К?беюді? ма?ызы,к?бею м?шелеріні? ??рылысы мен ?ызметі.Жыныс хромосомалары.Аналы? жыныс ж?йесі.Ж?мырт?а жасушасыны? дамуы.Аталы? жыныс ж?йесі.Сперматогенез.
1. Аналы? жыныс ж?йесі?
2. Аталы? жыныс ж?йесі?
3.Жыныс хромосомалары?
Жыныс — организмні? еркек не ?р?ашы дарабас?а (особь?а) жататынды?ын білдіретін белгілер жиынты?ы. Жыныс белгілері бойынша ажырату тек жынысты? жолмен к?бейетіндерге ?ана т?н. Ж-ты? айырмашылы?тар жануарлар?а, ?сімдіктерге ж?не микроорганизмдерге де т?н, олар болар-болмас не ай?ын да білінуі м?мкін. Еркек пен ?р?ашы Ж-ы арасында?ы негізгі айырмашылы? – еркек пен ?р?ашы дарабастары ?р т?рлі жыныс жасушаларын – гаметаларды т?зетіндігінде (?. Жыныссыз к?бею. Жынысты? к?бею). Адамдар мен жануарларда гаметалар арнайы жыныс органдарында – жыныс бездерінде (гонадаларда) т?зіледі. Еркек дарабастарда б?л – ен (аталы? без), ол аталы? жыныс жасушаларын (енуыз) т?зеді, ал ?р?ашыларында – аналы? без, б?лар аналы? жасушасын т?зеді. ?детте, аналы? жасуша ?оз?алыссыз болады (аталы? жасушадай ?оз?ал?ыш емес) ж?не аталы? жасушадан к?лемдірек келеді, ?йткені онда ?ры?ты? бастап?ы даму сатысына ?ажетті ?оректік заттар ?оры болады. ?р жыныс?а т?н ж?не жынысты? зат т?зетін бездерді жыныс бездері деп атайды. Б?лар ішкі ж?не сырт?ы секреция б?леді. Аталы? Жыныс безіні? сырт?ы секрециясына аталы? Жыныс жасушасы – сперматозоид жатады. Б?л адамда 15 жас шамасында т?зіле бастап, 55 – 60 жаста то?талады. Аналы? Жыныс безіні? сырт?ы секрециясына аналы? Жыныс жасушасы жатады. Б?л 12 – 15 жастан бастап, 45 – 50 жас?а дейін т?зіледі. Организмні? ал?аш?ы ж?не со??ы жыныс белгілеріні? ?алыптасуына, жынысты? ?рекеттерді? орындалуына ?сер ететін ж?не зат алмасу процесіне ?атысатын жыныс бездерінен б?лінетін биол. активті заттар жыныс гормондары деп аталады. Жыныс гормондары хим. ??рамы жа?ынан – стероидтар ж?не полипептидтер деп б?лінеді.
ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру
«Отбасын жоспарлау орталы?ына келгенде, е? бірінші, болаша? ата-ананы? ана мінезі ?аралады, я?ни, оларды? ту?ан-туыстары туберкулезбен, бас?а да т??ым ?уалайтын, психикалы? аурулармен ауыр?ан-ауырма?аны тексеріледі. Ол ?шін отбасын жоспарлау орталы?ына баланы? ата-анасы ?оса келгендері д?рыс, себебі баланы? бойында?ы генетикалы? а?парат екеуінен бірдей дариды. Екіншіден, болаша? ата-ана ?азіргі кезде ауырып ж?рген аурулар туралы анамнез алынады. Одан кейін оларды? ж?мысында?ы жа?дайлары ескеріледі, себебі денсаулы??а зиян келтіретін ж?мыстар да бар. Егер ата-ананы? бірі сондай ?ндірісте ?ызмет істесе, бала жоспарламас б?рын демалыс алып, денсаулы?ын т?зету ?шін шипажай немесе курорт?а бару?а ке?ес беріледі.
?адыр Мырза ?ліні? ?анатты с?здерінде «?демі ?ыз – к?зі?е жа?ын, ?депті ?ыз к??ілі?е жа?ын» - дегені бар. ?лбетте, ?азіргі кезе?де ?депті блып, елді? к?ркіне айналу – кез-келген жанны? ?олынан келе бермейтіні де а?и?ат. Десек те, сіздер жа?андану ?рдісінен ?алмай, ата-д?ст?рді берік са?та?ан, ?лкенні? алдын кесе ?тпейтін, т?рбиелі де ибалы ?аза? ?ызы деген ат?а лайы? болулары?ыз керек. ?р кезе?ні? ?з т?рбиесі бар. Ерте кезде ?ыздарды ?дет-??рыппен, салт-д?ст?рмен, ма?ал-м?телмен астарлай, сезім, т?йсік ар?ылы т?рбиелесе, ана т?рбиесімен бірге к?ше т?рбиесі де ?сер етуі м?мкін. ?ызды да, ?лды да орта т?рбиелейді. ?азіргі орта – айнала?да кіндігін аш?ан ?ыздарды к?ріп ?аласыз. Ата-аналары?ыз сіздерді же?ілтектіктен бойлары?ызды аула? ?стау?а, ?ыздар?а т?н ізеттілік пен инабаттылы?ты бойлары?а сі?іріп, ?сіруге тырысуда. К?лкіні? ?ымбат екенін ??ындырып, «Жігітті? к?легеші атыны? соры, ?ызды? к?легеші ба?ытыны? соры» деп т?рбие беруде.
Ана мен баланы ?ор?ау б?лімі Денсаулы? са?тау бас?армасыны? ??рылымды? б?лімшесі болып табылады ж?не ?з ?ызметінде о?ан есеп береді. Б?лім медициналы? ?йымдарды? ж?мыстарын ?йымдастырады ж?не оларды ауруша?ды? пен ?лімді азайту ?шін ?йелдер мен балалар?а алдын алу, ал?аш?ы, білікті ж?не мамандандырыл?ан к?мек к?рсететін ?аланы? емдеу – алдын алу медициналы? ?йымдары ?ызметіне ба?ылауды ж?зеге асырады
Білімні? негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
- емдеу, диагностикалы?, ке?ес беру к?мегін ?йымдастыру;
- балалар мекемелері мен босану?а к?мектесетін ?йымдарда?ы кадрлы? ж?не д?рі-д?рмекпен ?амтамасыз ету саясатын ж?зеге асыру;
Просмотр содержимого документа
«Бозбалалар мен бойжеткен ?ыздарды? жетілуі.Биологиялы? ж?не ?леуметтік жетілу.Отбасын ??руды жоспарлау.Ана мен баланы ?ор?ау. »
Күні:18.04.15ж Бекітемін:
Пәні:Биология
Сыныбы: 8Б
Сабақтың тақырыбы: Бозбалалар мен бойжеткен қыздардың жетілуі.Биологиялық және әлеуметтік жетілу.Отбасын құруды жоспарлау.Ана мен баланы қорғау.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Бозбалалар мен бойжеткен қыздардың жыныстық жетілуі
Дамытушылық: Оқушылардың белсенділігін арттыру,өз бетімен ізденісін қалыптастыру, ойлау қабілет дамыту.
Тәрбиелік:Тез ойлауға алған білімдерін өмірде асыра білуге тәрбиелеу.
Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу, Сабақ мақсатымен таныстыру.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Көбеюдің маңызы,көбею мүшелерінің құрылысы мен қызметі.Жыныс хромосомалары.Аналық жыныс жүйесі.Жұмыртқа жасушасының дамуы.Аталық жыныс жүйесі.Сперматогенез.
1. Аналық жыныс жүйесі?
2. Аталық жыныс жүйесі?
3.Жыныс хромосомалары?
Жыныс — организмнің еркек не ұрғашы дарабасқа (особьқа) жататындығын білдіретін белгілер жиынтығы. Жыныс белгілері бойынша ажырату тек жыныстық жолмен көбейетіндерге ғана тән. Ж-тық айырмашылықтар жануарларға, өсімдіктерге және микроорганизмдерге де тән, олар болар-болмас не айқын да білінуі мүмкін. Еркек пен ұрғашы Ж-ы арасындағы негізгі айырмашылық – еркек пен ұрғашы дарабастары әр түрлі жыныс жасушаларын – гаметаларды түзетіндігінде (қ. Жыныссыз көбею. Жыныстық көбею). Адамдар мен жануарларда гаметалар арнайы жыныс органдарында – жыныс бездерінде (гонадаларда) түзіледі. Еркек дарабастарда бұл – ен (аталық без), ол аталық жыныс жасушаларын (енуыз) түзеді, ал ұрғашыларында – аналық без, бұлар аналық жасушасын түзеді. Әдетте, аналық жасуша қозғалыссыз болады (аталық жасушадай қозғалғыш емес) және аталық жасушадан көлемдірек келеді, өйткені онда ұрықтың бастапқы даму сатысына қажетті қоректік заттар қоры болады. Әр жынысқа тән және жыныстық зат түзетін бездерді жыныс бездері деп атайды. Бұлар ішкі және сыртқы секреция бөледі. Аталық Жыныс безінің сыртқы секрециясына аталық Жыныс жасушасы – сперматозоид жатады. Бұл адамда 15 жас шамасында түзіле бастап, 55 – 60 жаста тоқталады. Аналық Жыныс безінің сыртқы секрециясына аналық Жыныс жасушасы жатады. Бұл 12 – 15 жастан бастап, 45 – 50 жасқа дейін түзіледі. Организмнің алғашқы және соңғы жыныс белгілерінің қалыптасуына, жыныстық әрекеттердің орындалуына әсер ететін және зат алмасу процесіне қатысатын жыныс бездерінен бөлінетін биол. активті заттар жыныс гормондары деп аталады. Жыныс гормондары хим. құрамы жағынан – стероидтар және полипептидтер деп бөлінеді.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
«Отбасын жоспарлау орталығына келгенде, ең бірінші, болашақ ата-ананың ана мінезі қаралады, яғни, олардың туған-туыстары туберкулезбен, басқа да тұқым қуалайтын, психикалық аурулармен ауырған-ауырмағаны тексеріледі. Ол үшін отбасын жоспарлау орталығына баланың ата-анасы қоса келгендері дұрыс, себебі баланың бойындағы генетикалық ақпарат екеуінен бірдей дариды. Екіншіден, болашақ ата-ана қазіргі кезде ауырып жүрген аурулар туралы анамнез алынады. Одан кейін олардың жұмысындағы жағдайлары ескеріледі, себебі денсаулыққа зиян келтіретін жұмыстар да бар. Егер ата-ананың бірі сондай өндірісте қызмет істесе, бала жоспарламас бұрын демалыс алып, денсаулығын түзету үшін шипажай немесе курортқа баруға кеңес беріледі.
Қадыр Мырза Әлінің қанатты сөздерінде «Әдемі қыз – көзіңе жақын, әдепті қыз көңіліңе жақын» - дегені бар. Әлбетте, қазіргі кезеңде әдепті блып, елдің көркіне айналу – кез-келген жанның қолынан келе бермейтіні де ақиқат. Десек те, сіздер жаһандану үрдісінен қалмай, ата-дәстүрді берік сақтаған, үлкеннің алдын кесе өтпейтін, тәрбиелі де ибалы қазақ қызы деген атқа лайық болуларыңыз керек. Әр кезеңнің өз тәрбиесі бар. Ерте кезде қыздарды әдет-ғұрыппен, салт-дәстүрмен, мақал-мәтелмен астарлай, сезім, түйсік арқылы тәрбиелесе, ана тәрбиесімен бірге көше тәрбиесі де әсер етуі мүмкін. Қызды да, ұлды да орта тәрбиелейді. Қазіргі орта – айналаңда кіндігін ашқан қыздарды көріп қаласыз. Ата-аналарыңыз сіздерді жеңілтектіктен бойларыңызды аулақ ұстауға, қыздарға тән ізеттілік пен инабаттылықты бойларыңа сіңіріп, өсіруге тырысуда. Күлкінің қымбат екенін ұғындырып, «Жігіттің күлегеші атының соры, қыздың күлегеші бақытының соры» деп тәрбие беруде.
Ана мен баланы қорғау бөлімі Денсаулық сақтау басқармасының құрылымдық бөлімшесі болып табылады және өз қызметінде оған есеп береді. Бөлім медициналық ұйымдардың жұмыстарын ұйымдастырады және оларды аурушаңдық пен өлімді азайту үшін әйелдер мен балаларға алдын алу, алғашқы, білікті және мамандандырылған көмек көрсететін қаланың емдеу – алдын алу медициналық ұйымдары қызметіне бақылауды жұзеге асырады
Білімнің негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
- емдеу, диагностикалық, кеңес беру көмегін ұйымдастыру;
- балалар мекемелері мен босануға көмектесетін ұйымдардағы кадрлық және дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету саясатын жүзеге асыру;
- қаланың басқа медициналық ұйымдары (мамандандырылған диспансерлер, алғашқы медициналық-әлеуметтік көмек көрсету, жедел жәрдем, республикалық медициналық ұйымдар және басқалары) арасындағы жұмыста сабақтастықты ұйымдастыру;
- балалар мекемелері мен босануға көмектесетін ұйымдарды жабдықтау мәселелеріндегі менеджмент;
- ана мен бала денсаулығын қорғау мәселелері жөнінде қоғамдық және бейүкіметтік ұйымдармен жұмысты ұйымдастыру;
- балалар мекемелері мен босануға көмектесетін ұйымдар қызметіне статистикалық талдау жүргізу;
- халыққа ақпараттық-түсіндірме жұмыстарын жүргізу.
ІV. Бекіту.
1.Биологиялық және әлеуметтік жетілу
2.Ана мен баланы қорғау
3.Отбасын құруды жоспарлау
V. Үйге тапсырма беру. §Бозбалалар мен бойжеткен қыздардың жетілуі.Биологиялық және әлеуметтік жетілу.Отбасын құруды жоспарлау.Ана мен баланы қорғау.
