Ас?орыту ж?йесіні? гигиенасы

Сабақтың тақырыбы

Асқорту жүйесінің гигиенасы.

Сабақтың мақсаты

БиС технологиясын қолдана отырып, оқушыларды ас қорту мүшелерінің ауру түрлері және олардың алдын қалай алуға болатынымен таныстыру.

Оқытудың мақсаты

1. Асқорыту жүйесінің гигиенасы жайындағы білімдерін тереңдету

2. Оқушылардың ойлау, сөйлеу дағдыларын, пәнге деген қызығушылықтарын дамыту.

3. Сабақта бір – бірін тыңдауға, өзін – өзі бағалауға дағдыландыру

Күтілетін нәтижелер

Оқушылар жаңа тақырып бойынша өз ойларын ортаға салады, жаңа мәліметтер қоса алады. Жаңа тақырыпты өз беттерінше қабылдай білуге, қортынды жасауға тәрбиелеу.

Міндеттері

Уақытты тиімді пайдалану, бірін–бірі тыңдау, бірін бірі бағалау, ойын нақты әрі дәлелді айтуға машықтандыру.

Жетістіктері

Пәнді терең түсіну қабілетінің дамуы.

Тақырыпты өз бетінше меңгеру және бағалауы.

Білімін жетілдіруге талпынысы.

Біліміндегі олқылықтарды сезіне білуге және оны толықтыруға деген талпынысы.

Көрнекілік құралдар

Оқулық, әдістемелік нұсқаулық, интерактивті тақта, көрнекіліктер.

Сабақтың барысы

уақыты

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс- әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

2 мин

1. Ұйымдастыру

Психологиялық ахуал орнату

Амандасу. Сынып ережесімен таныстыру

Сынып басшысы сыныптастарына рух беруге ортаға шығады

8 мин

1. Үй тапсырмасын тексеру. «Сұрақ – жауап» әдісімен тексеру.

1. Ұлтабар асқорыту жолының қандай бөлімдері арасында орналасқан?

2. Ұлтабарды көрсет?

3. Қандай без өзектері ұлтабарға ашылады?

4. Ұйқы безін көрсет?

5. Ұйқы безі сөлі дегеніміз не?

6. Трипсин ферменті қандай қызымет атқарады?

7. Липаза нені ыдыратады?

8. Амилаза нені ыдыратады?

9. Өттің құрамында қандай заттар болмайды?

10. Ашішектің сілемейлі қабығы не түзеді?

11. Наруыздар, майлар, көмірсулар қандай жай заттарға дейін ыдырайды?

12. Ашішектің бүрлі эпителийінің құрылысы қандай?

13. Сіңірілудің гуморальды реттелуі қалай жүзеге асырылады?

14. Аминқышқылдарының сіңірілуі қалай жүреді?

15. Глюкозаның сіңірілуі қалай жүреді?

16. Май қышқылдары мен глицерин қандай өзгерістерге ұшырайды?

17. \ Су мен суда еріген минералды тұздар қайда өзгерістерге ұшырайды?

18. Ішектің қабырға маңындағы асқорту дегеніміз не?

19. Әр бүр өз кезегінде саусақ тәрізді өсінділер

20. Өт қандай ағзада маңызды рөл атқарады?

21. Ашішектің ұзындығы қанша?

22. Ашішектің жоғарғы бөлігінде не орналасқан?

23. Бауырды көрсет?

24. Өт қайда сілтілік орта жасайды?

25. Ашішекті көрсет?

26. Ашішектің сілемейлі қабығы не түзеді?

27. Майлардың сіңірілуі?

28. Су мен тұздардың сіңірілуі?

29. Тоқішекті көрсет?

1. Жаңа сабақ.

1. Мұғалімнің түсіндіруі

5 мин

Ішек-құрт аурулары. Адам ағзасында пішіні мен мөлшері түрліше ішек құрттары тіршілік етуі мүмкін. Ішек құрттарының көпшілігі жабайы және үй жануарларының ішкі мүшелерінде тіршілік етеді. Ішек құрттары өз иелеріндегі дайын тағамдық заттармен қоректеніп, у бөледі. Бөлінген у ағзаны улап түрлі ауруға шалдықтырады. Ішек құрттарымен зақымданған ауруларға тән белгілер: тез шаршайды, басы ауырады, лоқсиды, құсады. Кейде қаназдық ауруына да шалдығуы мүмкін. Ішек құрт аурулары кейде сырттай білінбегенімен, адам ағзасына көп нұқсан келтіреді.

Асқазан-ішек аурулары кейде ауру қоздырғыш микробтар арқылы таралады. Ондай микробтар қайнамаған су ішкенде, таза жуылмаған көкөністер мен жемістерді жегенде ағзаға түседі. Таза жуылмаған ыдыстарды пайдаланғанда немесе қолды таза жумаған кезде микробтар ағзаға түсуі мүмкін. Ішекке түскен микробтар тез көбейіп, өздерінен улы заттар бөледі де, ағзаны улайды. Асқазан мен ішектің қауіпті ауруларына – дизентерия (қантышқақ), іш сүзегі, тырысқақ және т.б. аурулар жатады. Бұл аурулардың көпшілігінде дене қызуы көтеріледі, құсады, ішек қызметі бұзылып, іш өтеді. Бұл кезде адам өздігінен емделмеуі тиіс. Ауру белгілері біліне бастағаннан-ақ дәрігерге көріну қажет.

Кейбір ауру қоздырушы микробтар көбіне сілекейдің, қарын сөлінің, өттің әсерінен тіршілігін жояды. Тіршілікке ерекше бейім микробтар ішекке түсуі де мүмкін. Мұндай микробқа тырысқақ ауруының қоздырғышы – тырысқақ вибрионын жатқызуға болады. Оның пішіні үтірге ұқсас. Ол сулы ортада ұзақ уақыт тіршілік етуге әбден бейімделген және тіршілігін ұзақ уақыт жоймайды. Тырысқақ вибрионына хлорлы ізбес тез әсер етеді. Сондықтан да тырысқақ індеті таралған жерде алдымен қолды сабынмен жуады. Одан кейін арнайы дезинфекциялық ерітіндімен қолды шайып, артынан таза сумен жуады. Тырысқақ ауруының микробтары аш ішекті, дизентерия микробтары тоқ ішекті зақымдайды.

2 мин

1. Тірек сөздер

1-2.Тамақтану режімі

1. Тәбет

4-5. Асқазан- ішек

6.Ішекқұрт

7.Тырысқақ

8-9. Іш сүзегі

10. Инфекция

1. ин

3.Мәтінді оқу, мәтін бойынша сұрақ – жауап

1. Неліктен піскен тамақтан басқа міндетті түрде шикі көкеністер мен жеміс – жидектер жеу керек?

2. Неге бірден көп мөлшерде тамақ ішуге болмайды?

3. Едауір қолайлы тамақтану режімі қандай?

4. Неліктен таңертеңгі асты ішпеу зиянды?

5. Кешкі уақытта қанша пайыз тамақтану қажет

6. Адам организміне ауру тудыратын микробтар неден түсуі мүмкін?

7. Неге белгілі бір уақытта тамақ ішу керек?

8. Тамақтан уланудың себебі неде?

9. Тәбет жоғалту

10. Кешкі асты ұйықтаудан қанша сағат бұрын жеген дұрыс?

11. Қандай асқазан – ішек аурулары жиі кездеседі?

12. Асқазан – ішек ауруларының алдын алу шаралары қандай?

13. Ішекқұртты жұқтыру көзі неде?

14. Таңғы асты канша пайыз тамақтану қажет?

15. Неліктен тамақ ішер алдында міндетті түрде кол жуу керек?

16. Неге тырнақты тістеуге болмайды?

17. Түскі уақытта қанша пайыз тамақтану қажет?

18. Тәбет дегеніміз не?

19. Сапасыз немесе ескі өнімдерді пайдаланғанда, адам қандай жағдайға үшырауы мүмкін?

20. Бұзылуға жақын келетін өнімдер?

21. Улану белгілері?

22. Адам уланған жағдайда қандай шаралар қолдану керек?

23. Не үшін тырнақты үнемі алып отыру керек?

24. Қауіпті асқазан-ішек ауырулары?

25. Не үшін міндетті түрде қолды жуып отырған дұрыс

26. Ішекқұрт ауруларын жұқтыру көзі. Бұл.....

27. Асқазанға түскен улы заттың зияны қандай?

28. Асқазан – ішек ауыруларының алдын алу шаралары қандай?

29. Гигиена дегеніміз не?

8мин

4.Сыни сұрақ

1. Неліктен піскен тамақтан басқа міндетті түрде шикі көкеністер мен жеміс – жидектер жеу керек?

2. Неге бірден көп мөлшерде тамақ ішуге болады?

3. Едәуір қолайлы режім 2 сағатта бір тамақтану?

4. Неліктен таңертеңгі асты ішпеу керек?

5. Кешкі уақытта 100% тамақтану қажет

6. Адам организміне ауру тудыратын микробтар лас ауадан түсуі мүмкін?

7. Неге 2 сағат сайын тамақ ішу керек?

8. Тамақтан уланудың себебі неде?

9. Тәбет жоғалту ашы судың салдары?

10. Кешкі асты ұйқтар алдында жеу қажет?

11. Қандай асқазан – ішек аурулары жиі кездеседі?

12. Асқазан – ішек ауруларының алдын алу шаралары дәрігерге қаралу?

13. Ішекқұртты жұқтыру көзі неде?

14. Таңғы асты 50% тамақтану қажет?

15. Неліктен тамақ ішкеннен кейін кол жуу керек?

16. Неге тырнақты тістеуге болмайды?

17. Түскі уақытта 25% тамақтану қажет?

18. Тәбет дегеніміз не?

19. Сапасыз немесе ескі өнімдерді пайдаланғанда, адам тәбетін жоғалтады.

20. Бұзылуға жақын келетін ет және сүт өнімдері?

21. Улану белгілері бас айналу?

22. Адам уланған жағдайда дәрі қолдану керек?

23. Тырнақты үнемі алып отыру не себебті зиян?

24. Қауіпті асқазан-ішек ауырулары?

25. Не үшін міндетті түрде қолды жуып отырған дұрыс

26. Ішекқұрт ауруларын жұқтыру көзі. Бұл жуылмаған көкеністер.

27. Асқазанға түскен улы зат бас ауыруын тудырады?

28. Асқазан – ішек ауыруларының алдын алу үшін дәрігерге бару керек?

29. Гигиена дегееніміз не?

1. мин

5. Эссе

6.Үйге тапсырма:§47