Білімділік: а?заны? ішкі орта м?шелерін еске т?сіре отырып, ?анайналым ж?йесі м?шелерімен танысу, оны? ішінде ж?рек, ?антамырлар ж?не оларды? ??рлысы, ?ызметтерімен танысу.
Т?рбиелік: ?здігінен ізденімпазды?, білімділік, е?бекс?йгіштік, адамгершілік да?дыларын т?рбиелей отырып, салауатты ?мір салтын ?стану, ?з ойын айта отырып, ?згені де ты?дай білуге, ал?ан білімін ?мірде ?олдана білуге т?рбиелеу.
Ж?рекшелер мен ?арыншалар жа?таулы ?а?па?шамен ?зара байланысты болады.
О? жа? ж?рек б?лігінде ?ш жа?таулы ?а?па?ша.
Сол жа? ж?рек б?лігінде ?ос жа?таулы ?а?па?ша (митральды).
Жа?таулы ?а?па?шалар тек ?арынша жа??а ?арай ашылады. Б??ан бір ?шы – ?а?па?ша жа?тауына, екінші ?шы ?арынша ?абыр?асын бекіген сі?ір жіпшелері себеп болды.
«Т?жырымдамалы? карта» толтырылады. ?ай топ жылдам?
«?антамырлар»- кесте
?ІІ. ?орытынды. «Ж?ректен ж?рекке»
«Есі?де са?та»
Ж?рек – жал?аулы?ты, енжарлы?ты с?ймейтін м?ше. К?нделікті ой е?бегімен ш??ылдану барысында ?зіліс жасап, дене е?бегімен, спортпен, ?й шаруасымен ш??ылданып отырса, адамны? е?бек ету ?абілеті артып, ?зін сергек сезінетін болады. ?азіргі к?ні д?лелдер бойынша адамны? а?ылды?ы оны? ?имыл ?рекетімен т?сіндіріледі. ?оз?алыс болма?ан жа?дайда ?ан айналу ж?йесіні? ж?мысы б?зылады. Ал ?анайналу а?заны ?анмен оттек, энергия, глюкоза, т. б.заттармен ?амтамасыз етеді. ?ан айналу ж?йесі шыны?уды ?ажет етеді. Денсаулы?ты б?зыл?аннан кейін емес, б?зылмай т?рып ойлау керек.
VIІІ. ?йге тапсырма: § 36. С?ра?тар?а жауап беру.
Ж?рек ??рылысыны? суретін салу.
ІХ. Ба?алау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?анайналым м?шелері »
Сыныбы: 8 сынып.
Сабақтың тақырыбы: «Қанайналым мүшелері»
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: ағзаның ішкі орта мүшелерін еске түсіре отырып, қанайналым жүйесі мүшелерімен танысу, оның ішінде жүрек, қантамырлар және олардың құрлысы, қызметтерімен танысу.
Тәрбиелік: өздігінен ізденімпаздық, білімділік, еңбексүйгіштік, адамгершілік дағдыларын тәрбиелей отырып, салауатты өмір салтын ұстану, өз ойын айта отырып, өзгені де тыңдай білуге, алған білімін өмірде қолдана білуге тәрбиелеу.
Дамытушылық: жаңа материалды қабылдай отырып, ойлау, есте сақтау, қайта жаңғырту қабілеттерін дамыту.
Сабақтың типі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: презентация
Сабақтың барысы:
І – Ұйымдастыру.
ІІ – Үй тапсырмасын тексеру.
«Бинго» сұрақ – жауап ойыны
Ағзаның ішкі ортасына не жатады?
ЖИТС ауруы алғаш рет тіркелген мемлекет?
Егу арқылы қалыптасатын иммунитет?
Гемоглобин қай қан жасушасында болады?
Резус- фактор қанда болмаса?
Қанның неше тобы бар?
Қанның 4 тобын кім, қай жылы ашты?
Қанды қабылдайтын адам?
Агглютинация дегеніміз не?
Қандағы судың мөлшері?
1 мм3 қанда қанша эритроциттер болады?
Карл Ландштейнер деген кім?
ІІІ – Жаңа тақырып. Ағзада қанның үздіксіз қантамырлардың бойымен ағуын (қозғалысын) қанайналым дейді.
Қанның қантамырлардың бойымен тұйық түрде, яғни қанайналым шеңберімен ағатынын XVІІ ғасырда ағылшын ғалымы У.Гарвей ашты.
«Қар үйіндісі» әдісі. Оқушылар сызбанұсқа кесте және суреттерді пайдалану арқылы жаңа сабақты түсіндіреді.
1 топ – Жүректің сыртқы сұрылысы
2 топ – Жүректің ішкі құрылысы
3 топ - Артериялар мен капиллярлар
4 топ – Вена мен капиллярлар
Жүректің орташа салмағы:
Жаңа туған нәрестеде – 20г. Ер адамдарда – 350г. Әйел адамдарда – 250г.
Көлденең жолақты бұлшықет ұлпасынан тұрады.
Жүректің құрылысы:
2жүрекше 2қарынша
Тұтас қалқа арқылы екі бөлікке бөлінеді.
Жүрекшелер мен қарыншалар жақтаулы қақпақшамен өзара байланысты болады.
Оң жақ жүрек бөлігінде үш жақтаулы қақпақша.
Сол жақ жүрек бөлігінде қос жақтаулы қақпақша (митральды).
Жақтаулы қақпақшалар тек қарынша жаққа қарай ашылады. Бұған бір ұшы – қақпақша жақтауына, екінші ұшы қарынша қабырғасын бекіген сіңір жіпшелері себеп болды.
Жүрек қуыстарынан қанның ағу бағыттары:
Қан жүрекшеден қарыншаларға қарыншадан артерия қантамырларына қарай ағады.
Сыртын дәнекер ұлпасынан тұратын жұқа қабық перикард қаптайды.
Вена ( көктамыр) мүшелер мен ұлпалардан көмірқышқыл газына, зат алмасу өнімдеріне, гормондарға қаныққан қанды жүрекке тасымалдайды
Капиллярлар (қылтамыр) ең жігішке қан тамырлар.Барлық мүшелерді торлайды, қан баяу аққандықтан қабырғалары арқылы ұлпаларға оңай өтеді.
ІҮ «Деңгейлі тапсырма»
ІІІ – деңгей.
Қанайналым жүйесі дегеніміз не?
Қанайналым жүйесіне жататын мүшелерді ата?
Қан тамырлары және олардың түрлері?
ІІ – деңгей.
1.Қалыпты жағдайда жүрек 1минут ішінде орта есеппен 5 л қанды тамырларға айдаса, 1 сағатта және 1 тәулікте қанша мөлшерде қан айдайды?
2. 1минут ішінде денедегі қан жүрек арқылы екі рет өтеді. Сонда тәулігіне қанша рет өтеді?
Жауаптар:
1. 60×5=300 рет, яғни1сағ. 300рет. 300рет×24сағ. =7200литр, яғни 1тәулікте 7200литр қан айдайды.
2. 60мин×2=120рет, яғни 1сағ - 120рет
120×24=2880рет, яғни 1тәулікте - 2880рет
І – деңгей.
Жүректің құрылысын атаңыз?
Ү. «Сергіту сәті» Оқушылардың ақпарат қабылдау қабілеттерін дамыту мақсатында қолданылатын әдіс.
18-21-«5»
13-17-«4»
6-12-«3»
6 -дан төмен- «2» балл мен есептеледі
ҮІ. Сабақты бекіту
«Тұжырымдамалық карта» толтырылады. Қай топ жылдам?
«Қантамырлар»- кесте
ҮІІ. Қорытынды. «Жүректен жүрекке»
«Есіңде сақта»
Жүрек – жалқаулықты, енжарлықты сүймейтін мүше. Күнделікті ой еңбегімен шұғылдану барысында үзіліс жасап, дене еңбегімен, спортпен, үй шаруасымен шұғылданып отырса, адамның еңбек ету қабілеті артып, өзін сергек сезінетін болады. Қазіргі күні дәлелдер бойынша адамның ақылдығы оның қимыл әрекетімен түсіндіріледі. Қозғалыс болмаған жағдайда қан айналу жүйесінің жұмысы бұзылады. Ал қанайналу ағзаны қанмен оттек, энергия, глюкоза, т. б.заттармен қамтамасыз етеді. Қан айналу жүйесі шынығуды қажет етеді. Денсаулықты бұзылғаннан кейін емес, бұзылмай тұрып ойлау керек.
VIІІ. Үйге тапсырма: § 36. Сұрақтарға жауап беру.
Жүрек құрылысының суретін салу.
ІХ. Бағалау.
ІV – Бекіту.
1. Жүректің құрылысын атап беріңдер.
2. Жүрек немен қапталған? Жүрек қабынан бөлінетін сұйықтықтың қандай маңызы бар?
3. Терминдермен жұмыс.
1. _______________ қанайналым жүйесінің орталық мүшесі.
2. Жүректің қабырғасы ___________________ тұрады.
3. Жүректен қанды әкететін қантамырлар ___________ деп аталады.
4. Ең ірі артерия қантамыры - ______________ деп аталады.
Сабақтың пән аралық байланысы: Валеология,медицина.
Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқа,трек-сызба, жүрек моделі
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту.
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын тексеру.
VІ. Бағалау.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушыларды түгелдеу.
Сабаққа дайындықтарын тексеру.
Оқушыларды топқа бөлу.
ІІ. Жүрек және қан тамырларының құрылысы Адамның жүрегі оң жақ және сол жақ. бөліктен тұрады. Жүректін әр бөлігі құлақша мен қарыншадан кұралады. Құлақша мен қарыншалар қақпақшалар арқылы байланысады. Жүректің қақақшалары деп, кұлақша мен қарынша аралығында ашылып-жабылып тұратын арнайы бөлім.Қақпақшалар тек қарынша жаққа ғана ашылады да, қанның құлақшадан қарыншаға еркін өтуіне мүмкіндік жасайды, сондықтан ол кері қарай ақпайды, үнемі алға қарай ағады. Адамның жүрегі 4 бөлімнен тұрады: екі құлақша, екі қарынша.Қанның тұйық жүрек-қан тамырлары жүйесі бойынша үздіксіз қозгалуы қан-айналым деп аталады.
Жүрек -пішіні конус тәрізді, кеуде куысыньщ сол жақ жартысына жақын, екінші — бесінші кабырға деңгейінде орналасқан куыс бұлшық ет мүшесі. Ересек адамның жүрегінің массасы 250—300 г. Жүрек сүйықтықтың аздаған мөлшері бар жүрек қабында орналаскан. Жүрекшелер мен қарыншалар жақтаулы қақпақшамен өзара байланысты болады. Оң жағы ұш жақтаулы қацпақша, ал сол жақ бөлікте қос жақтаулы қақпақша болады. Қарыншалар жиырылған кезде сіңір жіпшелері қақпақшалардың жүрекше жадқа ашылуына жол бермейді. Сол жақ Қарынша мен колка, оң жақ карынша мен өкпе артериясы шегінде айшық тәрізді қақпацшалар болады. Олардың пішіні — жартылай дөңгелек терең қалта тәрізді. Бүл кдқпакшалар қанды жүрек қарыншасьшан артерияға өткізеді, бірақ канның артериядан карыншаларға кері ағуьша кедергі келтіреді Жүрек қабырғасы үш қабаттан түрады. Сыртқы кабат — эпикард жүрек бетін қаптайды, ортаңғы бұлшык ет қабаты — миокард еріксіз жиырылатын ерекше көлденен жолақты бұлшық ет ұлпасынан түзілген. Ішкі кабат — эндокард жүректің ішкі қабатын жөне жүрек қакпақшаларын түзеді.Он жақ қарынша қабырғасы — жұқалау, ал жүрекше қабырғасы одан да жұқа болады.
Артериялар — қан жүректен барлық мүшелер мен ұлпаларға ағатын тамырлар . Олардын ішіндегі ең ірісі — қолқа (аорта). Ол сол жақ қарыншадан басталып, артерияларга тармақталады. Артерия қабырғасы қалың, иілгіш және серпімді. Олардың қүрамына арасынан созылгыш талшықтар өтетін бірыңғай салалы бұлшық еттер кіреді. Артерия жүректен қашықтаған сайын тармакталып, капиллярларга айналатын, арнасының диаметрі, шамамен, 100 мкм артериолага айналады.
Капиллярлар — ең жіңішке қан тамырлары. арнасы 4—20 мкм құрайды, ал қабырғасы жалпақ жасушалардың бір қабатынан тұрады Онда үлпанын 1 мм2-нде 200-ден көп капилляр бар. Адамда капиллярлардың жалпы саны 2 млрд. Капиллярға таралған артерия қаны біртіндеп вена қанына айналады да, венаға түседі.Капиллярдың вена үшы бірігіп венула түзеді, ол венаға айналады. 1- төменгі қуыс вена.
2- бұшықет. 3- май ұлпасы.
4- оң жақ қарынша.
5- өкпе артерисының айшықты қаңпақшасы
6- Он жақ жүрекше.
7- жоғарғы қуыс вена
8- қолқа. 9- Өкпе артериясының тармағы
10- сол жақ жүрекше
11- өкпе венасының тармақтары
12- қолқа қақпақшасы
13- қос жақтаулы қақпақша
14- Он жақ қарынша
15 –қалқа
16- Сіңір жіпшелері
18- үш жақтаулы қақпақша 17-
.
Веналар — қан лүтелер менұулпалардан жүрекке агатын ірі тамырлар. Вена кабырғасы артерия ағасынан жұка, сондай-ақ бұлшық ет және созылғыш талшыктар аз . Венаның ішкі қабырғасы қанының бағыты бойынша орналасқан қалта тәрізді
ІІІ. Толпен жумыс
Есептер шығару. Адам ағзасындағы қан мөлшерін анықтау. Қанның меншікті салмағы 1,06г/см3, қанның мөлшеріне дене салмағының7% сай келеді. Адамның салмағы ~ 50-60-7Окг
