайдың пайдалануы:
1. Тағамдық өнім
2. Мал азығы мен құс жемі
3. Дәрумендер
4. Крахмал, спирт, май алынатын шикізаттар
5. Бидай сабаны қағаз, қатырма қағаз, орағыш материал, мал қорасына төсеніш заттар алынатын шикізат
Қазақстанның көптеген жерінде жұмсақ және қатты бидайдың күздік пен жаздық іріктемелері өсіріледі. Жаздық бидайдың тұқымы 12-140 жылыда қаулап өседі. Оны ерте көктемде себеді. Астық бір жазда пісіп, түсім береді. Жаздық бидай түптену және сабақтану кезеңінде суды көп тілейді, әрі топырақ талғайды. Қара, қызыл қоңыр, құнарлы саздақ топырақта жақсы өседі. Күздік бидайды күзде себеді. Ол сепкеннен кейін біраз уақыт өткен соң кешікпей көктеп шығады. Көбінде 2-3 жапырақ пайда болған кезде бидай түптене бастайды, содан соң қар астында қалдырылады. Көктемде қайтадан өсе бастайды да , жанама өркендер шығып, тамырларының саны артады, сөйтіп өсімдіктің сабақтары тез өсіп, жаздың соңында мол түсім береді. Жұмсақ бидай климат жағдайы қатаң аумақтарда, Қазақстанның Орталық, Шығыс аудандарында өседі. Қатты бидай топырақ талғайды және жылу сүйеді. Сондықтан Қазақстанның Оңтүстік облыстарында егіледі. Бидайдан мол түсім алу үшін өсімдік тіршілігінің барлық жақтарына бір мезгілде ықпал ететін агротехникалық шаралардың тұтас жиынтығын қолдану қажет. Жерді терең айдау, ауыспалы егісті мезгілінде дұрыс жасау. Сондай-ақ топырақты жақсы өңдеп, сапалы іріктеме тұқымды себу, тұқымды дер кезінде себу және тұқым себу мөлшерін дұрыстап алу, қар тоқтату, егісті көктемде тырмалау, қатар аралықтарын қопсыту, органикалық, минералды тыңайтқыштарды қажетті мөлшерде енгізу, арамшөптерді жою, т.б. шараларды қолдану мол түсім алудың кепілі болып саналады.
Қазақстанда бидайдың 6 түрі өсіріледі: еділдік, польшалық, көжелік, жұмсақ, қатты, көбең бидайлар.
Картоп-аса маңызды азық-түліктік және техникалық өсімдіктердің бірі. Картоптың шыққан жері-Оңтүстік Американың таулы өлкелері. Еуропаға 1553 жылы испандықтар әкелген. Ресейге картоп Еуропадан I Петр уақытында әкелінді. Ұлы Отан соғысы кезінде картоп миллиондаған адамдардың негізгі тағамдық азығы ретінде пайдаланылды. Картоптың құрамында негізінен су мен құрғақ заттар болады. Құрғақ заттарда көмірсу, ақуыз, май, дәрумендер, органикалық қышқылдар, минералдар сақталады. Фотосинтез әрекетінің нәтижесіндепайда болатын қанттан крахмал түзіледі. Картоптан спирт, крахмал, сірне алынады.Картоп түйнектері малға азық. Картопты көктемде отырғызады. Картоп 8-100 жылылықта өнеді. Жаңадан шығарылған картоп іріктемелерінің саны 100-ден асады. Биологиялық ерекшеліктерін, экологиялық жағдайларын ескеріп іріктемелерін таңдап ала білсе аса өнімді болады.
IY. Сабақты бекіту сұрақтары:
1. Бидай қай уақыттан бері өсіріліп келеді?
2. Бидайдан қандай азық-түлік алынады?
3. Бидайдың құрамында қандай заттар бар?
4. Бидайдан мол түсім алу үшін не істеу қажет?
5. Картопты өсіру тарихынан не білесіңдер?
6. Картоптың халық шаруашылығындағы маңызы қандай?
Y. Үйге тапсырма:
1. Негізгі халық шаруашылық дақылдары-бидай мен картоптың пайда болу тарихы
2. Нанды қадірлеу туралы халық арасында көп таралған мақал-мәтелдер жинастыру




Получите в подарок сайт учителя

Предмет: Биология

Категория: Уроки

Целевая аудитория: 6 класс

Скачать
Негізгі халы? шаруашылы? да?ылдары-бидай мен картопты? пайда болу тарихы

Автор: Кайбалиева Толкын

Дата: 29.04.2015

Номер свидетельства: 207049


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства