Конспект урока на тему "Сиыр цепені-жалпа? таспа ??рттарды? ?кілі"
Конспект урока на тему "Сиыр цепені-жалпа? таспа ??рттарды? ?кілі"
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: О?ушылар?а сиыр цепені туралы м?лімет беру ж?не жалпа? таспа ??ртарды? ерекшелігін, ма?ызын т?сіндіру.
Дамытушылы?:Жалпа? таспа ??рттарды? таралу жолдары, са?ты? шаралары, пайда – зияны туралы ал?ан білімін одан ?рі ?олданып, ?осымша а?парат к?здері ар?ылы ізденіс да?дысын ?алыптастыру, ой ?рісін, есте са?тау ?абілетін дамыту.
Т?рбиелік: О?ушыларды адамгершілікке, ?йымшылды??а, топпен бірігіп ж?мыс жасап ?йренуге, гигиеналы? талаптарды са?тап, денсаулы?ына д?рыс ?арау?а т?рбиелеу.
Cаба?ты? типі: Аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: С?здік, к?рнекілік, с?ра?-жауап, сын т?р?ысынан ойлау мен с?йлеуді дамыту.
2. Сиыр цепеніні? м?шелер ж?йесіні? ?ызметі туралы салыстырмалы т?рде сипаттайды.
3.Сиыр цепеніні? тіршілік ету ерекшелігіне с?йкес ?ауіпсіздік ережесін са?тайды.
Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і
-О?ушылармен амандасу
-Сыныпта?ы о?ушыларды т?гендеу.
-Психологиялы? дайынды?.
?й тапсырмасын тексеру
?ткен материал бойынша еске т?сіру. Біз ?ткен саба?та ?андай а?залармен танысты?? С?ра?-жауап
1.Зоология ?ылымыны? паразит ??ттарды зерттейтін саласы ?алай аталады?
2. Жалпа? ??рттар неше клас?а жіктеледі?
3. Жалпа? ??рттар типіні? т?р саны ?анша?
4. ?ры?ты? дамуы кезінде эктодерма ж?не энтодерма аралы?ынан пайда болатын аралы? жасушалы ?абат ?алай аталады?
5. Сір?абы? дегеніміз не?
6. Сір?абы? ?андай ?ызмет ат?арады?
Таспа ??рттар класы. Б?лар-?сіресе жануарларды? ж?не адамны? ішкі м?шелерінде паразиттік тіршілік ететін эндопаразит ж?ндіктер. Оларды? денесі жалпа?, таспа т?різді бол?анды?тан, класс таспа ??рттар деп атал?ан. Паразиттік тіршілікке ерекше бейімделген ??ртты? бірі – сиыр цепені.
Ересек цепень (жармас?а?) – адамны? ішегінде, ал дерн?сілдері м?йізді ірі ?араны?, я?ни сиырды? денесінде дамиды. Б?л ж?ндік ішекке ?арма?шасымен ж?не сор?ыштарымен жармасып алады, сонды?тан жармас?а? деп атал?ан. Денені? алды??ы б?лігінде ?ыс?а мойынды басы болады. Басында 4 д??гелек сор?ыштары бар. Денені? сыртын сір?абы? ?аптайды. Ж?йке ж?йесі басында ж?йке жасушаларыны? жиынты?ын т?зіп, екі желілі ж?йке ??ртты? денесін ??йры?ына дейін бойлай созылады. Оны? к?зі, ас?орыту ж?не тынысалу м?шелері, ?анайналым ж?йесі болмайды. З?ршы?ару ж?йесі денені? е? со??ы буна?ында екі ?зектен ?осылып, сырт?а ашылатын з?ршы?ару т?тіктерінен ??ралады. Сиыр цепені – гермафродит ж?ндік. Сиыр цепеніні? тіршілік ?рекеті ?те к?рделі. Ол денесінде ж?мырт?адан дерн?сілді? екі т?ріне ауысады: біріншісі – ?арма?шалы дерн?сіл; екіншісі – таспа??ртты? к?зге бай?алмайтын, мойын?а жал?ас?ан басы бар кішкене к?піршігі – финна. Ересек таспа??рт негізгі иесі – адам денесінде ?мір с?реді.
Сиыр цепеніні? даму циклы:
Сырт?ы орта?а фекалимен бірге ж?мырт?а т?седі, кейін ж?мырт?адан онкофера шы?ады (ш?пте, топыра?та). Ірі ?ара мал ауру адамыны? фекалияларымен ластан?ан ш?пті жеп ж??тырады. Аралы? иесіні? ас?азанына дерн?сілдер шы?ады. Ол ішек ?абыр?алары ар?ылы ?ан тамырларына т?сіп, барлы? а?за?а тарайды. Олар кейін б?лшы? еттерде т?ра?танады. Сол жерде 4-5 ай ішінде финна?а айналады. Кейін адам а?засына финна т?ссе (финнозды етті жесе), цистицерк сор?ыштарын шы?арып, адамны? ішектеріне (он екі елі ішекке) жабысады. Ересек дара пайда болады. Адам а?засында ол 20 жылдай паразитті тіршілік етеді.
1 — ж?мырт?а, 2 — онкосфера дерн?сілдері, 3 — финна, 4 — басы бар финна, 5 — ересек ??рт.
Таспа ??рттарды? та?ыда бір ?кілдері-до?ыз цепені, эхинококк бар. Біздер б?л паразиттерді ж??тырмау ?шін, ?андай санитарлы? гигиеналы? талаптарды ?стануымыз керек?
Санитарлы? – гигиеналы? талаптар:
Адамдар тек д?рыс ?нделген етті пайдалану ?ажет.
?олды жиі жуу керек.
Шикі піскен етті жеуге болмайды.
Тартыл?ан шикі етті? д?мін тату?а болмайды.
Бекіту
Графикалы? диктант.
Таспа ??рттар ?кілінде мынадай ж?йе бар болса “^”, жо? болса “-” белгісін ?ойы?дар.
1. Сиыр цепеніні? басында 4 д??гелек сор?ыш болады
2. Таспа ??рттарды? ас?орыту ж?не тынысалу ж?йелері болады
3. Сиыр цепені гермафродит ж?ндік
4. Сиыр цепені кірпікшелі ??рттар класына жатады
5. Таспа ??ртты? сезім м?шесі –?арапайым к?зшелер болып табылады
6. Сиыр цепеніні? сыртын сір?абы? ?аптайды
7. Ересек таспа??ртты? негізгі иесі-адам
8. Ересек таспа??ртты? аралы? иесі-м?йізді ірі ?ара
Просмотр содержимого документа
«Конспект урока на тему "Сиыр цепені-жалпа? таспа ??рттарды? ?кілі"»
Сыныбы: 7 «б»
Сабақтың тақырыбы: Сиыр цепені-жалпақ таспа құрттардың өкілі. Оның құрылыс ерекшелігі және паразиттік тіршілікке бейімділігі. Даму циклы мен иелерін алмастыруы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға сиыр цепені туралы мәлімет беру және жалпақ таспа құртардың ерекшелігін, маңызын түсіндіру.
Дамытушылық:Жалпақ таспа құрттардың таралу жолдары, сақтық шаралары, пайда – зияны туралы алған білімін одан әрі қолданып, қосымша ақпарат көздері арқылы ізденіс дағдысын қалыптастыру, ой өрісін, есте сақтау қабілетін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ұйымшылдыққа, топпен бірігіп жұмыс жасап үйренуге, гигиеналық талаптарды сақтап, денсаулығына дұрыс қарауға тәрбиелеу.
Cабақтың типі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Сөздік, көрнекілік, сұрақ-жауап, сын тұрғысынан ойлау мен сөйлеуді дамыту.
2. Сиыр цепенінің мүшелер жүйесінің қызметі туралы салыстырмалы түрде сипаттайды.
3.Сиыр цепенінің тіршілік ету ерекшелігіне сәйкес қауіпсіздік ережесін сақтайды.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі
-Оқушылармен амандасу
-Сыныптағы оқушыларды түгендеу.
-Психологиялық дайындық.
Үй тапсырмасын тексеру
Өткен материал бойынша еске түсіру. Біз өткен сабақта қандай ағзалармен таныстық? Сұрақ-жауап
1.Зоология ғылымының паразит құттарды зерттейтін саласы қалай аталады? 2. Жалпақ құрттар неше класқа жіктеледі?
3. Жалпақ құрттар типінің түр саны қанша? 4. Ұрықтың дамуы кезінде эктодерма және энтодерма аралығынан пайда болатын аралық жасушалы қабат қалай аталады?
5. Сірқабық дегеніміз не? 6. Сірқабық қандай қызмет атқарады?
7. Жалпақ құрттардың жүйке жүйесі қайда орналасқан?
8.Жалпақ құрттар типінде ішекқуыстыларда болмаған қандай жаңа жүйе пайда болды? 9. Жалпақ құрттардың асқорыту мүшесі неше бөліктен құралады? Қандай?
10. Жалпақ құрттар типінің паразиттік жолмен өмір сүретін класы қалай аталады?
«Топтастыру» стратегиясы
1-тапсырма. Ақ сұламаның көлденең кесіндісінен сандармен белгіленген ішкі құрылысының бөліктерінің аттарын атаңдар.
2-тапсырма. Ақ сұламаның жыныс, жүйке, зәршығару және асқорыту жүйелерін тауып, сипаттама беріңіздер.
3. Жаңа сабақ
Таспа құрттар класы. Бұлар-әсіресе жануарлардың және адамның ішкі мүшелерінде паразиттік тіршілік ететін эндопаразит жәндіктер. Олардың денесі жалпақ, таспа тәрізді болғандықтан, класс таспа құрттар деп аталған. Паразиттік тіршілікке ерекше бейімделген құрттың бірі – сиыр цепені.
Ересек цепень (жармасқақ) – адамның ішегінде, ал дернәсілдері мүйізді ірі қараның, яғни сиырдың денесінде дамиды. Бұл жәндік ішекке қармақшасымен және сорғыштарымен жармасып алады, сондықтан жармасқақ деп аталған. Дененің алдыңғы бөлігінде қысқа мойынды басы болады. Басында 4 дөңгелек сорғыштары бар. Дененің сыртын сірқабық қаптайды. Жүйке жүйесі басында жүйке жасушаларының жиынтығын түзіп, екі желілі жүйке құрттың денесін құйрығына дейін бойлай созылады. Оның көзі, асқорыту және тынысалу мүшелері, қанайналым жүйесі болмайды. Зәршығару жүйесі дененің ең соңғы бунағында екі өзектен қосылып, сыртқа ашылатын зәршығару түтіктерінен қүралады. Сиыр цепені – гермафродит жәндік. Сиыр цепенінің тіршілік әрекеті өте күрделі. Ол денесінде жүмыртқадан дернәсілдің екі түріне ауысады: біріншісі – қармақшалы дернәсіл; екіншісі – таспақұрттың көзге байқалмайтын, мойынға жалғасқан басы бар кішкене көпіршігі – финна. Ересек таспақұртнегізгі иесі – адам денесінде өмір сүреді.
Сиыр цепенінің даму циклы:
Сыртқы ортаға фекалимен бірге жұмыртқа түседі, кейін жұмыртқадан онкофера шығады (шөпте, топырақта). Ірі қара мал ауру адамының фекалияларымен ластанған шөпті жеп жұқтырады. Аралық иесінің асқазанына дернәсілдер шығады. Ол ішек қабырғалары арқылы қан тамырларына түсіп, барлық ағзаға тарайды. Олар кейін бұлшық еттерде тұрақтанады. Сол жерде 4-5 ай ішінде финнаға айналады. Кейін адам ағзасына финна түссе (финнозды етті жесе), цистицерк сорғыштарын шығарып, адамның ішектеріне (он екі елі ішекке) жабысады. Ересек дара пайда болады. Адам ағзасында ол 20 жылдай паразитті тіршілік етеді.
1 — жұмыртқа, 2 — онкосфера дернәсілдері, 3 — финна, 4 — басы бар финна, 5 — ересек құрт.
Таспа құрттардың тағыда бір өкілдері-доңыз цепені, эхинококк бар. Біздер бұл паразиттерді жұқтырмау үшін, қандай санитарлық гигиеналық талаптарды ұстануымыз керек?
Санитарлық – гигиеналық талаптар:
Адамдар тек дұрыс өнделген етті пайдалану қажет.
Қолды жиі жуу керек.
Шикі піскен етті жеуге болмайды.
Тартылған шикі еттің дәмін татуға болмайды.
Бекіту
Графикалық диктант.
Таспа құрттар өкілінде мынадай жүйе бар болса “^”, жоқ болса “-” белгісін қойыңдар.
1. Сиыр цепенінің басында 4 дөңгелек сорғыш болады
2. Таспа құрттардың асқорыту және тынысалу жүйелері болады
3. Сиыр цепені гермафродит жәндік
4. Сиыр цепені кірпікшелі құрттар класына жатады
5. Таспа құрттың сезім мүшесі –қарапайым көзшелер болып табылады
6. Сиыр цепенінің сыртын сірқабық қаптайды
7. Ересек таспақұрттың негізгі иесі-адам
8. Ересек таспақұрттың аралық иесі-мүйізді ірі қара
9. сиыр цепенінің кірпікшелері болады
10. таспа құрттар паразиттік тіршілік етпейді
Жауабы: ^-^--^^^--
Венн диаграммасы бойынша жұмыс
Ақ сұлама Сиыр цепені
Екі жақты күнделік
Класс бойынша қысқаша мәлімет
Менің пікірім
Таспа құрттар-эндопаразит жәндіктер
Сиыр цепенінің тіршілік ортасы, иелері
Сиыр цепенінің даму циклі
Жүйке жүйесі
Зәр шығару жүйесі
4. Қорытындылау.
Жалпақ құрттар типі Таспа құрттар класы Сиыр цепені
алпақ құрттар типі Таспа құрттар класы Сиыр цепені 
