«Бар?ытбел орта мектебі»КММ
«Бекітемін» «Келісемін»
Мектеп директоры: О?у ісіні? ме?герушісі:
М.Ж.Жингильбаев. Б.С. Базарова.
Та?ырыбы: Жемістер, оны? т?рлері
Биология п?ні м??алімі: Н?рсыды? Г?лмиза
2015-2016 о?у жылы
Саба?ты? та?ырыбы: Жемістер, оны? т?рлері
Саба?ты? ма?саты:
Білімдік: Жемістерді? ??рылысын, оларды? бір – бірінен ерекшеліктерін ажырата білу;
Дамытушылы?: Жемістерді? к?пт?рлілігін, кездесетін жерлерін ж?не б?рыннан білетін білімдерін ке?ейту;
Т?рбиелік: О?ушыларды ?семдікке, с?лулы??а, таби?атты ?ор?ай білуге т?рбиелеу.
Саба?ты? ?дісі: Жа?а саба?
Саба?ты? барысы:
І. Топтастру
ІІ ?ызы?ушылы?ты ояту
ІІІ Ма?ынаны ашу
1. ББУ кестесі
2. ?ткенді ?айталау
А)г? лді? ??рылысын ата?дар
Б) г?л формуласын жазу.
С) капитандар сайысы
IV Жа?а саба?
V Ой тол?аныс
А) топ м?шелері жемістерді? ма?ызы туралы айтады.
Б) ББУ кестесі
VI Рефлекция
І. Топтастру
Балаларды жемістер ж?не г?лдер тобы деп екіге б?лемін.
Шатты? ше?бері:
?ткенді ?айталау
А)г? лді? ??рылысын ата?дар
Б) Г?л формуласын ??растырады.
• Картоп г?ліні? формуласы: *? Т(5)К(5)А(5)Ж(2)
• ?ыз?алда? г?ліні? формуласы: К3+3А3+3Ж(3)
Итм?рын г?ліні? формуласы: Т5К5А∞Ж∞
• Асб?рша? г?лі: *? Т(5)К1+2+(2)А(9)+1 G1
• Ма?та г?ліні? формуласы: Т3+(5)К5А(∞)Ж(∞)
• Ал?а т??ымдас ?сімдіктер г?ліні? формуласы: *Т(5)К(5)А5Ж(2)
С) капитандар сайысы
“Жемістер” тобыны? капитанына:
1минутта “г?лден” басталатын 10 ?ыз есімін айты?ыз.
“Г?лдер” тобыны? капитанына:
1минутта ая?ы “г?лге” ая?талатын 10 ?ыз есімдерін атап бер.
Ма?ынаны ашу:
ББУ кестесі
Білемін
Білдім
Білгім келеді
Жа?а саба?:
?сімдік г?лдеп бол?аннан кейін ?ры?тан?ан аналы?ты? жатыны жеміске айналады. Жемісті? т?зілуіне жататынымен бірге г?лді? бас?а да б?ліктері ?атысады, жеміс ?абыр?асы сырт?ы, орта??ы, ішкі ?абаттардан т?рады. Б?л ?абаттарды ?осып жеміс серігі дейді. Барлы? г?лді ?сімдіктерді? жемістері шырынды ж?не ??р?а? деп 2 топ?а б?лінеді:
Шырынды жемістер - шырыны мол, ж?мса? болады. Олар жидек, жидек т?різді, с?йекті шырынды деп б?лінеді. Жидек жемісті? сырт?ы ?абы?ы ж??а, ж?мса?, ішінде т??ымдары к?п шырынды. Мысалы: ?ызана?, ?арлы?ан, ал?а, ж?зім, ?ара?ат, картоп, баклажан жемістері. Жидек т?різді жемістер – к?п ?ялы, к?п т??ымды. Жемісті? сырт?ы ?абатында эфир майы к?п, сары, ?ыз?ылт – сары т?сті. Орта??ы ?абаты ма?та т?різді борпылда?, кебу, а? т?сті. Сырт?ы ?абаты мен орта??ы ?абаты бірігіп жеміс ?абы?ын т?зеді. Ішкі ?абаты етті, ?алы?, шырын?а толы. М?ндай жемістілерге – апельсин, мандарин, лимон жатады, ?зінше гесперидий (померанец) тобына жат?ызады. Ас?аба?тар т??ымдасына жататын ?сімдіктерді? жемістері жидек т?різді делінгенмен, ?з алдына ас?аба?ты жемістер деп аталады. Олар?а: ?ияр, ?арбыз, ?ауын, ас?аба? жатады. Алма жемісіні? т?зілуіне жатыннан бас?а г?лтабаны, тоста?анша мен к?лтені? т?бі, аталы?ты? т?менгі б?лігі ?атысады. Алма 5 ?ялы жатыннан дамитынды?тан жемісіні? ішкі б?лігі ?атты болады, ?р ?ясында 2-ден т??ым орналасады. Сырт?ы ?абаты шырынды. Сонды?тан алма ?зінше «алма жеміс» деп аталады. Алма жеміске: алма, алм?рт, беже ж?не т.б. жатады.
С?йекті шырынды жемістерді? сырт?ы ?абаты ж??а, орта??ы ?абаты ?алы? етті – шырынды, ішкі ?абаты – ?атты с?йектенген. Бір т??ымды жемістерге шие, алхоры, ?рік, шабдалы ж?не т.б. жатады. С?йекті жемістерді? ??р?а? т?рі де кездеседі, мысалы, бадам, грек жа??а?ы, кокос пальмасы ж?не т.б.
??р?а? жемістерді? ?абы?ы ?атты, с?ректенген, ??р?а? (кебу) болады
1. Б?рша??ап – бір ?ялы, т??ым саны біреу немесе бірнешеу болатын ??р?а? жеміс. Т??ымдары жеміс жа?тауыны? жиегіне бекиді. Піскенде екі жа?ында?ы жіктері (тігістері) ?здігінен ?а?ырап ашылып, т??ымдары сырт?а шашылады (асб?рша?, беде).
2. Б?рша??ын – ?ос ?ялы, ішінде ?зынша тартыл?ан ж??а жар?а?ты пердесі бар. Т??ымдары пердеге бекінеді. Піскенде жемісті? ?ос жа?тауы т?менгі жа?ынан бастап ?а?ырайды. Жемісті? б?л т?рі ?ыры??абат, шомыр, шал?ан да болады. ?са?тау т?рі б?рша??ынша деп аталады.
3. ?ауаша? – бір ?ш, бес ж?не к?п ?ялы, к?п т??ымды. Т?ріне ?арай ?а?ырау жолы да т?рліше. Мысалы, ме?дуанада ?ауаша?ыны? ?а?па?шасы ашылады. Сасы? мендуана, с?ттіген, шегірг?лде, ?ыз?алда?та жіктері шытынап, ?зынынан жарылып ?а?ырайды.
4. ?анатты жеміс – жеміс серігіні? біраз б?лігі ж??арып, ?анат?а айнал?ан. Жел ар?ылы таралады (?йе?кі, шегіршін, ?айы?, ша?ан ж?не т. б.).
5. Д?нек – бір т??ымды жеміс. Т??ымы жеміс серігімен т?тасып бірігіп кеткен. Бидай, ж?гері, арпа, тары, к?ріш жемістері д?нек деп аталады.
6. Т??ымша – д?нектен айырмашылы?ы жеміс серігі т??ымымен бірікпеген. К?бінде ?лпек айдаршасы болады (ба?ба?, к?нба?ыс, ?алуен, ?гейш?п, тауса?ыз, кекіре).
7. Жа??а? жемісті? жеміс серігі а?аштанып ?атайып кетеді. Т??ымдары жеміс серігімен бірікпей бос жатады (емен жа??а?ы, жа??а?ша ж?не т. б.).
8. Жина?тал?ан жемістер. Жина?тал?ан жемістер (сборные плоды) бір-бірімен бірікпеген к?рделі к?п аналы?тардан т?зілген. ??лпынай (клубника), итм?рын жемістері шырынды болып к?рінгенімен ??р?а?, к?п жа??а?шалы жина?тал?ан жеміске жатады. Жа??а?шалары шырынды г?лтабаныны? (г?лт??ыры) ішінде жеке-жеке орналасады.
Жо?ар?ы шы?:
1-тапсырма.Суретте ?ауын, ?ызана?,?ияр,асб?рша?, бидай,к?кн?р,к?нба?ыс,?ыры??абат,ж?гері,шие,та??урай,емен жа??а?ы картоп жемістері берілген
Шырынды жеміс
??р?а? жеміс
К?ріш
С?йекті шырынды
Шие
Жидек
?ызана?
Д?нек
К?нба?ыс
Б?рша??ын
Б?рша?
Т??ымша
Орамжапыра?
?ауаша?
Б?рша??ап
ме?дуана
?орытынды:
БУУ кестесі:
Білемін
Білдім
Білгім келеді
