Г?лшо?ырлар ,оларды? биологиялы? ма?ызы.

Пәні:биология.

Класы:6

Тақырыбы: Гүлшоғырлар ,олардың биологиялық маңызы.

Мақсаты: Білімділік:Гүлшоғырлардың түрлері туралы,құрылысына олардың өсу ерекшеліктеріне тоқталып түсіндіру.

Дамытушылық:Гүлшоғырлар түрлеріне жай және күрделі гүлшоғырларға жеке-жеке тоқталып білімдерін жүйелеу.

Тәрбиелілік:Гүлдер мен гүлшоғырлардың маңызы туралы,олардың медицинада дәрінің құрамына қосатындығы туралы мағлұмат беріп,оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру.

Күтілетін нәтиже: Гүлшоғырлар ,олардың биологиялық маңызы туралы оқушылар біледі.

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

І.Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ.Оқушыларды топқа бөлу.

1-топ Жай гүлшоғырлар

2-топ Күрделі гүлшоғырлар

І.Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ.Оқушыларды топқа бөлу.

1-топ Жай гүлшоғырлар

2-топ Күрделі гүлшоғырлар

5» – 10-12 балл;

«4» – 8-10 балл;

«3» –5-7 балл;

«2» – 1-4 балл о

Кеспе қағаздар.

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Биологиялық диктант.

Бір гүлде аталық пен ........... болса қос жынысты деп аталады.

Аталық немесе ........ қана болса дара жынысты дейді.

Аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте болса .................. деп аталады.Аталық гүлдер бір өсімдікте,аналық гүлдер екінші бір өсімдікте болса ............... деп аталады.

Биологиялық диктант.

Бір гүлде аталық пен ........... болса қос жынысты деп аталады.

Аталық немесе ........ қана болса дара жынысты дейді.

Аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте болса .................. деп аталады.Аталық гүлдер бір өсімдікте,аналық гүлдер екінші бір өсімдікте болса ............... деп аталады.

5» – 10-12 балл;

«4» – 8-10 балл;

«3» –5-7 балл;

«2» – 1-4 балл о

Кеспе қағаздар,интерактивті тақта.

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Гүлшоғыр деп-гүл шығаратын өркендерде белгілі бір ретпен орналасатын ұсақ гүлдер тобын айтады. Гүлшоғырлар: Негізгі сабағының бұтақтануына байланысты гүлшоғырлар жай және күрделі болып екіге бөлінеді.

Жай гүлшоғырлар жай масақ, себетгүл,жай шатыр, собық гүл, шатырша.Күрделі гүлшоғырлар күрделі шатыр, күрделі шашақ, күрделі масақ.

Гүлшоғыр деп-гүл шығаратын өркендерде белгілі бір ретпен орналасатын ұсақ гүлдер тобын айтады. . Гүлшоғырлар: Негізгі сабағының бұтақтануына байланысты гүлшоғырлар жай және күрделі болып екіге бөлінеді. Жай гүлшоғырлар жай масақ, себетгүл,жай шатыр, собық гүл, шатырша.Күрделі гүлшоғырлар күрделі шатыр, күрделі шашақ, күрделі масақ.

Интерактивті тақта, слайдтар, маркер, стикер, А3 формат.

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

Гүл шоғырларын аттарымен орын-орнына қойыңдар

1.Шоғырбасгүл

2.Күрделі шашақ

(сыпыртқы)

3.Қайыңның сырға гүлшоғыры.

4.Күрделі шатыр

5.Собықгүл.

Гүл шоғырларын аттарымен орын-орнына қойыңдар

1.Шоғырбасгүл

2.Күрделі шашақ

(сыпыртқы)

3.Қайыңның сырға гүлшоғыры.

4.Күрделі шатыр

5.Собықгүл.

Акт-ны пайдалану.

Ү.Сабақты қорытындылау.

. «Гүл» дегенің жүрегі ғой даланың.
Сұлулығы туған жердің қаланың,
Жан тербейтін нәзік сұлу гүлдерді, 
Күтіп-баптап аялайтын баламыз.
О. Асқар.
Гүл тілі
Қызыл раушан — махаббат белгісі.
Ақ раушан — құпиялық белгісі.
Лала гулі — тазалық белгісі.
Нәркез — шығыс елдерінде жаңа жыл белгісі.
Сүмбілшаш — кездесу белгісі.
Інжугүл - шабыт беруші гүл,
Қалампыр — ерлік пен өрлікгің белгісі.
Бақытгүл — бақыттылық белгісі.

ҮІ.Бағалау кезеңі

Бағдаршам көздері.

Бағдаршам көздері.

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Гүлшоғырлар ,олардың биологиялық маңызы

Гүлшоғырлар ,олардың биологиялық маңызы.

Не сәтті өтті?

Не сәтсіз өтті?

Нені дамыта аласың?

Нені өзгерткің келеді?

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы:Өсімдіктердің тозаңдануы,тозаңдану түрлері.

Мақсаты: Білімділік:Өсімдіктердің жынысты көбеюі,тозаңдану оның түрлерімен таныстыру,ұрықтану туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Ойлау қабілетін,сөйлеу,есте сақтау қабілеттерін дамыта отырып шығармашылыққа тәрбиелеу.

Тәрбиелік: Табиғатты қорғауға,қоршаған ортаны аялауға тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

Оқушылармен сәлемдесу.

Оқушылармен сәлемдесу.

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

. «Үшбұрыш»,2. «Төртбұрыш»,3. «Шеңбер»Үшбұрыш
1. Гүлшоғыр дегеніміз не? Оның түрлерін ата?. Күнбағыс гүлшоғыры қалай аталады?
Төртбұрыш1. Жай гүлшоғырлары, олардың орналасуы.2. Гүл мен гүлшоғырдың маңызы қандай?Шеңбер1. Гүлшоғырының негізгі бөлімдерін ата, құрылысы қандай?
2. Күрделі гүлшоғырлар қалай орналасқан, жай гүлшоғырдан айырмашылығы қандай?

. «Үшбұрыш»,2. «Төртбұрыш»,3. «Шеңбер»Үшбұрыш
1. Гүлшоғыр дегеніміз не? Оның түрлерін ата?2. Күнбағыс гүлшоғыры қалай аталады?Төртбұрыш1. Жай гүлшоғырлары, олардың орналасуы.2. Гүл мен гүлшоғырдың маңызы қандай?Шеңбер1. Гүлшоғырының негізгі бөлімдерін ата, құрылысы қандай?2. Күрделі гүлшоғырлар қалай орналасқан, жай гүлшоғырдан айырмашылығы қандай?

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

Гүлдің моделі, «Гүлдің құрылысы», «Тозаңдану», «Ұрықтану», Гүлшоғырлар сызбалары. Сөзжұмбақтар, Венн диаграммасы, .

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Өсімдіктердің жынысты көбеюі. Тозаңдану мен ұрықтану.Жынысты көбеюАталық Аналық жыныс жасушаларының қосылуыТозаңдану деп – аталық тозаңының аналықтың аузына түсуін айтады.Тозаңдану түрлеріӨздігіненАйқас → Жел, бунақденелер, жануарларГүлдің көбеюге қатысатын бөлімдеріАталықАналықГүлді өсімдіктің ұрықтануы1. Тозаңдану2. Жатынға түсуі3. Ұрықтану4. Жеміс және тұқым

Өсімдіктердің жынысты көбеюі. Тозаңдану мен ұрықтану.Жынысты көбею АталықАналық жыныс жасушаларының қосылуыТозаңдану деп – аталық тозаңының аналықтың аузына түсуін айтады.Тозаңдану түрлері Өздігінен Айқас → Жел, бунақденелер, жануарларГүлдің көбеюге қатысатын бөлімдеріАталықАналықГүлді өсімдіктің ұрықтануы1. Тозаңдану2. Жатынға түсу3. Ұрықтану4. Жеміс және тұқым

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

Кесте толтыр
Белгілері -------------------------------------------------------------------- Тозаңдану әдісі
Тозаңдары майда, жеңіл, құрғақ.--------------------------------------- Жел арқылы
Гүлі ашық реңді. ---------------------------------------------------------- Бунақденелер
Тозаңдары өте ірі, жабысқақ. ------------------------------------------ Бунақденелер
Гүлдің аталық жіпшелері өте ұзын, тербеліп тұрады. ------------ Өздігінен
Гүлдері реңсіз, ұсақ. ----------------------------------------------------- Жел арқылы
Гүлдері хош иісті, өсімдік топтасып өседі. -------------------------- Бунақденелер, құстар
Гүлдердің шірнеліктері болмайды. ------------------------------------ Жел және өздігінен

Кесте толтыр
Белгілері -------------------------------------------------------------------- Тозаңдану әдісі
Тозаңдары майда, жеңіл, құрғақ.--------------------------------------- Жел арқылы
Гүлі ашық реңді. ---------------------------------------------------------- Бунақденелер
Тозаңдары өте ірі, жабысқақ. ------------------------------------------ Бунақденелер
Гүлдің аталық жіпшелері өте ұзын, тербеліп тұрады. ------------ Өздігінен
Гүлдері реңсіз, ұсақ. ----------------------------------------------------- Жел арқылы
Гүлдері хош иісті, өсімдік топтасып өседі. -------------------------- Бунақденелер, құстар
Гүлдердің шірнеліктері болмайды. ------------------------------------ Жел және өздігінен

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Өсімдіктердің тозаңдануы,тозаңдану түрлері

Не сәтті өтті?

Не сәтсіз өтті?

Нені дамыта аласың?

Нені өзгерткің келеді?

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Тамырдың топырақтан су мен минералды заттарды сіңіруі.

Мақсаты: Тамыр және тамыр жүйесінің маңызы мен ерекшеліктері, тамыр өсімдіктің топырақтан қоректену мүшесі екені туралы білім беру.
Оқушылардың білім-білік дағдыларын дамыту, логикалық ойлау қабілетін жетілдіру, пәнге деген қызығушылығын арттыру. 
Оқушыларды адамгершілік тәрбиесіне тәрбиелеу, сызбанұсқаларды қолдану арқылы жұмыс істеуді үйрету.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

сәлемдесу

сәлемдесу

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар беру.

Сұрақтар беру.

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Мүше-өзіндік құрылысы бар белгілі бір қызмет атқаратын ағзаның бір бөлігі.
Өсімдіктің мүшелері өсімді және көбею болып екге бөлінеді.
Өсімді мүшелерге тамыр, сабақ, жапырақ жатады.
Тамыр-өсімдіктің жер асты мүшесі.
Қызметі: а) тамыр-топырақтан сіңірілген суды және, онда еріген минералды тұздарды сабаққа өткізеді

ә) Өсімдікті топыраққа берік орнықтырады.

б) қоректік заттарды қорға жинайды.

В)көбеюге қатсады

Тамыр шығу тегіне қарай негізгі, жанама, қосалқы деп бөлінеді.

Тамыр жүйесі деп бір өсімдікте болатын әр түрлі тамырлардың жиынтығын айтады. Тамыр жүйесі кіндік және шашақ тамыр болып екіге бөлінеді.

Кіндік тамыр жүйесінде негізгі тамыр өте жақсы жетіледі. 

Шашақ тамыр жүйесінде негізгі тамыр болмайды.

Мүше-өзіндік құрылысы бар белгілі бір қызмет атқаратын ағзаның бір бөлігі.
Өсімдіктің мүшелері өсімді және көбею болып екге бөлінеді.
Өсімді мүшелерге тамыр, сабақ, жапырақ жатады.
Тамыр-өсімдіктің жер асты мүшесі.
Қызметі: а) тамыр-топырақтан сіңірілген суды және, онда еріген минералды тұздарды сабаққа өткізеді
ә) Өсімдікті топыраққа берік орнықтырады.
б) қоректік заттарды қорға жинайды.
В)көбеюге қатсады
Тамыр шығу тегіне қарай негізгі, жанама, қосалқы деп бөлінеді.
Тамыр жүйесі деп бір өсімдікте болатын әр түрлі тамырлардың жиынтығын айтады. Тамыр жүйесі кіндік және шашақ тамыр болып екіге бөлінеді.

Кіндік тамыр жүйесінде негізгі тамыр өте жақсы жетіледі. 

Шашақ тамыр жүйесінде негізгі тамыр болмайды.

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

Мүше деген не?

Тамырдың қызметі?

Тамыр жүйесі деген не?

Олардың түрлерін ата?

Мүше деген не?

Тамырдың қызметі?

Тамыр жүйесі деген не?

Олардың түрлерін ата?

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Тамырдың топырақтан су мен минералды заттарды сіңіруі.

Не сәтті өтті?

Не сәтсіз өтті?

Нені дамыта аласың?

Нені өзгерткің келеді?

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Топырақтан су мен минералды заттарды сіңіруі.

Мақсаты: Білімділік:  өсімдіктердің қоректенуі, топырақтан алатын заттар  мен  олардың тіршілігі үшін қажеттілігі туралы мәлімет беру

Дамытушылық: оқушылардың  табиғатың  арасындағы  айырмашылығымен,  ойлау, ой-өрісін дамыту, сабаққа қызығушылығын  арттыру.

Тәрбиелік оқушыларды табиғатты  сүюге,  қорғауға  баулу, адамгершілікке,  отансүйгіштікке тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Тамыр бөлімдерін ата?

• Тамыр оймақшасы  тамыр бөліміне кірмейтінін не себептен атап бер?

• Бөліну аймағы неше бөліктен тұрады?

• Тамыр оймақшасының  қызметі?

• Тамыр бөлімдерінің сызбанүсқа  арқылы кщрсетіп атап  бер?

• Жас  жасушалар  бөлінбейтін аймақты ата,  себебі  неде?

• Бөліну  аймағы  неше қабаттан  тұрады?

Тамыр бөлімдерін ата?

• Тамыр оймақшасы  тамыр бөліміне кірмейтінін не себептен атап бер?

• Бөліну аймағы неше бөліктен тұрады?

• Тамыр оймақшасының  қызметі?

• Тамыр бөлімдерінің сызбанүсқа  арқылы кщрсетіп атап  бер?

• Жас  жасушалар  бөлінбейтін аймақты ата,  себебі  неде?

• Бөліну  аймағы  неше қабаттан  тұрады?

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Өсімдіктердің  топырақтан қоректенуін  минералды  қоректену  дейді.  Минералды  қоректену - өсімдіктің  тамыр  арқылы керекті  элементтерді  топырақтан сіңіруі. Өсімдіктің қоректенуі – өсімдіктердің қоршаған ортадан бейорганикалық қосылыстарды қабылдап, бойына сіңіруі және олардың өсімдік бөліктерінің қалыптасуы мен жаңаруына, функцияларының энергиямен қамтамасыз етілуіне қолданылатын органик. заттарға айналуы. Фотосинтез және өсімдіктің минералдық қоректенуі ашылған соң өсімдіктердің екі негізгі: ауамен және топырақ арқылы қоректену көзі анықталды. Топырақ арқылы өсімдіктің қоректенуі минералдық қосылыстар мен топырақтағы органик. заттар арқылы жүзеге асады.

өсімдіктердің екі негізгі: ауамен және топырақ арқылы қоректену көзі анықталды. Топырақ арқылы өсімдіктің қоректенуі минералдық қосылыстар мен топырақтағы органик. заттар арқылы жүзеге асады. Дегенмен өсімдіктің қоректенуі үшін көміртек (С),  оттек (О),  сутек (Н), азот (N), фосфор (P), күкірт (S),  калий (K), кальций (Ca),  магний (Mg), темір (Fe), т.б. қажет. Қоректік заттарды өсімдік көмірқышқыл газ (СО2) түрінде ауадан, су (Н2О) және минералдық тұздар иондары түрінде топырақтан алады; азотты тамыры арқылы сіңіргенде , оларды нитратты немесе аммоний тұздары түрінде қабылдайды. Ал ауадағы молекулярлы азоттың еркін қозғалыстағы түрін өсімдіктер жеңіл қабылдайды немесе азотжинаушы микроорганизмдердің көмегі арқылы сіңіреді.

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

Қай мүшесіне қажет Шашу мерзімі Қандай  күйде

Қырыққабат Азот Жапырағы мен сабағы Жаздың алғашқы  айы Сүйық ертінді

Қызанақ Фосфор, калий Жемісіне Жаздың екінші жартсы Құрғақ және ерітінді

Картоп Фосфор, калий Түйнегіне   Жаздың екінші жартсы Ертінді және құрғақ

Күздік дақылдар Калий Барлық мүшесін суыққа төзімді етуге Күзде, тұқым себер алдында

Қай мүшесіне қажет Шашу мерзімі Қандай  күйде

Қырыққабат Азот Жапырағы мен сабағы Жаздың алғашқы  айы Сүйық ертінді

Қызанақ Фосфор, калий Жемісіне Жаздың екінші жартсы Құрғақ және ерітінді

Картоп Фосфор, калий Түйнегіне   Жаздың екінші жартсы Ертінді және құрғақ

Күздік дақылдар Калий Барлық мүшесін суыққа төзімді етуге Күзде, тұқым себер алдында Құрғақ 

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Топырақтан су мен минералды заттарды сіңіруі.

Не сәтті өтті?

Не сәтсіз өтті?

Нені дамыта аласың?

Нені өзгерткің келеді?

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Фотосинтез күннің жарығы мен хлорофиллдің ролі.

Мақсаты: .1. фотосинтез  процесі, оның жарық және  қараңғы  сатысы , фотосинтез  факторлары туралы  мағлұмат беру.

           2.Фотосинтез  үрдісі туралы білім  алу мен өзара сыйластыққа, үжымшылдыққа , сауаттылыққа тәрбиелеу 3.Оқушылардың өз беттерімен жұмыс жасау, бір – біріне  көмектесе отырып, өз ойларын толық айту дағдыларын  дамыту.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

сәлемдесу

сәлемдесу

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

1.Тірі ағзалардың тыныс алуы. 

2. Аэробты ағзалар.

3. Анаэробты  ағзалар. 

4. Теғгерме нүктесі дегеніміз не?

5. Тыныс алу кезеңдері қандай?

6. Тыныс алу қажет  жағдайлар. 

1Тірі ағзалардың тыныс алуы. 

2. Аэробты ағзалар.

3. Анаэробты  ағзалар. 

4. Теғгерме нүктесі дегеніміз не?

5. Тыныс алу кезеңдері қандай?

6. Тыныс алу қажет  жағдайлар. 

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Бұл формуладағы күн энергиясының әсерінен көмірқышқыл газы мен су + жарық оттегі мен көмірсуларға айналу үрдісі – фотосинтез деп аталады

хлорофилл  chloros — жасыл және гр. phyllon — жапырақ) — Күн сәулесінің қуатымен фотосинтез процесін іске асыратын өсімдіктердің жасыл пигменті. Хлорофиллдің бірнеше типі (Х. a, b, c, d) бар. Хлорофиллдің бұл типтері бактериялар, балдырлар, жоғары сатыдағы өсімдіктердің құрамында кездеседі. Фотосинтездеуші бактериялардың барлығынабактериохлорофилл пигменті тән. Химиялық құрылымы жағынан барлық хлорофиллдер пирролдың магнийлі тұздары болып табылады. Олардың молекулаларында төрт пиррол сақиналары өзара метилдік көпіршелері арқылы байланысып, порфирин ядросын құрайды. Пиррол сақиналарындағы азот атомдары төрт үйлестіргіш байланыс арқылы тұтасады. Порфириндік құрылымға бесінші болып циклопентан сақинасы жалғасқан. Тетрапиррол және циклопентан сақиналарынан құралған — хлорофилл молекуласының негізгі бөлігі форбин деп аталады. 4-пиррол сақинасының жанама тізбегіндегі пропион қышқылы күрделі эфирлі 

Бұл формуладағы күн энергиясының әсерінен көмірқышқыл газы мен су + жарық оттегі мен көмірсуларға айналу үрдісі – фотосинтез деп аталады

Хлорофилл (гр. chloros — жасыл және гр. phyllon — жапырақ) — Күн сәулесінің қуатымен фотосинтез процесін іске асыратын өсімдіктердің жасыл пигменті. Хлорофиллдің бірнеше типі (Х. a, b, c, d) бар. Хлорофиллдің бұл типтері бактериялар, балдырлар, жоғары сатыдағы өсімдіктердің құрамында кездеседі. Фотосинтездеуші бактериялардың барлығынабактериохлорофилл пигменті тән. Химиялық құрылымы жағынан барлық хлорофиллдер пирролдың магнийлі тұздары болып табылады. Олардың молекулаларында төрт пиррол сақиналары өзара метилдік көпіршелері арқылы байланысып, порфирин ядросын құрайды. Пиррол сақиналарындағы азот атомдары төрт үйлестіргіш байланыс арқылы тұтасады. Порфириндік құрылымға бесінші болып циклопентан сақинасы жалғасқан. Тетрапиррол және циклопентан сақиналарынан құралған — хлорофилл молекуласының негізгі бөлігі форбин деп аталады. 4-пиррол сақинасының жанама тізбегіндегі пропион қышқылы күрделі эфирлі 

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

1. Табиғаттағы заттар айналымының негізгі көзі

А)Фотосинтез

В)транспирация

С)адсорбция

Д)алмасу адсорбциясы

Е)пиноцитоз2.Фотосинтездегі хлорофилдің ролін алғаш сипаттаған ғалым.

А)К. Тимирязов

В)Ч. Дарвин

С)Л. Пастер

Д)В. Гельмонт

Е)Н. Вавилов3.Өсімдік тыныс алатын газ

А)сутегі

В)азот

С)оттегі

Д)көмірқышқыл газы

Е)хлор4.Фотосинтез жолымен органикалық заттарды түзуші организмдер

А) анаэробты

В)аэробты

С)ыдыратушылар

Д)өндірушілер

Е) тұтынушылар

1. Табиғаттағы заттар айналымының негізгі көзі

А)Фотосинтез

В)транспирация

С)адсорбция

Д)алмасу адсорбциясы

Е)пиноцитоз2.Фотосинтездегі хлорофилдің ролін алғаш сипаттаған ғалым.

А)К. Тимирязов

В)Ч. Дарвин

С)Л. Пастер

Д)В. Гельмонт

Е)Н. Вавилов 3.Өсімдік тыныс алатын газ

А)сутегі

В)азот

С)оттегі

Д)көмірқышқыл газы

Е)хлор4.Фотосинтез жолымен органикалық заттарды түзуші организмдер

А) анаэробты

В)аэробты

С)ыдыратушылар

Д)өндірушілер

Е) тұтынушылар

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Фотосинтез күннің жарығы мен хлорофиллдің ролі

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Өсімдіктердің тыныс алуы.

Мақсаты: Білімділік: Оқушыларды өсімдіктің жасыл жапырағында жүретін
үдерістерімен таныстыру; Өсімдіктер бөлімі жөніндегі теориялық білімдерін меңгертіп, оны іc - жүзінде қолдануға үйрету. Фотосинтез бен тыныс алу туралы түсінік беру;
Дамытушылық: оқушыларды жеке, жұппен, топпен жұмыс істеу, басқаларды тыңдау, өз көз - қарастарын дәлелдеп қорғай білу, біліктіліктерін дамыту.
Тәрбиелік: Өсімдіктер бөліміндегі білімдерін жүйелеп біртұтастыққа қарастыру, оқушылардың ақыл - ойын, ғылыми дүние танымдылығын қалыптастырып, тірі табиғатпен ізгілікті қарым - қатынаста болуға, экологиялық мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

сәлемдесу

сәлемдесу

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

1. Қосарланып ұрықтануды тапқан ғалым. (С. Г. Навашин, 1898ж.)
2. Жемістер мен тұқымдар не арқылы таралады?(Жел, жануар, адам, су, өздігінен.)
3. Тыңайтқыштардың қандай түрлерін білесіңдер?(органикалық және бейорганикалық)
4. Тозаң дәндері. (тозаңдықтар)
5. Тозаңдану дегеніміз не?(Тозаңның аталықтың аузынан аналы аузына келіп түсуі)
6. Көбею мүшелері. (гүл, тұқым, жеміс)
7. Гүлдің негізгі бөліктері.(аталық, аналық)
8. Тамыржеміске қандай өсімдіктер жатады?(қызылша, сәбіз, шалқан)).

1. Қосарланып ұрықтануды тапқан ғалым. (С. Г. Навашин, 1898ж.)
2. Жемістер мен тұқымдар не арқылы таралады?(Жел, жануар, адам, су, өздігінен.)
3. Тыңайтқыштардың қандай түрлерін білесіңдер?(органикалық және бейорганикалық)
4. Тозаң дәндері. (тозаңдықтар)
5. Тозаңдану дегеніміз не?(Тозаңның аталықтың аузынан аналы аузына келіп түсуі)
6. Көбею мүшелері. (гүл, тұқым, жеміс)
7. Гүлдің негізгі бөліктері.(аталық, аналық)
8. Тамыржеміске қандай өсімдіктер жатады?(қызылша, сәбіз, шалқан)

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

1. Тамырдың тыныс алуын оқулықта сипатталған тәжірибе арқылы дәлелдеуге болады. Тамыр атмосфералық оттекпен тыныс алады.
2. Жапырақтың тыныс алуын сурет арқылы түсіндіру. Жапырақ атмосфералық оттекпен саңылаулар арқылы тыныс алады.
3. Сабақтың тыныс алуын сурет арқылы түсіндіру. Сабақ қабығындағы жасушалар арасындағы арнайы саңылаулар (жасымықша) арқылы тыныс алады.
4. Өсімдіктерге тыныс алуына сыртқы орта факторлары әсер етеді. (Температураның әсері, улы заттардың әсері, су әсері, топырақтың құрылымы,
тығыздылығы, тұздылығы, шамадан тыс ылғалдығы)
5. Ауамен қоректену фотосинтез арқылы жүзеге асады. Қоректену – организмнің заттар мен энергия алмасу процесі. Жасыл жапырақтар - ауамен қоректену мүшелері. Оларда лептестік арқылы фотосинтез үшін көмірқышқыл газы түседі.

1. Тамырдың тыныс алуын оқулықта сипатталған тәжірибе арқылы дәлелдеуге болады. Тамыр атмосфералық оттекпен тыныс алады.
2. Жапырақтың тыныс алуын сурет арқылы түсіндіру. Жапырақ атмосфералық оттекпен саңылаулар арқылы тыныс алады.
3. Сабақтың тыныс алуын сурет арқылы түсіндіру. Сабақ қабығындағы жасушалар арасындағы арнайы саңылаулар (жасымықша) арқылы тыныс алады.
4. Өсімдіктерге тыныс алуына сыртқы орта факторлары әсер етеді. (Температураның әсері, улы заттардың әсері, су әсері, топырақтың құрылымы,
тығыздылығы, тұздылығы, шамадан тыс ылғалдығы)
5. Ауамен қоректену фотосинтез арқылы жүзеге асады. Қоректену – организмнің заттар мен энергия алмасу процесі. Жасыл жапырақтар - ауамен қоректену мүшелері. Оларда лептестік арқылы фотосинтез үшін көмірқышқыл газы түседі.

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

1. Өсімдік атмосфералық оттекпен тыныс алады.
2. Өсімдік көмірқышқыл газымен тыныс алады, нәтижесінде оттек бөлінеді.
3. Өсімдік тыныс алғанда көмірқышқыл газын бөледі.
4. Лептестік өсімдікте қолайлы жағдай болса ашылады, ал қолайсыз жағдай болса жабылады.
5. Фотосинтез процесі үшін оттек керек.
6. Белгілі бір жағдайда өсімдіксіз өмір сүруге болады.

1. Өсімдік атмосфералық оттекпен тыныс алады.
2. Өсімдік көмірқышқыл газымен тыныс алады, нәтижесінде оттек бөлінеді.
3. Өсімдік тыныс алғанда көмірқышқыл газын бөледі.
4. Лептестік өсімдікте қолайлы жағдай болса ашылады, ал қолайсыз жағдай болса жабылады.
5. Фотосинтез процесі үшін оттек керек.
6. Белгілі бір жағдайда өсімдіксіз өмір сүруге болады.

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Өсімдіктердің тыныс алуы.

Өсімдіктердің тыныс алуы.

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Балдырлардың бөлімдері.Біржасушалы балдырлар.

Мақсаты: оқушылардың балдырлардың ерекшеліктері туралы білімдерінтереңдету; олардың алуан түрлілігін көрсету, балдырларды құрылысыныңерекшеліктеріне байланысты бөлетін негізгі бөлімдерімен таныстыру; негізгіөкілдерінің әртүрлі орта жағдайларына бейімделуін қарастыру, балдырлардыңтабиғаттағы және халық шаруашылығына маңызы, мен біржасушалы балдырлар,көпжасушалы жасыл балдырлар және теңіз балдырлары жайлы оқушылардың толықмәлімет алуына жағдай жасау.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

сәлемдесу

сәлемдесу

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар

сұрақтар

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Спирогира - жібі бір қатарға орналасып, ұзын жасушалардан құралған көпжасушалы балдыр. Таспа пішінді хроматофоры жасушада оралма тәрізді орналасқан. Атауы осы қасиетіне негізделген. Ол өсімді және жынысты жолмен көбейеді. Өсімді көбею спирогира жіпшесі бірнеше бөлшекке немесе жеке жасушаларының бөлінуі арқылы жүреді. Әр бөлшегінің жасушасынан қайтадан спирогира жіпшесі пайда болады. Жынысты көбею жіптеріндегі екі жасушасының цитоплазмасының қосылуы арқылы жүреді. Улотрикс ағын су түбіндегі заттарға бекінеді. Су түбіндегі қайыр балшықтың бетін жауып жатады. Ол бірқатар қысқа жасушалардан түзілген жіп тәрізді болады, төсемікке бекініп өседі. Спирогирадан айырмашылығы әрбір жасушасындағы жасыл түсті хромотофоры жалпақ білезік тәрізді болып келеді. Жыныссыз көбейгенде кез келген жасыл жасушаларында екі, төрт талшықты зоосфоралар түзіледі. жыныссыз көбею).

Спирогира - жібі бір қатарға орналасып, ұзын жасушалардан құралған көпжасушалы балдыр. Таспа пішінді хроматофоры жасушада оралма тәрізді орналасқан. Атауы осы қасиетіне негізделген. Ол өсімді және жынысты жолмен көбейеді. Өсімді көбею спирогира жіпшесі бірнеше бөлшекке немесе жеке жасушаларының бөлінуі арқылы жүреді. Әр бөлшегінің жасушасынан қайтадан спирогира жіпшесі пайда болады. Жынысты көбею жіптеріндегі екі жасушасының цитоплазмасының қосылуы арқылы жүреді. Улотрикс ағын су түбіндегі заттарға бекінеді. Су түбіндегі қайыр балшықтың бетін жауып жатады. Ол бірқатар қысқа жасушалардан түзілген жіп тәрізді болады, төсемікке бекініп өседі. Спирогирадан айырмашылығы әрбір жасушасындағы жасыл түсті хромотофоры жалпақ білезік тәрізді болып келеді. Жыныссыз көбейгенде кез келген жасыл жасушаларында екі, төрт талшықты зоосфоралар түзіледі.

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

Сұрақ – жауап. І. Топқа тест сұрақтары беріледі.
1. Хламидомонада қайда тіршілік етеді?
а) тоқтау суларда 
б) өзенде
ә) теңізде 
в) көлде
2. Жыныс жасушаларының аталуы?
а) зигота 
б) спорофит
ә) гамета 
в) гаметофит
3. Бір жасушалы жасыл балдырлар қашан пайда болған?
а) 2 млд жыл бұрын 
б ) 3 млд жыл бұрын
ә) 1, 5 млд жыл бұрын 
в) 1 млд жыл бұрын
4. Топырықта, ағаш діңінде өсетін балдыр?
а) хламидомонада 
б) хлорококк
ә) хлорелла 
в) улотрикс
5. Хлорокакко балдырлары қалай көбейді?
а) жынысты 
б) жынысты және жыныссыз
ә) жыныссыз 
в) бөліну арқылы

Сұрақ – жауап. І. Топқа тест сұрақтары беріледі.
1. Хламидомонада қайда тіршілік етеді?
а) тоқтау суларда 
б) өзенде
ә) теңізде 
в) көлде
2. Жыныс жасушаларының аталуы?
а) зигота 
б) спорофит
ә) гамета 
в) гаметофит
3. Бір жасушалы жасыл балдырлар қашан пайда болған?
а) 2 млд жыл бұрын 
б ) 3 млд жыл бұрын
ә) 1, 5 млд жыл бұрын 
в) 1 млд жыл бұрын
4. Топырықта, ағаш діңінде өсетін балдыр?
а) хламидомонада 
б) хлорококк
ә) хлорелла 
в) улотрикс
5. Хлорокакко балдырлары қалай көбейді?
а) жынысты 
б) жынысты және жыныссыз
ә) жыныссыз 
в) бөліну арқылы

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Балдырлардың бөлімдері.Біржасушалы балдырлар.

Балдырлардың бөлімдері.Біржасушалы балдырлар.

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Көпжасушалы балдырлар.

Мақсаты: Білімділік: Көп жасушалы жасыл, қоңыр, қызыл балдырлар және олардың табиғаттағы,шаруашылықтағы маңызымен таныстыру әрекетін ұйымдастыру 

Дамытушылық: Алдыңғы сабақтан алған білімді байланыстыра және  қорытындылай білу  икемдігін дамытуға ықпал жасау

Тәрбиелілік: Көп жасушалы балдырлардың адам өміріндегі маңызымен таныстыра отырып, оларды тиімді пайдалануға баулу

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

сәлемдесу

сәлемдесу

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар

сұрақтар

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

 Цитоплазмасында митохондрия, диктиосома, рибосома, хромотофора сияқты органоидтары және вакуолясы (бос қуысы) болады. Балдырлар (Algae) биохимиялық қасиеттеріне және жасушалық құрылымына қарай он екі типке бөлінеді: көкжасыл балдырлар (Cyanophyta), прохлорофитті балдырлар (Prochlorophyta),қызыл балдырлар (Rhodophyta), жалтырауық балдырлар (Chrysophyta), диатомды балдырлар (Dіatomeae),криптофитті балдырлар (Cryptophyta), динофитті балдырлар (Dіnophyta), қоңыр балдырлар (Phaeophyta),сарыжасыл балдырлар (Xanthophyta), эвгленді балдырлар (Euglenophyta), жасыл балдырлар (Chlorophyta), хара балдырлары (Charophyta). Бұлардың отыз мыңға жуық түрі белгілі, олардың бір мыңнан астам түрі Қазақстанда кездеседі. Жасушасында балдырларға түс беріп тұратын хромотофораларының саны әртүрлі (біреу, екеу, көп) болады. Олардың пішіндері тақта, астау, білезік, дән, лента, жұлдыз тәрізді болып келеді. Балдырлардың көпшілігінің хлорофилі болғандықтан көмірқышқыл газын сіңіріп, фотосинтез процесіне қатысады. Сондай-ақ, дайын органикалық заттарды пайдаланатын паразит түрлері де бар, бірақ бұлардың хлорофилі болмайды.Дарвин ілімі бойынша, тіршілік бір жасушалы организмдерден пайда болған, ал құрлықтағы барлық өсімдіктер балдырлардан шыққан деп есептеледі. Көптеген балдырлар саңырауқұлақтармен симбиозды тіршілік етіп, қыналарды құрайды. Ал, балдырлардың табиғаттағы геохимиялық рөлі кальций мен кремний айналымымен тығыз байланысты.

 Цитоплазмасында митохондрия, диктиосома, рибосома, хромотофора сияқты органоидтары және вакуолясы (бос қуысы) болады. Балдырлар (Algae) биохимиялық қасиеттеріне және жасушалық құрылымына қарай он екі типке бөлінеді: көкжасыл балдырлар (Cyanophyta), прохлорофитті балдырлар (Prochlorophyta),қызыл балдырлар (Rhodophyta), жалтырауық балдырлар (Chrysophyta), диатомды балдырлар (Dіatomeae),криптофитті балдырлар (Cryptophyta), динофитті балдырлар (Dіnophyta), қоңыр балдырлар (Phaeophyta),сарыжасыл балдырлар (Xanthophyta), эвгленді балдырлар (Euglenophyta), жасыл балдырлар (Chlorophyta), хара балдырлары (Charophyta). Бұлардың отыз мыңға жуық түрі белгілі, олардың бір мыңнан астам түрі Қазақстанда кездеседі. Жасушасында балдырларға түс беріп тұратын хромотофораларының саны әртүрлі (біреу, екеу, көп) болады. Олардың пішіндері тақта, астау, білезік, дән, лента, жұлдыз тәрізді болып келеді. Балдырлардың көпшілігінің хлорофилі болғандықтан көмірқышқыл газын сіңіріп, фотосинтез процесіне қатысады. Сондай-ақ, дайын органикалық заттарды пайдаланатын паразит түрлері де бар, бірақ бұлардың хлорофилі болмайды.Дарвин ілімі бойынша, тіршілік бір жасушалы организмдерден пайда болған, ал құрлықтағы барлық өсімдіктер балдырлардан шыққан деп есептеледі. Көптеген балдырлар саңырауқұлақтармен симбиозды тіршілік етіп, қыналарды құрайды. Ал, балдырлардың табиғаттағы геохимиялық рөлі кальций мен кремний айналымымен тығыз байланысты

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

Берілген әріптерден сөз құрау .1.мдомодаихлана 7.сраропиги2.ксотрилу 8.лхралоел3.сумсарсаг 9.иналаримя4.авьлуа 10.пакаулер5.хкокрлоок 11.фипорра6.рафокладо 12.ямариплю

 Берілген әріптерден сөз құрау .1.мдомодаихлана 7.сраропиги2.ксотрилу 8.лхралоел3.сумсарсаг 9.иналаримя4.авьлуа 10.пакаулер5.хкокрлоок 11.фипорра6.рафокладо 12.ямариплю

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Көпжасушалы балдырлар.

Көпжасушалы балдырлар.

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Мүктер.

Мақсаты: Шымтезек мүгі туралы, қай жерлерде кездесетіні жайында түсінік беру.
Білімділігі:оқушылар шымтезек мүгінің пайдасы туралы білімдерін толықтырады.
Дамытушылығы:     Биоинформатика және синергетика технологиясы негізінде оқушылар тақырыптағы шымтезек мүгі өте пайдалы өсімдік және одан керекті шикізаттар алынатынын біледі.
Тәрбиелілігі   Оқушыларға өсімдіктердің өзі де суды тазартатыны       жайында айтып, қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

сәлемдесу

сәлемдесу

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар

сұрақтар

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

 Мүктәрізділер (Bryophyta) – жоғары сатыдағы автотрофты өсімдіктердің құрылысы қарапайым тобы. Қазба қалдықтары карбон кезеңінен белгілі. Үштік және төрттік кезеңдерде Мүктәрізділер құрлыққа тарап, ареалдары қалыптасты. Солтүстік жарты шардан тропиктік, қоңыржай аймақтарға дейінгі пайда болған шымтезектердің қалың қабаттарының қалыптасуы Мүктәрізділердің тіршілік әрекетіне байланысты. Көпшілік түрлері көп жылдық, аздаған түрі ғана бір жылдық өсімдіктер. Мүктәрізділердің 3 класы (Marchantіopsіda, Bryopsіda, Anthocerotopsіda), 27 мыңдай түрі бар. Қазақстанда 400-ге тарта түрі анықталған. Мөлшері әртүрлі: ұзындығы 1 см-ден 60 см-ге дейін (Fontіnalіs) болады. Түсі – жасыл қоңыр, қызыл қоңыр. Белгілі бір затқа ризоидтары арқылы жабысып бекиді. Құрамында хлорофилі бар. Даму циклінде автотрофты гаметофиттің үлесі басым. Гаметофиттер ұзақ уақыт бойы дербес вегетативтік жолмен көбейіп таралады. Гаметангиялары екі түрлі жолмен: аталық (антеридия) және аналық (архегония) жыныс жасушалары жұптасып бір өсімдікте немесе бөлек екі өсімдікте пайда болады.

 Мүктәрізділер (Bryophyta) – жоғары сатыдағы автотрофты өсімдіктердің құрылысы қарапайым тобы. Қазба қалдықтары карбон кезеңінен белгілі. Үштік және төрттік кезеңдерде Мүктәрізділер құрлыққа тарап, ареалдары қалыптасты. Солтүстік жарты шардан тропиктік, қоңыржай аймақтарға дейінгі пайда болған шымтезектердің қалың қабаттарының қалыптасуы Мүктәрізділердің тіршілік әрекетіне байланысты. Көпшілік түрлері көп жылдық, аздаған түрі ғана бір жылдық өсімдіктер. Мүктәрізділердің 3 класы (Marchantіopsіda, Bryopsіda, Anthocerotopsіda), 27 мыңдай түрі бар. Қазақстанда 400-ге тарта түрі анықталған. Мөлшері әртүрлі: ұзындығы 1 см-ден 60 см-ге дейін (Fontіnalіs) болады. Түсі – жасыл қоңыр, қызыл қоңыр. Белгілі бір затқа ризоидтары арқылы жабысып бекиді. Құрамында хлорофилі бар. Даму циклінде автотрофты гаметофиттің үлесі басым. Гаметофиттер ұзақ уақыт бойы дербес вегетативтік жолмен көбейіп таралады. Гаметангиялары екі түрлі жолмен: аталық (антеридия) және аналық (архегония) жыныс жасушалары жұптасып бір өсімдікте немесе бөлек екі өсімдікте пайда болады.

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту:

1. Шымтезек мүгі қай жерлерде кездеседі?
2. Шымтезек мүгін ақ мүг деп неге атайды?
3. Неге мүг деп аталады?
4. Бұл мүк сабағының түп жағынан қурап қалатындықтан қалай атайды?
5. Шымтезек мүгінің сабағы қалай орналасқан?
6. Шымтезек мүгінің басқа мүктерден қандай айырмашылығы бар?

 1. Шымтезек мүгі қай жерлерде кездеседі?
2. Шымтезек мүгін ақ мүг деп неге атайды?
3. Неге мүг деп аталады?
4. Бұл мүк сабағының түп жағынан қурап қалатындықтан қалай атайды?
5. Шымтезек мүгінің сабағы қалай орналасқан?
6. Шымтезек мүгінің басқа мүктерден қандай айырмашылығы бар?

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Көпжасушалы балдырлар.

Көпжасушалы балдырлар.

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Мүктер көбеюі.

Мақсаты: Білімділік: мүқтәріздес өсімдіктердің құрылысының ерекшеліктерімен көбеюін түсіндіру. Оның түрі, құрылысы туралы сипаттау. Мүктің көбеюі табиғатта таралуы туралы әңгімелеу 
2. Дамытушылық: олардың маңызына мысал келтіріп, жақсы, жаман жағын айыру. 
3. Тәрбиелілік: Жаңа сабақ барысында қосымша әдебиеттерден ізденуге тапсырма беру арқылы ізденімпаздыққа тапсырма беру арқылы ізденімпаздыққа жинақылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу. 

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

ресурстар

І.Ұйымдастыру

кезеңі

Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар

сұрақтар

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

 . Жасыл мүк «көкек зығыры» деп те аталады. Олай аталу себебі: сабақ ұшындағы қалпақшасының жиектері зығыр талшығы тәрізді жіңішке тілімделген. Жасыл мүк жапырағы, сабағы бар мүктер тобына жатқызылады. Себебі жасыл мүктің сабағы мен жапырағы болады. Жапырақтары мен сабағы болмасын түрлері де кездеседі. Жасыл мүк топырақтың бетін кілемдей тұтасып жауып жататындықтан, басқа мүктерді ығыстырады. Бойына ылғалды көп сіңіреді. Бұл орманның батпақта айналуына себепші болады. Жасыл мүк - екіүйлі өсімдік. Аталық өсімдік - көпжылдық, ал аналық өсімдік біржылдық болып келеді. Жасыл мүктің биіктігі 40 cм. Сабағы бұтақтанбайды. Сабағында тірек үлпасы болады. Сабақтың ортасында қарапайым өткізгіш шоқ орналасады. Жасыл мүк топыраққа ризоидтары арқылы бекінеді. 

 Жасыл мүк «көкек зығыры» деп те аталады. Олай аталу себебі: сабақ ұшындағы қалпақшасының жиектері зығыр талшығы тәрізді жіңішке тілімделген. Жасыл мүк жапырағы, сабағы бар мүктер тобына жатқызылады. Себебі жасыл мүктің сабағы мен жапырағы болады. Жапырақтары мен сабағы болмасын түрлері де кездеседі. Жасыл мүк топырақтың бетін кілемдей тұтасып жауып жататындықтан, басқа мүктерді ығыстырады. Бойына ылғалды көп сіңіреді. Бұл орманның батпақта айналуына себепші болады. Жасыл мүк - екіүйлі өсімдік. Аталық өсімдік - көпжылдық, ал аналық өсімдік біржылдық болып келеді. Жасыл мүктің биіктігі 40 cм. Сабағы бұтақтанбайды. Сабағында тірек үлпасы болады. Сабақтың ортасында қарапайым өткізгіш шоқ орналасады. Жасыл мүк топыраққа ризоидтары арқылы бекінеді. 

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту

Мүктер қайда кездеседі?

Олар қалай көбейеді?

Түрлерін ата?

 Мүктер қайда кездеседі?

Олар қалай көбейеді?

Түрлерін ата?

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Мүктердің көбеюі.

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Қырықжапырақтектес өсімдіктер.

Мақсаты: Қырықжапырақтектес өсімдіктер туралы түсінік бере отырып,оқушылардың білімдерін тексеру.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

І.Ұйымдастыру

кезеңі

Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар

сұрақтар

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Қырықжапырақтәріздестер - жоғары сатыдағы споралы өсімдіктердің ең ерте пайда болған тобы. Ертедегі жойылып кеткен үлкен ағаш тәрізді түрлері ылғалды тропиктік орман болыпөскенҚазіргікезде қырықжапырақтәріздестердің 10 000-нан астам түрлері белгілі. Қырықжапырақтылар тропикте ағаш,лиана (басқа өсімдікке оралып өсу) түрінде өседі.Суда өсетіндері де бар. Аустралия мен Жаңа Зеландияда ағаш болып өсетін түрлерінің биіктігі 20 метрге дейін жетеді. Қазақстанда ағаш тәрізді қырықжапырақтәріздестердітек ботаникалық бақтардан ғана көруге болады.

Қырықжапырақтылар - тең споралы және әр түрліспоралы өсімдіктер. Қазақстанда көпжылдық шөптекті түрлері ғана кездеседі. Олардың кең тараған өкілдерінің бірі - усасыр қырықжапырағы. Ол ылғалды, көлеңкелі жерлерде, орман шетінде және сайлар мен жыраларда өседі. Усасыр қырықжапырағы - тамырсабақты өсімдік. Тамырсабақтарынан төмен қарай - қосалқы тамырлары, ал жоғары қарай жапырақтары өседі. Бізде шөптекті болып өсетін қырықжапырақтың жерүсті сабағы дамымаған. Оның есесіне жерасты тамырсабағы жақсы дамыған. Сондықтан тамырсабағын қысқарған сабақ дейді. Усасыр қырықжапырақтың жапырақтары өте баяу өседі.

Қырықжапырақтәріздестер - жоғары сатыдағы споралы өсімдіктердің ең ерте пайда болған тобы. Ертедегі жойылып кеткен үлкен ағаш тәрізді түрлері ылғалды тропиктік орман болып өскен.Қазіргі кезде қырықжапырақтәріздестердің 10000-нан астамтүрлерібелгілі. Қырықжапырақтылар тропикте ағаш,лиана (басқа өсімдікке оралып өсу) түрінде өседі.Суда өсетіндері де бар. Аустралия мен Жаңа Зеландияда ағаш болып өсетін түрлерінің биіктігі 20 метрге дейін жетеді. Қазақстанда ағаш тәрізді қырықжапырақтәріздестердітек ботаникалық бақтардан ғана көруге болады.

Қырықжапырақтылар - тең споралы және әр түрлспоралы өсімдіктер. Қазақстанда көпжылдық шөптекті түрлері ғана кездеседі. Олардың кең тараған өкілдерінің бірі - усасыр қырықжапырағы. Ол ылғалды, көлеңкелі жерлерде, орман шетінде және сайлар мен жыраларда өседі. Усасыр қырықжапырағы - тамырсабақты өсімдік. Тамырсабақтарынан төмен қарай - қосалқы тамырлары, ал жоғары қарай жапырақтары өседі. Бізде шөптекті болып өсетін қырықжапырақтың жерүсті сабағы дамымаған. Оның есесіне жерасты тамырсабағы жақсы дамыған. Сондықтан тамырсабағын қысқарған сабақ дейді. Усасыр қырықжапырақтың жапырақтары өте баяу өседі.

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту

Қырықжапырақтектес өсімдіктер қайда кездеседі?

Олардың қандай түрлері бар?

 Қырықжапырақтектес өсімдіктер қайда кездеседі?

Олардың қандай түрлері бар?

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Қырықжапырақтектес өсімдіктер.

Қырықжапырақтектес өсімдіктер.

Пәні:биология.

6 класс

Тақырыбы: Қырықжапырақтектес өсімдіктердің табиғаттағы адам өміріндегі маңызы.

Мақсаты:1. қырықжапырақтектестердің құрылысы мен көбеюін табиғаттағы маңызын қорытындылау.

2.Ойлау, есте сақтау, қабылдау қабілеттерін дамыту.

3. Шапшаңдыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

Түйінді идея:өсімдік- жанға қуат

,дертке дауа.

кезеңдері

Сабақтың мазмұны

уақыты

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

бағалау

І.Ұйымдастыру

кезеңі

Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

Сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

ІІ .Білім мен іскерліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

Сұрақтар

сұрақтар

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІІІ.Жаңа материалды меңгерту.

Қырықжапырақтәріздестер - өсімдіктер дүниесінің бір бөлімі, қарапайым құрлық өсімдіктері. Бұлардың (өзге де жоғары сатылары өсімдіктердегідей) сабағы, тамыры, жапырақтары, су және минералды, қоректі заттарды тасымалдайтын өткізгіш жүйесі бар. Тіршілік айналымы екі сатыла өтеді. Бірінші сатыла спора түзеді. Ал екінші сатыла аталық және аналық гаметалардың қосылуы арқылы көбейеді. Қырық - жапырақтардың қауырсын тәрізді ірі жапырақтары - вайялар (грекше «байон» - пальма бұтағы деп аталады). Жапырақтың астыңғы

жағында спорангийлер орналасады. Топтасып жинақталған спорангийлер сорус деп аталады. «Қырықжапырақ» деген атау өсімдік жапырақ тақтасының қауырсын тәрізді бірнеше қайтара тілімделуіне негізделген. Табиғатта олардың биіктігі бірнеше миллиметрден 30 метрге дейін жететін өкілдері кездеседі. Қырықжапырақтар сәндік өсімдіктер ретінде, көгалдандыруға пайдаланылады. Олардың дәрілік түрлері де бар. Жойылып кеткен түрлерінің тас көмір түзілуде маңызы зор. Қазақстан Қызыл кітабына қырықжапырақтардың екі түрі: мыңжылқы қырықжапырағы және шолпаншаш сүмбілі тіркеліп, қорғалуда.

Қырықжапырақтәріздестер - өсімдіктер дүниесінің бір бөлімі, қарапайым құрлық өсімдіктері. Бұлардың (өзге де жоғары сатылары өсімдіктердегідей) сабағы, тамыры, жапырақтары, су және минералды, қоректі заттарды тасымалдайтын өткізгіш жүйесі бар. Тіршілік айналымы екі сатыла өтеді. Бірінші сатыла спора түзеді. Ал екінші сатыла аталық және аналық гаметалардың қосылуы арқылы көбейеді. Қырық - жапырақтардың қауырсын тәрізді ірі жапырақтары - вайялар (грекше «байон» - пальма бұтағы деп аталады). Жапырақтың астыңғы жағында спорангийлер орналасады. Топтасып жинақталған спорангийлер сорус деп аталады. «Қырықжапырақ» деген атау өсімдік жапырақ тақтасының қауырсын тәрізді бірнеше қайтара тілімделуіне негізделген. Табиғатта олардың биіктігі бірнеше миллиметрден 30 метрге дейін жететін өкілдері кездеседі. Қырықжапырақтар сәндік өсімдіктер ретінде, көгалдандыруға пайдаланылады. Олардың дәрілік түрлері де бар. Жойылып кеткен түрлерінің тас көмір түзілуде маңызы зор. Қазақстан Қызыл кітабына қырықжапырақтардың екі түрі: мыңжылқы қырықжапырағы және шолпаншаш сүмбілі тіркеліп, қорғалуда.

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін.

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім

Оқулық ,маркер ,стикер,А3 формат

ІҮ.Жаңа тақырыпты бекіту

Қырықжапырақтектес өсімдіктер қайда кездеседі?

Олардың қандай түрлері бар?

Ү.Сабақты қорытындылау.

ҮІ.Бағалау кезеңі

ҮІІ.Үйге тапсырма беру.

Қырықжапырақтектес өсімдіктердің табиғаттағы адам өміріндегі маңызы

Қырықжапырақтектес өсімдіктердің табиғаттағы адам өміріндегі маңызы.