Саба?ты? та?ырыбы: Ауыз ?уысында асты? ?орытылуы.
Ма?саты: Ауыз ?уысында асты? ?орытылу процесі, ферменттерді? ролі, тіс ж?не оны? ??рылысы туралы танысып, тіс к?тімін са?тау?а, салауатты ?мір салтын ?стану?а т?рбиелеу.
Саба?та ?олданыл?ан ?діс: Дамыта о?ыту
К?рнекілік: Слаид, электронды? о?улы?, тіс ж?не ауыз ?уысыны? моделі, плакаттар.
П?н аралы? байланыс: химия, математика, валеология, медицина, латын тілі, халы? педагогикасы п?ні.
Саба? барысы: ?йымдастыру
«?аза?стан-2030» мемлекеттік даму ба?дарламасында «Азаматтарды? денсаулы?ын, білімін ж?не ырысын жа?сарту» б?лімі бар. Оны? ма?саты: Салауатты ?мір салтын ?алыптастыру, ана мен баланы ?ор?ау, наша?орлы?, есірткі саудасымен к?ресу, темекі мен ішімдік т?тынуды? алдын алу, та?амны? сапасын жа?сарту, балаларды? денсаулы?ын ны?айту, ?орша?ан ортаны са?тау.
?й тапсырмасы «Ас ?орыту м?шелеріні? ??рылысы» та?ырыбы с?ралады.
Ж?мба? шешу ар?ылы жа?а саба?ты? та?ырыбы ашылады.
Отыз екі мы?ты,
?аз-?атар боп шы?ты.
Он алтысы асты,
Он алтысы ?сті. (Тіс)
Есігін ашса?, сайра?ан б?лб?л,
Есігін жапса?, жайра?ан ??р к?л. (Тіл)
Тіс пен тіл ауыз ?уысында орналас?анды?тан жа?а білім беру та?ырыбы:
Ауыз ?уысында асты? ?орытылуы
Ас ?орыту ?те к?рделі процесс. Тама?ты? ?згеріске ?шырауы ауыз ?уысынан басталады. Ауыз?а келіп т?скен ас тіс ж?не тілді? к?мегімен механикалы? ?згерістерге ?шырайды. Шайнау-рефлексті ?рекет. Жа?сылап шайнал?ан ас сілекей ??рамында?ы ферменттерді? ?серінен химиялы? ыдырау?а ?шырайды. Барлы? сауы?тыру туралы кітаптарда та?амды ?за? уа?ыт шайнап ж?не м??ият ж?ту да?дысы 60 жаста?ы американды? Флетчерді? есіміне «флетчеризм» деп аталып к?рсетіледі. Ауыз?а келіп т?скен та?амды тістер майдалайды.
Тіс эволюциясы
32 тіс, 16+16
6-9 ай с?т тіс
6-7 жаста т?ра?ты тіс
19-22 жас аралы-?ында а?ыл тіс
Пішініне ?арай
К?рек тіс
(бір т?бірлі)
Сойда? /ит/ тіс
(бір т?бірлі)
Азу тіс
Кіші азу (екі т?бірлі)
?лкен азу (?ш т?бірлі)
Формуласы:
К?рек тіс (incisivi) – і, Сойда? тіс- (canini)- с, Кіші азу тіс- (praemolaress)- pm,
?лкен азу тіс- (molaress) – m
2 1 2 3
( і — , с— , pm — , m—) * 2 = 32
2 1 2 3
Тіс ??рылысы:
Тіс ?аптамасы
?ызыл иектен шы?ып т?р?ан б?лігі
Тіс мойыны
?ызыл иек асты
Тіс т?бірі
Жа? с?йекті? тіс ?уысына кіріп т?ратын б?лігі
?рбір тісті? ?сті а? т?сті зат эмальмен (кіреуке) ?апталады. Ол тісті ?йкелуден ж?не бактерияларды? енуінен са?тайды. Оны? астында ?атты с?йекке ??сас ты?ыз зат- дентин жатады.Тісті? іші ?уыс, ол борпылда? ?лпадан ??ралады, оны? арасынан ?антамырлар мен ж?йке талшы?тары ?теді. ?антамырлар тіске кенеулі зат, ал ж?йкелер о?ан сезімталды? ?асиет береді.
Сілекей бездері
Екі шы?шыт безі
Екі жа? асты безі
Екі тіл асты безі
?са? микроскопиялы? без
Сілекей ??рамы:
Таза к?йінде 98-99% су, 1,5% ?лсіз сілтілік реакция к?рсететін с?йы?ты?, ?ал?ан м?лшері органикалы? зат: н?руыз ж?не ферменттерден т?рады.
Муцин- сілекейді жабыс?а? ететін н?руыз. Лизоцим-микробтарды жою?а ?атысатын н?руызды зат. Птиалин (амилаза) ферменті – крахмалды, мальтаза –дисахаридтерді глюкоза?а дейін ыдырататын ферменттер.
Тістерді к?ту
Асты? д?рыс ?орытылуы ?шін тісті? сау болуы ?ажет. Ауру тістер – микробтарды? жиналатын орны. Тісті? ауру?а шалды?уы кіреуке ?абатыны? жарылып, сынуынан басталады. ( тіспен жа??а? ша?у, темірді тістеу, ысты? ж?не суы? та?амды бірінен со? бірін ішкенде, т.б). Оны тек тіс д?рігері- стомотолог емдей алады. Тістерді зерттейтін ?ылым- стомотология. Тісті д?рыс к?тпесе тіс тасы, тіс жегісі, ?анжел, ?ан??рт аурулары пайда болады. Тіс ауруларынан са?тану жолдарын ?немі есте ?стау керек. Салауатты ?мір салтын ?алыптастыруда ма?ал- м?телдерді? де ролі зор. Мысалы:
- Денсаулы?ы ?алымны? – денсаулы?ы адамны?. Білім за?ы. 48-бап.
- Адамны? ?мірі ?за?, біра? оны ?зі ?ыс?артады. Сенека.
- Салауатты к?н кешу, саналы ?мір с?румен ?ндесу.
- Дені сау адам- таби?атты? е? ?ымбат жемісі.
- Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде.
- Саулы?ты? кепілі – салауатты ?мір.
- Апыл-??пыл ішкен ас, ас?азан?а т?скен тас.
Білімді бекіту: Саба?та электронды? о?улы? пайдаланылып, тапсырмалары орындалып, проблемалы? с?ра?тар?а жауаптар алынды.
?йге: Шы?армашылы? ж?мыстар берілді. Тіс туралы ?осымша ж?мба?тар, ?ле?дер жинастыру, тіс пастасын жарнамалау.
