Б?лме ?сімдіктеріні? г?л б?лігін тауып, кітапта?ы суретпен салыстыру.
Танымды? ба?ылау
Жо?ыш?аны? бір г?лшо?ырында 8 мг шірне болады. Бал ара 500г шірне жинау ?шін неше г?лшо?ыр?а ?онуы тиіс.
500 : 0,008 = 62500 г?л шо?ыры.
Мына с?йлемдердегі г?лге ?атысты с?здерді? астын сыз
1. Б?гін Г?лжамила ма?ан бір тоста?ан шай мен бір ?асы? май ?келді, шайын ішіп, майын аузыма, мойныма жа?тым.
2. Айг?л табанымен шо? басты.
Жергілікті жерде ж?не мектеп ?лескісінде ?сетін г?лдерге шолу.
?ыз?алда? – лалаг?лділер т??ымдасына жататын к?п жылды? ?сімдік. «Тюльпан» негізінен т?рік с?зі, бас киім деген ??ымды білдіреді. Т?ріктерде «Тюрбан» деп аталатын ?ыз?алда??а ??сас бас киім бар екен. Осы уа?ыт?а дейін ?ыз?алда?ты? отаны – Голландия болып саналатын. 2001 жылы Алматы ?аласында «?ыз?алда? ж?не адам» атты халы?аралы? фестиваль ?ткізілді. Осы фестивалде ?ыз?алда?ты? бірінші отаны – ?аза?стан, ал екінші отаны – Голландия деп хабарланды. Нидерланд еліні? ханшайымы Беатрис Елбасымызбен кездесуде: «?лы Жібек жолы Еуропа мен Азияны жал?астырса, ?ыз?алда? ?аза?стан мен Голландияны ж?не бас?а да елдерді жал?астырды. ?ыз?алда?ты? сізді? елде кездеспейтін жері жо? екеніне к?зіміз жетті. ?лы Жібек жолы кезінде, ?ыз?алда? ?лем елдеріне тарал?аны д?лелденіп отыр. Сонды?тан ?ыз?алда?ты? отаны – ?аза?стан екенін ?лем мойындап отыр» - деген болатын.
?ыз?алда?:
Кім білмес ?ыр аруы ?ыз?алда?ты,
?? беріп к?ркейтеміз біз ?р ба?ты.
С?ні деп ?мірі?ні?, к??ілі?ні?,
Сый етіп мені жігіт ?ыз?а арнапты.
Ал?ызыл к?лте жайып ?лбіреген,
Д?л мендей болды ?андай г?л жыр, ?ле?
К?ктемде к?к белесті? еркесі боп,
Ашылам та?дай болып т?н т?ре мен.
Інжуг?л – б?л да лалаг?лділер т??ымдасына жатады. Інжуг?лді? хош иісі, к?з ?уантар ?демі г?лдері кез келген адамды тол?андырмай ?оймайды. Май айыны? ал?аш?ы к?ндері б?кіл Париж інжуг?лге малынып кететін к?рінеді. Б?л к?нді «Інжуг?л к?ндері» деп мейрам?а айналдыр?ан. Уа?ытында ата?ты сазгер П.И.Чайковский «Мен інжуг?лді г?лдер патшасы деп білем», - деген екен. Бір ?ызы?ы ол с?йікті г?ліне арнап музыка емес, ?ле? шы?ар?ан. Ал, ол с?зге сазгер А.С.Аренский музыка жаз?ан. Сонымен халы? арасында «Дем беруші», «Шабыт беруші» атал?ан інжуг?л, ?аза?станда тек Орал ??ірінде ?седі.
Інжуг?л:
К?ктемні? ал?аш г?ліні?
Інжуг?л атты бірімін.
Адамды?ты?, досты?ты?
Ку?сімін, жырымын.
Т???иы? – б?л су ?сімдігі. Бір ?асиеті б?л ?сімдікті? тез ?скіштігі, ?ш к?н сайын жа?а жапыра? шы?арады. Мынадай бір ?ызы?ты о?и?а болыпты. Англияны? Кью ?аласыны? ботаника ба?ында т???иы? г?лдейді деген хабар тек ба? ?ызметкерлерін ?ана емес, суретшілер мен са???ла? репортерлерді? де ??ла?ына жетеді. Г?л ашылады дегенде жылыхана адам?а лы? толады. Осы о?и?аны? ку?сі бол?ан ата?ты ботаник Н.Ф.Золотницкий 1887 жылы былай деп жазыпты: «Г?лді? ірілігі мен ?демілігі к?з алмайтындай. Г?л ашылысымен жылыхананы аралап кеткен жа?ымды хош иіс адамды рахат?а б?леді», - деген екен. Оны? г?лі а?, ал?ызыл, к?лгін к?к, ?ан?ызыл болады. ?аза?станда аз м?лшерде жайы? ?зені ма?айында кездеседі.
Традесканция. Мен тропикалы? Америкадан келдім. ХVІІ ?асырда ?мір с?рген ботаник Д. Традескантты? фамилиясы мені? атым. ?зім ?те н?зік болсам да, б?лмеде к?й тал?амай ?се беремін. О?ушылар мені? жапыра?ымда?ы хлорифилл д?ндерімді ?арайды. Туып ?скен жерім сазды орман бол?анды?тан, суды «іше бергім» келеді.
Бегония. Африка мен Американы? тропикалы? ормандарында ?сетін к?п жылды? ?сімдікпін. ХVІІ ?асырда ?мір с?рген ботаник М.Бегонны? ??рметіне мені бегония деп атады.
?азтама?. Мен О?т?стік Африканы? субтропикалы? белдемінен келдім. ?ылыми атым пепаргония. Себебі, аналы?ымны? мойыны тырнаны? т?мсы?ына ??са?ан ?те ?зын. Сонды?тан атымды гректі? «тырна» деген с?зінен ?ойыпты. 200-ден астам т?рлерім бар. Эфир майын к?п б?ліп шы?аратынды?тан хош иістімін. Мені ?тір жасау, конфет жасау, темекі ?нерк?сібінде ?олданады.
Раушан немесе Райхан г?лі – хош иісті, е? ?демі, к?рікті г?лдерді? бірі. Ол г?лдерді? патшасы, раушанг?лділер т??ымдасына жатады. Римде бір к?нді «Раушан к?ні» деп ерекше ?адірлеп тойла?ан.сонды?тан раушан н?зіктікті? символы, рухани к?ш беретін шабыт к?зі деп ерекше ба?алан?ан. А? раушан г?лін негізінен ?алы?ды??а сыйла?ан, ал ал?ызыл, ?ызыл раушан г?лдерін арулар?а, аналар?а сый?а тартатын бол?ан.
Сергіту с?ті:
Г?л тілі
?ызыл раушан – махаббат белгісі.
А? раушан – ??пиялы? белгісі.
Лала г?лі – тазалы? белгісі.
Н?ркез – шы?ыс елдерінде жа?а жыл белгісі.
С?мбілшаш – кездесу белгісі.
Інжуг?л – шабыт беруші г?л.
?алампыр – ерлік пен ?рлікті? белгісі.
Ба?ытг?л – ба?ыттылы? белгісі.
Саба?ты ?орытындылау, ба?алау.
?йге тапсырма: Г?л туралы ма?ал-м?тел, ж?мба?тар дайындау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Г?лді? ??рылысы (ашы? саба?)»
Тақырыбы: Гүлдің құрылысы.
Білімділік мақсаты: Көбею мүшесі гүлдің құрылысы, гүл бөлімдерінің қызметі туралы
түсінік беру.
Дамытушылық мақсаты: Жергілікті және бөлме өсімдіктерінің гүлдері туралы
мағұлмат беру.
Тәрбиелік мақсаты: Туған жер табиғатын қорғауға, аялауға тәрбиелеу.
Әдісі: Сұрақ-жауап, жеке, топпен жұмыс.
Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті, қазақ тілі, математика.
Көрнекілігі: Электронды оқулық, компьютер, түрлі суреттер жинағы.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі: Оқушыларды сабаққа әзірлеу.
Үй тапсырмасын тексеру. Деңгейлік тапсырмалар.
І деңгей
Кестедегі өсімдіктердің жапырақтары қандай түр өзгеріске ұшырағанын әр түрлі өзгерістің бас әріпімен белгілеп тұсына көрсет («Қ» - қабыршақты; «Т» - тікенді; «Ұқ» - ұстағыш құрал; «М» - мұртша; «Ш» - шырынды).
2. Тікенекті жапырақтың өсімдік тіршілігіндегі маңызы ................ .
3. Жапырақ тақтасының жиегі үшкір тікенекті болса ................. тікенге айналған болады.
4. Жапырақта қорға жиналған қоректік заттар ................. жұмсалады.
5. Орамға айналған жапырақтар ................... сыртын орап тұрады.
6. Әлсіз сабақтары жерге жатып қалмас үшін жапырақтары ................. айналған.
7. Қоректік заттарды қорға жинау үшін жапырақтары шырынды болып түрін өзгерткен өсімдіктер ................. .
8. Мұртшалы өсімдіктерге ................. жатады.
9. Жапырақтағы тікен ................. оңай алынады.
1. Жүйкелерінің ұшы ғана
2. Сабақтың, жапырақтың
3. Малға жем болудан сақтану, ылғалды үнемдеу
4. Қабығымен қоса
5. Мұртшаға
6. Асбұршақ, үрмебұршақ, сиыржоңышқа
7. Жүгері собығының
8. Бозкілем, орамжапырақ, пияз, түбіртек
9. Өркеннің дамуына
ІІІ деңгей
Өсімді жолмен көбеюдің нөмірлерін көшіріп алып, олардың тұсына сол жолмен көбейетін өсімдіктердің нөмірлерін жазыңдар.
І. Мұртшаларымен.
ІІ. Сабақ қалемшелерімен.
ІІІ. Сұлатпа өркендерімен.
ІV. Түйнектерімен.
V. Пиязшықтарымен.
VІ. Тамырсабақтарымен.
VІІ. Тамыр қалемшелерімен.
VІІІ. Жапырақ қалемшелерімен.
1. Еменді тоғай жауқазына.
2. Қаратерек.
3. Бастыпияз.
4. Кәдімгі тұшала.
5. Ешкітал.
6. Картоп.
7. Орман қойбүлдіргені.
8. Қарақарақат.
9. Жатаған бидайық.
10. Кәдімгі малина.
11. Король бегониясы.
І. Қызығушылығын ояту.
- Мүше дегеніміз не?
- Мүшелер нешеге бөлінеді?
- Өсімді (вегетативті) мүшелерді атаңыз?
- Көбею (генеративті) мүшелерді атаңыз?
Электронды оқулықтан бейнеролик көрсету.
Мұғалім:
Гүлдер, гүлдер, көп гүлдер
Қызыл гүлдер, көк гүлдер
Жайнар кезім келді деп
Қанаттарың желбіреп
Таңмен бірге оянып
Күн нұрына боянып
Көрік бердің далаға – деп Тұманбай Молдағалиев атамыз жырлағандай бүгінгі өтетін тақырыбымыз не туралы болмақ?
- Гүлдің құрылысы
Гүл туралы не білеміз? Өз ойларыңызды түйіндеп дәптерге түсіріңіздер. 1' эссе.
Мағынаны тану:
Кітаппен жұмыс. 5'
І топ. Көбею мүшелері.
ІІ топ. Күлте.
ІІІ топ. Гүл серігі.
ІV топ. Аналық.
Электрондық оқулықтан гүл бөлігін көрсету.
Тапсырма
І топ. Кітаппен жұмыс. Біліміңді тексер.
ІІ топ. Компьютерде гүлдің құрылысын жазу.
ІІІ топ. ТИ кестесін толтыру.
Өсімдік аттары
Жай гүлсерікті
Қос гүлсерікті
1. Алма
2. Қалақай
3. Қызылша
4. Өрік
5. Қымыздық
6. Шие
7. Еменнің аталық гүлі
8. Қарағаш
ІV топ. Сәйкестігін тап. Гүл бөлімдерін орналастыру.
№12 зертханалық жұмыс
Бөлме өсімдіктерінің гүл бөлігін тауып, кітаптағы суретпен салыстыру.
Танымдық бақылау
Жоңышқаның бір гүлшоғырында 8 мг шірне болады. Бал ара 500г шірне жинау үшін неше гүлшоғырға қонуы тиіс.
500 : 0,008 = 62500 гүл шоғыры.
Мына сөйлемдердегі гүлге қатысты сөздердің астын сыз
1. Бүгін Гүлжамила маған бір тостағаншай мен бір қасық май әкелді, шайын ішіп, майын аузыма, мойныма жақтым.
2. Айгүл табанымен шоқ басты.
Жергілікті жерде және мектеп үлескісінде өсетін гүлдерге шолу.
Қызғалдақ – лалагүлділер тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік. «Тюльпан» негізінен түрік сөзі, бас киім деген ұғымды білдіреді. Түріктерде «Тюрбан» деп аталатын қызғалдаққа ұқсас бас киім бар екен. Осы уақытқа дейін қызғалдақтың отаны – Голландия болып саналатын. 2001 жылы Алматы қаласында «Қызғалдақ және адам» атты халықаралық фестиваль өткізілді. Осы фестивалде қызғалдақтың бірінші отаны – Қазақстан, ал екінші отаны – Голландия деп хабарланды. Нидерланд елінің ханшайымы Беатрис Елбасымызбен кездесуде: «Ұлы Жібек жолы Еуропа мен Азияны жалғастырса, қызғалдақ Қазақстан мен Голландияны және басқа да елдерді жалғастырды. Қызғалдақтың сіздің елде кездеспейтін жері жоқ екеніне көзіміз жетті. Ұлы Жібек жолы кезінде, қызғалдақ әлем елдеріне таралғаны дәлелденіп отыр. Сондықтан қызғалдақтың отаны – Қазақстан екенін әлем мойындап отыр» - деген болатын.
Қызғалдақ:
Кім білмес қыр аруы қызғалдақты,
Өң беріп көркейтеміз біз әр бақты.
Сәні деп өміріңнің, көңіліңнің,
Сый етіп мені жігіт қызға арнапты.
Алқызыл күлте жайып үлбіреген,
Дәл мендей болды қандай гүл жыр, өлең
Көктемде көк белестің еркесі боп,
Ашылам таңдай болып түн түре мен.
Інжугүл – бұл да лалагүлділер тұқымдасына жатады. Інжугүлдің хош иісі, көз қуантар әдемі гүлдері кез келген адамды толғандырмай қоймайды. Май айының алғашқы күндері бүкіл Париж інжугүлге малынып кететін көрінеді. Бұл күнді «Інжугүл күндері» деп мейрамға айналдырған. Уақытында атақты сазгер П.И.Чайковский «Мен інжугүлді гүлдер патшасы деп білем», - деген екен. Бір қызығы ол сүйікті гүліне арнап музыка емес, өлең шығарған. Ал, ол сөзге сазгер А.С.Аренский музыка жазған. Сонымен халық арасында «Дем беруші», «Шабыт беруші» аталған інжугүл, Қазақстанда тек Орал өңірінде өседі.
Інжугүл:
Көктемнің алғаш гүлінің
Інжугүл атты бірімін.
Адамдықтың, достықтың
Куәсімін, жырымын.
Тұңғиық – бұл су өсімдігі. Бір қасиеті бұл өсімдіктің тез өскіштігі, үш күн сайын жаңа жапырақ шығарады. Мынадай бір қызықты оқиға болыпты. Англияның Кью қаласының ботаника бағында тұңғиық гүлдейді деген хабар тек бақ қызметкерлерін ғана емес, суретшілер мен саққұлақ репортерлердің де құлағына жетеді. Гүл ашылады дегенде жылыхана адамға лық толады. Осы оқиғаның куәсі болған атақты ботаник Н.Ф.Золотницкий 1887 жылы былай деп жазыпты: «Гүлдің ірілігі мен әдемілігі көз алмайтындай. Гүл ашылысымен жылыхананы аралап кеткен жағымды хош иіс адамды рахатқа бөледі», - деген екен. Оның гүлі ақ, алқызыл, күлгін көк, қанқызыл болады. Қазақстанда аз мөлшерде жайық өзені маңайында кездеседі.
Традесканция. Мен тропикалық Америкадан келдім. ХVІІ ғасырда өмір сүрген ботаник Д. Традесканттың фамилиясы менің атым. өзім өте нәзік болсам да, бөлмеде күй талғамай өсе беремін. Оқушылар менің жапырағымдағы хлорифилл дәндерімді қарайды. Туып өскен жерім сазды орман болғандықтан, суды «іше бергім» келеді.
Бегония. Африка мен Американың тропикалық ормандарында өсетін көп жылдық өсімдікпін. ХVІІ ғасырда өмір сүрген ботаник М.Бегонның құрметіне мені бегония деп атады.
Қазтамақ. Мен Оңтүстік Африканың субтропикалық белдемінен келдім. Ғылыми атым пепаргония. Себебі, аналығымның мойыны тырнаның тұмсығына ұқсаған өте ұзын. Сондықтан атымды гректің «тырна» деген сөзінен қойыпты. 200-ден астам түрлерім бар. Эфир майын көп бөліп шығаратындықтан хош иістімін. Мені әтір жасау, конфет жасау, темекі өнеркәсібінде қолданады.
Раушан немесе Райхан гүлі – хош иісті, ең әдемі, көрікті гүлдердің бірі. Ол гүлдердің патшасы, раушангүлділер тұқымдасына жатады. Римде бір күнді «Раушан күні» деп ерекше қадірлеп тойлаған.сондықтан раушан нәзіктіктің символы, рухани күш беретін шабыт көзі деп ерекше бағаланған. Ақ раушан гүлін негізінен қалыңдыққа сыйлаған, ал алқызыл, қызыл раушан гүлдерін аруларға, аналарға сыйға тартатын болған.
Сергіту сәті:
Гүл тілі
Қызыл раушан – махаббат белгісі.
Ақ раушан – құпиялық белгісі.
Лала гүлі – тазалық белгісі.
Нәркез – шығыс елдерінде жаңа жыл белгісі.
Сүмбілшаш – кездесу белгісі.
Інжугүл – шабыт беруші гүл.
Қалампыр – ерлік пен өрліктің белгісі.
Бақытгүл – бақыттылық белгісі.
Сабақты қорытындылау, бағалау.
Үйге тапсырма: Гүл туралы мақал-мәтел, жұмбақтар дайындау.
