Буна?денелілерді? дамуы

Саба?ты? та?ырыбы: Буна?денелілерді? дамуы.
Саба?ты? ма?саты:
а) білімдік: буна?денелілерді? сан алуанды?ын, оларды? тіршілік ету ортасы ж?не дауы туралы т?сінік беру.
б) дамытушылы?: о?ушыларды? п?нге ?ызы?ушылы?ын ояту. О?ушыларды? ?зін - ?зі дамытуына жетелеу ж?не о?ушыларды? ойлау, есте са?тау ?абілеттерін арттыру.
в) т?рбиелік: тазалы??а, ??ыптылы??а т?рбиелеу ж?не таби?ат?а деген с?йіспеншілігін арттыру.
Саба?ты? типі: жа?а саба?ты ме?герту.
Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі саба?.
Саба?ты? ?дістері: талдау, сипаттау, т?сіндірмелі, с?ра? - жауап, репродуктивті
Саба?ты? к?рнекіліктері: графопроектор, плакаттар, кеспе ?а?аздар, слайдтар
Техникалы? ??рал: графопроектор, телевизор
П?н аралы? байланыс: сурет
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау
ІІІ. ?ткен саба?ты ?орыту
ІV. Жа?а саба?ты т?сіндіру
V. Жа?а саба?ты бекіту
VІ. Жа?а саба?ты ?орыту
?ІІ. ?йге тапсырма беру
?ІІІ. О?ушылар білімін ба?алау
І. ?йымдастыру кезе?і: О?ушыларды т?гелдеп, оларды? назарын саба??а аудару.
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау
1. К?пжасушалы жануарларды? к?беюін о?ып келу.
2. Та?ырыпшаларды сурет ар?ылы т?йіндеу.
ІІІ. ?ткен саба?ты ?орыту
1. К?бею дегеніміз не?
2. К?беюді? ?андай жолдары бар?
3. Жыныссыз к?бею дегеніміз не?
4. Гидраны? б?ршіктену т?сілімен к?беюі неліктен жыныссыз к?беюге жатады?
5. Ш?балша?ды неліктен гермафродитті дейді?
6. Тілде деген не?
7. ?рмекшіні? к?беюінде ш?балша?нан ?згешілік бар ма? ?андай?
8. Ш?балша?ны? жынысты к?беюі ?алай ж?реді?
9. ?ры?тану ?айда ж?реді?
10. К?беюді? биологиялы? м?ні, ма?ызы неде?
IV. Жа?а саба?ты т?сіндіру,
О?ушыларды жа?а саба?ты? ма?сатымен таныстыру
Буна?денелілер 2 топ?а б?лінеді.
Буна?денелілерді? дамуы (сурет)
Буна?денелілер ??рылысы жетілген ж?не алуан т?рлі жа?дайларда – жерде, ауада, суда тіршілік етуге жа?сы бейімделген, 1 млн - нан астам т?рді ?амтитын буыная?тыларды?

е? ірі класы. Буна?денелілерді? ар?ы ата - тегі ?азіргі буыная?тылар болуы керек. Мысалы, к?птеген буна?денелілерді? дерн?сілдері – ж?лдыз??рттарыны? ??рылысы ??рт т?різді ата - тектеріні? ??рылысына ??сас болуы.
Шынында да оларды? денесі ??рт т?різді буылты?, ауыз м?шесі кеміруге бейімделген ??рса?ында 5 ж?п жал?аная?тары болады. Б?лар ?ыры??абат (орамжапыра?) а? к?белегіні? дерн?сілдері. Ал енді осы дерн?сілдерді ересек к?белекпен салыстырып к?рейік
К?белек
Дене пішінін айтпа?анда, ересек к?белекте ?ш ж?п ж?ретін ая?тары бар. Ауыз м?шесі - т?тік т?різді ?зын иірілген т?мсы?ша.Б?л т?мсы?шасымен ол г?л шырынын сорады
Дерн?сіл:
Дерн?сілдін ауыз м?шесі ?сті?гі, астын?ы тісшелі жа?тарымен жапыра?ты кеміріп, ?гітуге бейімделген. ??рса?ында бес ж?п жал?аная?тары болады.
К?белекті? дерн?сілін ж?лдыз??рт деп атайды. Ж?лдыз??рттар ?сімдіктерді? жапыра?тарымен ?оректенеді де, тез ?седі ж?не бірнеше рет т?лейді.
Шала т?рленіп дамитындардан, мысалы шекшек, шегірткелерде ж?мырт?адан ересек организмге ??сас дерн?сіл – имаго шы?ады. Дерн?сіл бірнеше рет т?лейді, ?уырша? сатысынан ?тпей - а? ересек организмге айналады. Дамуы 3 сатыдан т?ратын дерн?сілі ересегіне ??сайтын буна?денені шала т?рленіп даму дейді. К?белектерге т?н толы? т?рленіп дамы?анда ж?мырт?адан имаго?а м?лдем ??самайтын ??рт т?різді дерн?сіл шы?ады. Белгілі бір жас?а жеткен со?, ол ?оз?алмайтын, ?оректенбейтін к?йге т?сіп, ?уырша??а айналады. ?уырша? ішінде тере? ?згерістер болып, ересек буна?денені? ?лпалары мен м?шелері ?алыптасады. Осыдан со?, ?уырша? жабыны жарылып, одан имаго шы?ады.
Дамуы 4 сатыдан т?ратын ж?не дерн?сілдері ересегіне ??самайтын буна?денелілерді толы? т?рленіп дамитын буна?денелілер деп атайды.
Буна?денелілерді? т?ріне ?арай ж?мырт?а салу мерзімі, орын, даму мерзімі ?р т?рлі болады. Мысалы, зауза ?о?ыз ж?мырт?аларын топыра??а, шыбын ластан?ан жерлерге, к?белектер ?сімдік жапыра?тарына, а?аш жемісіне, т. б. жерлерге салады.
Зауза ?о?ызыны? дерн?сілдеріні? дамуы 4 жыл?а, шыбын дерн?сілдеріні? дамуы бірнеше т?улікке созылады.
Т?рленіп дамуды? ма?ызы.
Т?рленіп дамитын, оны? ішінде, ?сіресе, толы? т?рленіп дамитын буна?денелілерді? таби?атта ке?інен таралып, ?з т?рлерін са?тау?а ед?уір м?мкіндігі бар.
1 Дерн?сілі ересек ж?ндікті? ?орегіне «орта?таспайды», ?рі т?ра?ы да бас?а болады. Мысалы, зауза не картоп ?о?ызыны? дерн?сілдері топыра?та тіршілік етеді, ?сімдік тамырларын, жер асты б?ліктерін жеп ?оректенеді. Ал ересек ?о?ыздар а?аш жапыра?тарын ?орек етеді. Сонымен ?атар сырты ортаны? ?олайсыз жа?дайларынан дамуыны? 4 сатысынан да аман ?алатын кездері болады. Мысалы, жеміс а?аштары жапыра? жай?ан к?ктем мерзімінде оларды буна?денелілерден ж?не дерн?сілдерінен ?ор?ау ?шін улы химикаттар себеді. Б?л химикаттардан жер бетінде ж?рген буна?денелілер ?ырылады да, топыра? арасында ж?рген немесе ?лі ?уырша? к?йінде жат?ан дерн?сілдер аман ?алады. Сонымен т?рленіп даму т?сілі де – буна?денелілерді жойылып кетуден са?тайтын бейімділікті? бірі.
Буна?денелілерді? ересек к?йге ауысу сатысы имаго деп аталады.

V. Жа?а саба?ты бекіту.
?ш топ?а тапсырма: Суреттеу тест.
Суреттер таратылады осы суреттерге ?арап дамуды? ?ай т?ріне жататынын аны?тау ж?не рет - ретімен д?рыс орналастыру.
1. К?белек тобы
Толы? т?рленіп дамитын, шала т?рленіп дамитын буна?денелілерді айырып орналастыр.
2. Балара тобы
Шала т?рленіп дамитын буна?денелілерді сипатта.
3. Д?уіт тобы
Толы? т?рленіп дамитын буна?денелілерді сипатта
V. жа?а саба?ты ?орыту.
?ш топ?а Блиц - турнир с?ра?ы ?ойылды.
І - топ
1. Буна?денелілерді? дамуы неше сатыдан т?рады?
2. К?белекті? дерн?сілін не деп атайды.?
3. К?белекті? ??рса?ында неше ж?п жал?аная?тары бар?
4. Дерн?сіл ?ай кезе?де ?оз?алыссыз ?алады?
ІІ - топ
1. ?уырша?ты? денесі немен ?аптал?ан?
2. К?белек ж?мырт?асын ?ай жерлерге салады?
3. ?ыстап шы??ан ?уырша?тан к?ктемде бірден не шы?ады?
ІІІ - топ
1. Шыбындар ?андай жерлерге ж?мырт?алайды?
2. Шегіртке ?алай т?рленіп дамиды?
3. Дерн?сілді? ??рса?ында неше ж?п жал?аная?тылары бар?
4. Зауза ?о?ыз ж?мырт?асын ?ай жерге салады?
?ІІ. ?йге тапсырма беру.
«Буна?денелілерді? дамуы» та?ырыбын о?у.
«Мені? с?йікті буна?денем» хабарлама жазу.
С?зж?мба? ??растыру.
?ІІІ. О?ушылар білімін ба?алау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«буна?денелілерді? дамуы »

Биология
Сыныбы: 6
Сабақтың тақырыбы: Бунақденелілердің дамуы.
Сабақтың мақсаты:
а) білімдік: бунақденелілердің сан алуандығын, олардың тіршілік ету ортасы және дауы туралы түсінік беру.
б) дамытушылық: оқушылардың пәнге қызығушылығын ояту. Оқушылардың өзін - өзі дамытуына жетелеу және оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыру.
в) тәрбиелік: тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу және табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыру.
Сабақтың типі: жаңа сабақты меңгерту.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.
Сабақтың әдістері: талдау, сипаттау, түсіндірмелі, сұрақ - жауап, репродуктивті
Сабақтың көрнекіліктері: графопроектор, плакаттар, кеспе қағаздар, слайдтар
Техникалық құрал: графопроектор, телевизор
Пән аралық байланыс: сурет
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
ІІІ. Өткен сабақты қорыту
ІV. Жаңа сабақты түсіндіру
V. Жаңа сабақты бекіту
VІ. Жаңа сабақты қорыту
ҮІІ. Үйге тапсырма беру
ҮІІІ. Оқушылар білімін бағалау
І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгелдеп, олардың назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
1. Көпжасушалы жануарлардың көбеюін оқып келу.
2. Тақырыпшаларды сурет арқылы түйіндеу.
ІІІ. Өткен сабақты қорыту
1. Көбею дегеніміз не?
2. Көбеюдің қандай жолдары бар?
3. Жыныссыз көбею дегеніміз не?
4. Гидраның бүршіктену тәсілімен көбеюі неліктен жыныссыз көбеюге жатады?
5. Шұбалшаңды неліктен гермафродитті дейді?
6. Тілде деген не?
7. Өрмекшінің көбеюінде шұбалшаңнан өзгешілік бар ма? Қандай?
8. Шұбалшаңның жынысты көбеюі қалай жүреді?
9. Ұрықтану қайда жүреді?
10. Көбеюдің биологиялық мәні, маңызы неде?
IV. Жаңа сабақты түсіндіру,
Оқушыларды жаңа сабақтың мақсатымен таныстыру
Бунақденелілер 2 топқа бөлінеді.
Бунақденелілердің дамуы (сурет)
Бунақденелілер құрылысы жетілген және алуан түрлі жағдайларда – жерде, ауада, суда тіршілік етуге жақсы бейімделген, 1 млн - нан астам түрді қамтитын буынаяқтылардың

ең ірі класы. Бунақденелілердің арғы ата - тегі қазіргі буынаяқтылар болуы керек. Мысалы, көптеген бунақденелілердің дернәсілдері – жұлдызқұрттарының құрылысы құрт тәрізді ата - тектерінің құрылысына ұқсас болуы.
Шынында да олардың денесі құрт тәрізді буылтық, ауыз мүшесі кеміруге бейімделген құрсағында 5 жұп жалғанаяқтары болады. Бұлар қырыққабат (орамжапырақ) ақ көбелегінің дернәсілдері. Ал енді осы дернәсілдерді ересек көбелекпен салыстырып көрейік
Көбелек
Дене пішінін айтпағанда, ересек көбелекте үш жұп жүретін аяқтары бар. Ауыз мүшесі - түтік тәрізді ұзын иірілген тұмсықша.Бұл тұмсықшасымен ол гүл шырынын сорады
Дернәсіл:
Дернәсілдін ауыз мүшесі үстіңгі, астынғы тісшелі жақтарымен жапырақты кеміріп, үгітуге бейімделген. Құрсағында бес жұп жалғанаяқтары болады.
Көбелектің дернәсілін жұлдызқұрт деп атайды. Жұлдызқұрттар өсімдіктердің жапырақтарымен қоректенеді де, тез өседі және бірнеше рет түлейді.
Шала түрленіп дамитындардан, мысалы шекшек, шегірткелерде жұмыртқадан ересек организмге ұқсас дернәсіл – имаго шығады. Дернәсіл бірнеше рет түлейді, қуыршақ сатысынан өтпей - ақ ересек организмге айналады. Дамуы 3 сатыдан тұратын дернәсілі ересегіне ұқсайтын бунақденені шала түрленіп даму дейді. Көбелектерге тән толық түрленіп дамығанда жұмыртқадан имагоға мүлдем ұқсамайтын құрт тәрізді дернәсіл шығады. Белгілі бір жасқа жеткен соң, ол қозғалмайтын, қоректенбейтін күйге түсіп, қуыршаққа айналады. Қуыршақ ішінде терең өзгерістер болып, ересек бунақдененің ұлпалары мен мүшелері қалыптасады. Осыдан соң, қуыршақ жабыны жарылып, одан имаго шығады.
Дамуы 4 сатыдан тұратын және дернәсілдері ересегіне ұқсамайтын бунақденелілерді толық түрленіп дамитын бунақденелілер деп атайды.
Бунақденелілердің түріне қарай жұмыртқа салу мерзімі, орын, даму мерзімі әр түрлі болады. Мысалы, зауза қоңыз жұмыртқаларын топыраққа, шыбын ластанған жерлерге, көбелектер өсімдік жапырақтарына, ағаш жемісіне, т. б. жерлерге салады.
Зауза қоңызының дернәсілдерінің дамуы 4 жылға, шыбын дернәсілдерінің дамуы бірнеше тәулікке созылады.
Түрленіп дамудың маңызы.
Түрленіп дамитын, оның ішінде, әсіресе, толық түрленіп дамитын бунақденелілердің табиғатта кеңінен таралып, өз түрлерін сақтауға едәуір мүмкіндігі бар.
1 Дернәсілі ересек жәндіктің қорегіне «ортақтаспайды», әрі тұрағы да басқа болады. Мысалы, зауза не картоп қоңызының дернәсілдері топырақта тіршілік етеді, өсімдік тамырларын, жер асты бөліктерін жеп қоректенеді. Ал ересек қоңыздар ағаш жапырақтарын қорек етеді. Сонымен қатар сырты ортаның қолайсыз жағдайларынан дамуының 4 сатысынан да аман қалатын кездері болады. Мысалы, жеміс ағаштары жапырақ жайған көктем мерзімінде оларды бунақденелілерден және дернәсілдерінен қорғау үшін улы химикаттар себеді. Бұл химикаттардан жер бетінде жүрген бунақденелілер қырылады да, топырақ арасында жүрген немесе әлі қуыршақ күйінде жатқан дернәсілдер аман қалады. Сонымен түрленіп даму тәсілі де – бунақденелілерді жойылып кетуден сақтайтын бейімділіктің бірі.
Бунақденелілердің ересек күйге ауысу сатысы имаго деп аталады.

V. Жаңа сабақты бекіту.
Үш топқа тапсырма: Суреттеу тест.
Суреттер таратылады осы суреттерге қарап дамудың қай түріне жататынын анықтау және рет - ретімен дұрыс орналастыру.
1. Көбелек тобы
Толық түрленіп дамитын, шала түрленіп дамитын бунақденелілерді айырып орналастыр.
2. Балара тобы
Шала түрленіп дамитын бунақденелілерді сипатта.
3. Дәуіт тобы
Толық түрленіп дамитын бунақденелілерді сипатта
V. жаңа сабақты қорыту.
Үш топқа Блиц - турнир сұрағы қойылды.
І - топ
1. Бунақденелілердің дамуы неше сатыдан тұрады?
2. Көбелектің дернәсілін не деп атайды.?
3. Көбелектің құрсағында неше жұп жалғанаяқтары бар?
4. Дернәсіл қай кезеңде қозғалыссыз қалады?
ІІ - топ
1. Қуыршақтың денесі немен қапталған?
2. Көбелек жұмыртқасын қай жерлерге салады?
3. Қыстап шыққан қуыршақтан көктемде бірден не шығады?
ІІІ - топ
1. Шыбындар қандай жерлерге жұмыртқалайды?
2. Шегіртке қалай түрленіп дамиды?
3. Дернәсілдің құрсағында неше жұп жалғанаяқтылары бар?
4. Зауза қоңыз жұмыртқасын қай жерге салады?
ҮІІ. Үйге тапсырма беру.
«Бунақденелілердің дамуы» тақырыбын оқу.
«Менің сүйікті бунақденем» хабарлама жазу.
Сөзжұмбақ құрастыру.
ҮІІІ. Оқушылар білімін бағалау.