Ми басс?йекті? ми сауытыны? ішінде жатады. Миды? орташа салма?ы шамамен 1300-1400 г. Адамны? дарындылы?ы мен а?ылдылы?ы миды? салма?ына байланысты емес. Ми 20 жас?а дейін дамиды. Миды? б?лімдеріне байланысты с?р заты т?тас немесе а? заттарыны? ?р жерінде топтанып жатады, оны «ядро» дейді. Миды? а? затынан ?ткізгіш жолдар т?зіліп, миды ж?лынмен байланыстырады.
1) ?ор?ану (ж?телу, ??су, т?шкіру, жас б?лу, к?зді жыпылы?тату);
2) тама? (ему, ж?ту, с?з б?лу, ас?орту бездері);
3) ж?рек, ?антамырлар (ж?рек пен ?антамырлар ж?мысын реттеу);
4) автоматты т?рде ж?мыс істейтін тынысалу орталы?ы ?кпе ж?мысын жа?сартады;
5) есту а?параттарын бас?арады.
III – топ «Арт?ы ми»
Арт?ы ми?а – мишы? пен мик?пірі жатады. Ми к?пірі орта??ы ми мен сопа?ша миды? аралы?ына орналас?ан. Сопа?ша ми мен орта??ы миды байланыстырып т?ратынды?тан ми к?пірі дейді. Ми к?пір ар?ылы т?менірек орналас?ан б?лімдерден ?озу келеді.
IV – топ «Орта??ы аралы? ми»
Орта??ы ми - арт?ы ми мен аралы? миды? арасында орналас?ан. Ол алды??ы ми мен арт?ы миды бір – бірімен жал?астырып т?рады. Миды? бір б?лімі ар?ылы жо?ары ж?не т?мен ?арай ?ткізгіш ж?йке жолдары ?теді. Теріде пигментті? т?зілуін реттейді.
Аралы? ми – орта??ы миды? алды??ы жа?ында жатады. К?ру т?мпешіктері мен т?мпешік асты айма?тан (гипоталамус) т?рады. Аралы? ми зат алмасу, ж?рек – ?антамырлары ж?йесі, ішкі секреция бездері, з?р шы?ару, ?й?ы ж?мысын реттейді.
V – топ «?лкен ми сы?арлары»
?лкен ми сы?арлары о? жа? ж?не сол жа? сы?арлардан т?рады. Сыртында?ы с?р заты ми ?ыртысын т?зеді. ?ыртыста 14 миллиардтан нейрондар болады. ?ыртыс ми сы?арларыны? сыртын т?тас жауып т?рады. Ми ?ыртысы орталы? ж?йке ж?йесіні? е? жо?ар?ы б?лімі. ?рбір ми сы?арында 4 б?лік бар: ма?дай, т?бе, самай, ш?йде. Ми сы?арында іші ми с?йы?ты?ына толы 2 ?уыс болады. Ол с?йы?ты? ?са? ?антамырларымен ?осылып, ж?йке ж?йесіндегі зат алмасуды ?амтамасыз етеді, ж?йке жасушаларын ?ор?айды.
Миды? б?лімдерін ата?дар. Оларды? ?ызметі ?андай?
Ми
?ызметі
Орта??ы ми
Теріде пигментті? т?зілуін реттейді
Сопа?ша ми
Тыныс алу, ?ан айналым, ас ?орыту, ?ор?ану м?шелеріні? ?ызметтерін реттейді
Арт?ы ми
Сілекей, жас бездері мен шайнау, ымдау б?лшы? еттеріні? ж?мысын реттейді
Аралы? ми
Зат алмасу, ж?рек ?ан – тамырлары ж?йесі, ішкі секреция бездері, з?р шы?ару, ?й?ы ж?мысын реттейді
Алды??ы ми
А?заны сырт?ы ортамен байланыстырады
Бекіту с?ра?тары:
Орта??ы ми ?айда орналас?ан, ?андай ?ызмет ат?арады?
Арт?ы ми ?айда орналас?ан, о?ан нелер жатады, ми к?піріні? ?андай ма?ызы бар?
Просмотр содержимого документа
«Миды? ??рылысы, б?лімдері. 8 класс »
Күні: ____________
Сабақ тақырыбы: Мидың құрылысы, бөлімдері, үлкен ми сыңарлары
Мақсаты:
1. Оқушыларға мидың негізгі бөлімдерінің құрылысы мен атқаратын қызметтері туралы білім беру;
2. Адам миының осы аталған бөлімдерінің құрылысындағы арнайы ерекшеліктерді анықтау;
3. Мидың бөлімдерін талдай отырып, өз беттерімен жұмыс істеуге дағдылану.
Сабаққа көрнекіліктер: ми құрылысының суреттері, слайд, кесте.
Сабақта қолданылатын әдіс – тәсілдер: МОТ топпен жұмыс.
Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру;
2. Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа тақырып:
Жүйке жүйесі
ОЖЖ
Шеткі
Ми
Жұлын
Жүйкелер
Жүйке түйіндері
Талдау және рефлекторлық қызмет атқарады
Рефлекторлық өткізгіштік қызмет атқарады
Ортақ қабықтағы аксондардың ақ заты
Дене сұр заты және дендриттер
Мидың құрылысы (сурет).
I – топ «Ми»
II – топ «Сопақша ми»
III – топ «Артқы ми»
IV – топ «Ортаңғы аралық ми»
V – топ «Үлкен ми сыңарлары»
I – топ «Ми»
Ми бассүйектің ми сауытының ішінде жатады. Мидың орташа салмағы шамамен 1300-1400 г. Адамның дарындылығы мен ақылдылығы мидың салмағына байланысты емес. Ми 20 жасқа дейін дамиды. Мидың бөлімдеріне байланысты сұр заты тұтас немесе ақ заттарының әр жерінде топтанып жатады, оны «ядро» дейді. Мидың ақ затынан өткізгіш жолдар түзіліп, миды жұлынмен байланыстырады.
II – топ «Сопақша ми»
Сопақша ми – жұлынның жоғарғы шетінің жалғасы. Сопақша мидың төменгі шеті жіңішкелеу, жоғарғы шеті жуандау. Сопақша ми арқылы жүзеге асатын рефлекстер:
1) қорғану (жөтелу, құсу, түшкіру, жас бөлу, көзді жыпылықтату);
2) тамақ (ему, жұту, сөз бөлу, асқорту бездері);
3) жүрек, қантамырлар (жүрек пен қантамырлар жұмысын реттеу);
4) автоматты түрде жұмыс істейтін тынысалу орталығы өкпе жұмысын жақсартады;
5) есту ақпараттарын басқарады.
III – топ «Артқы ми»
Артқы миға – мишық пен микөпірі жатады. Ми көпірі ортаңғы ми мен сопақша мидың аралығына орналасқан. Сопақша ми мен ортаңғы миды байланыстырып тұратындықтан ми көпірі дейді. Ми көпір арқылы төменірек орналасқан бөлімдерден қозу келеді.
IV – топ «Ортаңғы аралық ми»
Ортаңғы ми - артқы ми мен аралық мидың арасында орналасқан. Ол алдыңғы ми мен артқы миды бір – бірімен жалғастырып тұрады. Мидың бір бөлімі арқылы жоғары және төмен қарай өткізгіш жүйке жолдары өтеді. Теріде пигменттің түзілуін реттейді.
Аралық ми – ортаңғы мидың алдыңғы жағында жатады. Көру төмпешіктері мен төмпешік асты аймақтан (гипоталамус) тұрады. Аралық ми зат алмасу, жүрек – қантамырлары жүйесі, ішкі секреция бездері, зәр шығару, ұйқы жұмысын реттейді.
V – топ «Үлкен ми сыңарлары»
Үлкен ми сыңарлары оң жақ және сол жақ сыңарлардан тұрады. Сыртындағы сұр заты ми қыртысын түзеді. Қыртыста 14 миллиардтан нейрондар болады. Қыртыс ми сыңарларының сыртын тұтас жауып тұрады. Ми қыртысы орталық жүйке жүйесінің ең жоғарғы бөлімі. Әрбір ми сыңарында 4 бөлік бар: маңдай, төбе, самай, шүйде. Ми сыңарында іші ми сұйықтығына толы 2 қуыс болады. Ол сұйықтық ұсақ қантамырларымен қосылып, жүйке жүйесіндегі зат алмасуды қамтамасыз етеді, жүйке жасушаларын қорғайды.
Мидың бөлімдерін атаңдар. Олардың қызметі қандай?
Ми
Қызметі
Ортаңғы ми
Теріде пигменттің түзілуін реттейді
Сопақша ми
Тыныс алу, қан айналым, ас қорыту, қорғану мүшелерінің қызметтерін реттейді
Артқы ми
Сілекей, жас бездері мен шайнау, ымдау бұлшық еттерінің жұмысын реттейді
Аралық ми
Зат алмасу, жүрек қан – тамырлары жүйесі, ішкі секреция бездері, зәр шығару, ұйқы жұмысын реттейді
Алдыңғы ми
Ағзаны сыртқы ортамен байланыстырады
Бекіту сұрақтары:
Ортаңғы ми қайда орналасқан, қандай қызмет атқарады?
Артқы ми қайда орналасқан, оған нелер жатады, ми көпірінің қандай маңызы бар?
Сопақша миды неліктен жұлынның жалғасы дейді, ол қайда орналасқан, қандай қызмет атқарады?
Аралық ми қайда орналасады және қандай қызмет атқарады?
Сопақша ми арқылы жүзеге асатын рефлекстерді атап, талдаңдар.
Үлкен ми сыңарларында қанша бөлік бар және қандай сыңарлардан тұрады?
