Гендер дрейфі. Популяциялық толқындар. Оқшаулану.

1

Биология

9 сынып

Өткен тақырыпты еске түсіру. Сұрақ-жауап

• 1.Қарағайлы немесе шыршалы ормандардағы өсімдіктердің бір түрінің жарық үшін бәсекелестігі қай тіршілік үшін күреске мысал?

(Түрішілік күрес)

• 2. Қысқы ұйқы немесе түлеу қай күреске тән?

(Абиоздық факторлармен күрес)

• 3. Жыртқыштар және олжалар арасындағы күрес?

(Түраралық күрес)

4. Табиғи іріктелу популяцияда белгінің көрсеткішінің сақталуына байланысты неше типке бөлінеді, оларды ата?

(3 типке бөлінеді: Қозғаушы, тұрақтандырушы, дизруптивті немесе сыртқа тебуші)

Кесте толтыру.(194 бет)

№

Табиғи іріктелу типі

Қысқаша сипаттама

1

Мысалдар

Қозғаушы

2

Өсімдіктерде Жануарларда

Тұрақтандырушы

3

Межелеу

16.02.2016

Жаңа тақырып:

Гендер дрейфі. Популяциялық толқындар. Оқшаулану.

• Популяция дегеніміз-бұл таралу аймағының белгілі бөлігінде тіршілік ететін,үнемі еркін шағылысатын бір түр дарақтарының тобы.

• Популяциялық толқындар дегеніміз-бұл популяциядағы дарақтар санының өзгеруі.

С.С.Четвериков «Популяциялық толқындар»

ұғымын тіршілік толқыны деп атап, енгізген ғалым. .

Сандар мөлшерінің ауытқуы

жыл

маусымдарына

табиғи өзгерістерге

апаттарға

адамның араласуына

жыртқыштар мен паразиттер санының өзгеруіне

Популяциялық толқынның негізгі эволюциялық рөлі мынадай:

толқынның қарбалас кезінде сұрыптауда орасан көп таңдау жасауға болады; өйткені жануарлар көп және олар сан алуан болып келеді.Алайда толқын қайту нүктесіне жеткен кезде тіршілік үшін күрес тіршілік етудің соншалықты шиеленісуінен тек қана ең бейімділері тірі қалады.

Түрлердің экологиялық және эволюциялық сандар мөлшеріне тәуелділігі

Жыртқыштар және

олардың олжалары Қоректік бәсекелестік

жағдайындағы жақын

туыстас түрлер Паразиттер және иелері

Оқшаулау (тірі ағзалар арасында туындайтын және олардың жанасуына кедергі жасайтын тосқауылдар)

Биологиялық немесе ұрпақжаңғырта оқшаулану дегеніміз-бұл дербес түрлердің шағылысуына кедергі жасайтын тетік.

Географиялық оқшаулану дегеніміз-бұл бір түр популяциясын бөлетін немесе арақашықтықтың көптік айқын кедергілері.

Экологиялық оқшаулану дегеніміз-бұл бір түр популяциясын белгілі аумаққа бөлетін мекен ету жағдайларының кешені.

Биологиялық немесе ұрпақжаңғырта оқшаулану

Анатомиялық оқшаулану-

бұл жыныс мүшелер Этологиялық оқшаулану-

құрылысының сәйкес келмеуі. шағылысуға мүмкіндік бермейтін жыныстық

қылықтағы айырмашылық.

Физиологиялық оқшаулану-

көбею мерзіміндегі айырмашылық

немесе тозаңдық түтікте өнуі.

• б

Географиялық оқшаулану

Мұнда бастапқы “A” түрінде төрт популяция болған (a, b, c, d). Тау түзілу нәтижесінде “d” популяциясы “c”-дан бөлініп оқшауланған.Кейде осы “d” популяциясы өз аумағын кеңейтіп,тау жоталарын орай айналып “c” популяциясымен қайтадан жақындасады.Бірақ олар енді өзара будандаса алмайды.Сондықтан жеке-жеке “A” және “d” түрлері болып есептеледі.

Экологиялық оқшаулану

Гендердің ығуы

Саны аз оқшауланған популяциялардағы аллельдер жиілігінің кездейсоқ,бағытсыз өзгеруі.

Гендер ыққан кезде әдетте популяцияның гомозиготалығы аллельдердің әлдебіреуінде артады.Бұл дарақтардың аздығы себепті жақын туыстылардың шағылысуы нәтижесінде өтеді.Біртіндеп,егер тіпті бұл аллель сұрыптауда жойылуға тиісті болса да популяция түгел белгілі ген аа бойынша гомозиготалы бола бастайды.Бұл тіршілік етуге икемдігі аз популяциялар да пайдасыз.Мекен ету жағдайлары өзгерген жағдайда бұл бұрын зиянды аллель немесе генотип,мысалы, аа пайда болып,түрдің одан әрі тірі қалуын қамтамасыз етуі де мүмкін. Мысалы:

Сұрақтарға тез жауап алу.

I-топ. Биологиялық оқшаулану

II-топ. Географиялық оқшаулану

III-топ. Экологиялық оқшаулану

Биологиялық диктант

• .................... дегеніміз – бұл популяциядағы дарақтар санының өзгеруі.

(Популяциялық толқындар)

2. .................. оқшаулану дегеніміз – бұл дербес түрлердің шағылысуына кедергі жасайтын тетік.

(Биологиялық немесе ұрпақжаңғырта)

3. .................... – саны аз оқшауланған популяциядағы аллельдер жиілігінің кездейсоқ, бағытсыз өзгеруі.

(Гендердің ығуы)

Тест  

1.Популяциялық толқындар ұғымын енгізді?

а. Д.Д.Ромашев

б. Н.П.Дубинин.

с. С.С.Четвериков

2.Оқшаулану неше түрге бөлінеді?

а. 3 б. 2 с. 4

3.Көбею мерзіміндегі айырмашылық немесе тозаңдық түтікте өнуі?

а.анатомиялық оқшаулану б.этологиялық оқшаулану с.физиологиялық оқшаулану

4.Саны аз оқшауланған популяциялардағы аллельдер жиілігінің кездейсоқ,бағытсыз өзгеруі?

а.популяциялық толқын

б.экологиялық оқшаулану

с.гендердің ығуы

5.Бір түр популяциясын белгілі аумаққа бөлетін мекен ету жағдайларының кешені?

а.биологиялық оқшаулану б.географиялық оқшаулану с.экологиялық оқшаулану

Жауаптары:

1.с

2.а

3.с

4.с

5.с

• 1.Нені үйрендің?
• 2.Не қиын болды?
• 3.Енді нені үйренгің келеді?