Генетикалы? терминдер ж?не символдар

Дәрис мавзуси

Генетикилиқ аталғулар вә символлар

Ресурслар

10 синип дәрислик, нускалиқ

Дәрис мәхсити

1. Оқуғучилар асасий генетикилиқ аталғуларни вә

символларни тонуштуруш; Г.Мендельниң биринчи тәжрибисиниң маһийитини тоғрилиқ чүшиник бериш;

1. Генетикилиқ аталғу вә символларни қоллинишни,

генетикилиқ һесапларни қураштуруш вә чиқириш уқумлирини тәрәққий әткүзүш;

1. Тапшурмиларни орунлашта һәмдостлуққа, адалиққа,

жавапкәрчиликкә тәрбийәләш.

Нәтижиси

-Ирсийәтлиниш қанунийәтлириниң механизмини тәтқиқ қилиду;

-Биологиялик термин сөзлүк луғити көпийиду;

-Символларни ажритип, дурус қоллинишни үгүниду.

Көрнәклик

Слайдлар, таблица, постер

Дәрис түри

Арилаш дәриси

Дәрис усули

СТО, АКТ, соал-жавап

Дәрисниң бериши

Муәллимниң иш – һәрикити

Оқуғучиниң

иш-һәрикити

Уюштуруш

Оқуғучиларни түгәлләп, диққитини дәрискә ағдуруш.

Топқа бөлүш (геометриялиқ фигуриларни пайдилинип, «Генетика», «Селекция», «Тәтқиқатчилар» намлири бойичә топқа бөлүнүп отириду)

Оқуш қураллирини тәйярлап, топқа бөлүниду. Интимақлиқ атмосферисини қелиплаштуриду. Топ башчисини, баянлиғучини, байқуғучини ениқлаңлар.

Өй-тапшурмиси

Блиц-турнир соаллири (соал-жавап)

1. Организмларниң ирсийәтлик вә өзгиришчанлиқ хусусийитини тәтқиқ қилидиған пән.

2. Генетика илимниң рәсмий елан қилинған жили.

3. 1901-жили Голландия алими Гуго де Фриз тәклип қилған нәзәрийә.

4. Генетика илиминиң асасини салған алим.

5. Бир бәлгүни, бир хусусийәтни ениқлайдиған фактор.

6. Ирсийәтлинидиған ағриқларни ениқлайдиған генетика бөлүми.

7. Генетика нәзәрийәвий асаси болуп салинидиған саһа.

8. Клетка ядросиниң турақлиқ тәркиви, икки хромотидтин ибарәт қурулум.

9. Жинисини ениқлайдиған клетка.

10. Уруқланған һүжәйрә.

Йеңи мавзу

1. тапшурма. Топлуқ иш.

Постер билән иш (10 минут)

І-топ «Генетика»

Генетикилиқ аталғулар вә ениқлимиси

ІІ-топ «Селекция»

Генетикилиқ символлар вә ениқлимиси.

ІІІ-топ «Тәтқиқатчилар»

Генетика илим ретидә Г.Мендельниң почақ өсүмлигигә ясиған тәжрибиси

Сәгитиш вақти

«Таза һава – тәнгә дава»

Дурус нәпәс алайли

2-тапшурма . «Әгәр мән генетик болсам....» (практикилиқ иш )

Болмаса да ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз..

Сізге ғылымды кім берер,

Жанбай жатып сөнсеңіз.

(А.Қунанбаев)

Оқуғучилар конвертики тапшурмиларни таллап алиду.

І-топ.

Сүрәттин буғдай башиғиниң

қизил вә ақ рәңгиниң қайсиси

рецессивлиқ екәнлигини ениқлап,

генотипини йезиңлар.

ІІ-топ.

Бөлжүргәнниң қизил рәңги,

ақ рәңгигә қариғанда доминант

(бесим ). Мошу бәлгүлири бойичә

чеқилиштурғанда елинған

бөлжүргәнләр генотипи вә

фенотипи қандақ?

ІІІ-топ.

Қара вә ақ тошқанларни өз ара

чеқилиштурғанда елинған

бөжәнләрниң һәммиси қара болди.

Қайсу бәлгү доминант, қайсу бәлгү

рецессив бәлгү екәнлигини ениқлаңлар.

3-тапшурма

Ижадий иш

Бир кублет шеир йезип ейтиш.

Баһалаш:

Икки юлтуз, бир тиләк

(топлар бир-бирини баһалайду)

Рефлекси

Оқуғучилар стикерларға өз пикирлирини йезип илиду.

Өй тапшурмиси

Мавзуни оқуп, термин сөзләр билән ишләш.

Сабақ тақырыбы

Генетикалық атаулар және символдар

Ресурстар

10 сынып кітапшасы, нұсқаулық

Сабақ мақсаты

1. Оқушыларға негізгі генетикалық атаулар мен символдарды таныстыру; Г. Мендельдің бірінші тәжірибесінің маңызы туралы түсінік беру;

2. Генетикалық атаулар және символдарды қолдануды, генетикалық есептерді құрастыру және шешу ұғымдарын дамыту;

3. Тапсырмаларды орындауда достыққа, адалдыққа жауапкершілікке тәрбиелеу.

Нәтижесі

- Тұқымқуалаушылық заңдылықтарының механизмін зерттейді.

- Биологиялық термин сөздік қоры көбейеді.

- Символдарды ажратып, дұрыс қолдануды үйренеді.

Көрнекілік

Слайдлар, таблица, постер

Сабақ түрі

Аралас сабағы

Сабақ типі

СТО, АКТ, сұрақ-жауап

Сабақтың барысы

Мұғалімнің іс - әрекеті

Оқушының іс - әрекеті

Ұйымдастыру

Оқушыларды түгендеп, сабаққа назарын аудару.

Топқа бөліп, (геометриялық фигураларды пайдаланып, «Генетика», «Селекция», «Зерттеушілер» атаулары бойынша топтарға бөлініп отырады)

Оқу құралдарын дайындап, топқа бөлінеді. Ынтымақтастық атмосферасыны қалыптастырады. Топ басшысыны, баяндайтын оқышыны, бақылаушыны анықтайды.

Үй тапсырмасы

Блиц-турнир сұрақтары (сұрақ - жауап)

1. Ағзалардың тұқымқулаушылық және өзгіргіштік қасиеттерін зерттейтін ғылым.

2. Генетика ғылымының ресми жарияланған жылы

3. 1901 – жылы Голландиялық ғалым Гуго де Фриз ұсынған теория.

4. Генетика ғылымының негізін қалаған ғалым.

5. Бір белгіні, бір қасиеттін анықтайтын фактор.

6. Тұқымқуалайтын ауруларды анықтайтын генетика бөлімі.

7. Генетика – теориялық негізі болып саналатын ғылым саласы.

8. Клетка ядросының тұрақты құрамы, екі хромотидтен тұратын құрылғы.

9. Жынысын анықтайтын клетка.

10. Ұрықталған клетка.

Жаңа тақырып

1. тапсырма. Топтық жұмыс.

Постер мен жұмыс (10 минут)

І-топ «Генетика»

Генетикалық атаулар және анықтамасы.

ІІ-топ «Селекция»

Генетикалық символдар және анықтамасы.

ІІІ-топ «Зерттеушілер»

Генетика ғылымы ретінде Г. Мендельдің бұршақ өсімдігіне жасаған тәжірибесі.

Сергіту сәті

«Таза ауа – жанға дауа»

Дұрыс тыныс алайық.

2-тапсырма . «Егер мен генетик болсам....» (практикалық жұмыс )

Болмаса да ұқсап бақ,

Бір ғалымды көрсеңіз..

Сізге ғылымды кім берер,

Жанбай жатып сөнсеңіз.

(А.Қунанбаев)

Оқушылар конверттен талғап тапсырмаларды алады.

І-топ.

Суреттегі бидай басының қызыл және ақ

түсінің қайсысы рецессивтық екендігін

анықтап, генотипын жазыңдар.

ІІ-топ.

Құлпынайдың қызыл түсі , ақ түсіне

қарағанда доминант (басым). Осы

белгілер бойынша шағылыстырғанда

анықталған алынған құлпынайлардың

генотипы мен фенотипы қандай?

ІІІ-топ.

Қара және ақ қояндар өз ара

шағылыстырғанда алынған көжектердің

барлығы қара болды.

Қайсы белгі доминант, қайсы белгі

рецессив белгі екендігін анықтаңдар?

3-тапсырма.

Шығармашалық жұмыс

Бір құр тақпақ жазып айту.

Бағалау

Екі жұлдыз, бір тілек

(топтар бір – бірін бағалайды)

Рефлексия

Оқушылар стикерлерге өз пікірлерін жазып іледі.

Үй тапсырмасы

Тақырыпты оқып, термин сөздермен жұмыс жасау.