«Д?НИЕТАНУ» САБА?ТАРЫНДА БАСТАУЫШ СЫНЫП О?УШЫЛАРЫНЫ? ЭКОЛОГИЯЛЫ? Т?РБИЕСІНДЕ СЫНИ ОЙЛАУ НЕГІЗДЕРІНІ? АЛАТЫН ОРНЫ

«ДҮНИЕТАНУ» САБАҚТАРЫНДА БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕСІНДЕ СЫНИ ОЙЛАУ НЕГІЗДЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Каппасова Шамшырак Еркиновна

Н.Құлжанова атындағы Торғай

гуманитарлық колледжінің

химия және биология пәндерінің

оқытушысы

Қазіргі кезде өмір сүру күрделенді. Бүгінгі мектеп студенттерді ертең өз жолында кездескен қиыншықтарды жеңуге, өз мәселелерін өздері шешуге, саналы, саналы шешім қабылдауға дайын болуы керек.

«Дүниетану» сабақтарында бастауыш сынып оқушыларының сыни ойлау негіздерін қалыптастыруда экологиялық тәрбиенің мәні өте зор. Бүгінгі заман талабы бойынша қоршаған ортамызда, табиғатта болып жатқан құбылыстардың адам өміріне зияны мен пайдасын ажырата алуы үшін студенттердің сыни тұрғыдан ойлау негіздерін қалыптастыруды қажет етеді.

Сыни тұрғысынан ойлау кез-келген мазмұнды сынау емес, оны жан-жақты терең зерттеу, бақылау, талдау жасау процесі болып табылады. Сол шешімді іздеуге жай ойлау емес, шындалған ойлауды қолдану қажет [1].

«Дүниетану» пәні негізінен үш блокты: «Адам», «Табиғат», «Қоғам» бірлестіктерін пән болып табылады. Яғни «өмір әліппесі» болып саналған «Дүниетану» сабағы бастауыш сынып оқушыларына жаратылыстану пәндерінің негізін қалайды.

«Дүниетану» сабағында студенттерді сыни тұрғыдан ойлау негіздерін қалыптастыру арқылы экологиялық тәрбие беру – олардың қоршаған ортаға, қоғамға. Жанұясына, достарына болған көзқарасын дұрыс қалыптастыру мақсат етіледі. [2].

Табиғатты сүю, оны қорғау, мүліктерін сақтау, өсімдіктер дүниесі мен хайуанаттар әлемінің көбеюіне өз септігін тигізу – экологиялық тәрбиенің негізгі міндеттері болып саналса, сын тұрғысынан ойлау негіздерін қалыптастыру арқылы біз олардың бұл міндеттерді дұрыс меңгеруіне жетеміз.

Сын тұрғысынан ойлау негіздерінің қалыптастырудың бірнеше әдіс-тәсілдері зерттелген. Осы әдіс-тәсілдер бойынша экологиялық тәрбиеге де екпін беру тіпті сабақтың ұтымды да, қызықты өтуіне әсер етеді.

Біз зерттеп отырған мәселені практикалық тұста дәлелдейміз. «Дүниетану» сабағы 2 – сынып [3].

Сабақтың тақырыбы: Судың маңызы.

Сабақтың мақсаты: судың күнделік өмірдегі пайдасымен, маңызымен танысу арқылы экологиялық тәрбиенің негіздерін қалау.

Міндеттері: мазмұнға байланысты – су, оның қасиеті, пайдасы мен маңызына тиісті түсінік береді; сын тұрғысынан ойлауды дамытуға байланысты – ұсынылған теориялық мағлұматтарды зерттеп, судың күнделік өмірдегі пайдасы мен маңызын, оны қорғау мәселелеріне талдау жасайды; топтық жұмыс процесіне байланысты – жұппен, топпен түсініп, зерттеу жұмыстарын өткізеді, тақырыпта кездесетін түсініксіз сөздерді белгілейді, топпен жұмыс барысында бір-біріне қолдау жасап, толықтырып отырады.

Бағалау: бағалау парағын толтыру, сұрақтар кестесін белгілеу, экологиялық хат мазмұнын талдау арқылы

Сабақтың әдістері: мұғалімнің проблемалық сұрақтарды туындатуы; Не білеміз? Не білгіміз келеді? Не білдік? «Кубизм» стратегиясы

Сабақтың барысы:

1. Қызығушылықты ояту

Студенттер топтарға бөлінеді. Мұнда мұғалім ортаға проблемалық сұрақ тастайды:

Адам тіршілік етуі үшін оған не қажет?

Студенттердің пікірлері: ауа, топырақ, күн сәулесі су т.с.с.

Мұғалім осы пікірлердің ішінен Су түсінігін таңдап алып, студенттерге ой тастайды.

Не білеміз? Сұрағы арқылы студенттер жалпы су туралы ойларын айтып шығады.

Мұғалім қорытындысы: Сусыз өмір болмайды, сусыз тіршілік ету мүмкін емес, су – тазалық пен денсаулық көзі. Демек, адамның өмір сүруі үшін ең қажетті деп суды емептейміз.

Жаңа тақырыпқа шығу: осыдан келе бүгінгі тақырымыз «Судың маңызы»

ІІ Мағынасын ажырату

Мұғалім: Бүгінгі тақырып арқылы су туралы не білгілеріңіз келеді?

Студенттердің пікірлері өздерінің жеке кестелеріне түсіріледі.

«Судың маңызы» мәтінін оқытып, талдау жасату. Мәтінді оқып болғаннан слң әрбір топтан оқушылар оқыған бөлікті қорытындылап айтады.

«Кубизм» стратегиясы бойынша «Судың маңызы» тақырыбына байланысты тапсырмалар беріледі.

1 топ: суды суреттер

2 топ: су қасиеттері

3 топ: суда еритін заттар

4 топ: суда ерімейтін заттар

5 топ: судың табиғаттағы маңызы

6 топ: суды ластанудан сақтау жолдары

Әрбір топ өз тапсырмаларына дайындалып, жинаған, мағлұматтарды студенттерге талдау жасауға ұсынады. Қалған топтар олардың пікірлерін мұқият тыңдап, толықтырулары мүмкін.

Ой - толғаныс

Не білдік? Сұрағы арқылы студенттер талдау жасауға ұсынады. Қалған топтар олардың пікірлерін мұқият тыңдап, толықтырырулары мүмкін.

«Экологиялық хат» жазу арқылы суды ластанудан сақтау жолдарын ұсыну үйге тапсырма етіп беріледі.

Мұғалімнің ой – толғанысы

1. Сабақтың жалпы мақсаты – экологиялық тәрбиені қалыптастыру жүзеге асырылды. Мұны студенттердің әр кездегі әр түрлі жұмыстарынан, сабаққа қатысуынан, жеке пікірлерінен байқалды.

2. Осы сабақта студенттердің яғни білімдері өтк құнды, өйткені су туралы білімдерін кеңейтті, жаңа мағлұматтар алды, білім негіздерін күнделік өмірде пайдалана алуды үйренеді.

3. Бұл сабақ студенттердің қызығушылықтарына үлкен әсер етті деп ойлаймын, себебі сабақ біткеннен кейін де тақырыпқа байланысты талқылаулар жүріп жатты.

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологияларын пайдаланып сабақ өту, тәрбиелік мәселелерді шешудің беретін нәтижесі өте мол. Әсіресе, дүниетану сабақтарында оқушылардың дүниетанымын, өмірге болған көзқарасын, сыни тұрғыда проблемаларды талдай алуын дамытып отырады. Сабақта сөйлемейтін оқушының да өз пікірін ашық, еркін түрде баяндап беруі қуантады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. 1-я Национальная конференция по чтению. Алматы 2000 г.

2. Дауыс пен көрініс. Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау туралы ұлттық журнал №1 (5), 2001, 22 б.

3. Жүнісова К., Айтмағанбетова К., Олейник З. Дүниетану