Та?ырыбы. ?й ??стары сыныбы 7
Саба?ты? ма?саты:
А) білімділік: О?ушылар?а ??стар туралы т?рлі ма?л?маттар беру,оны? к?п т?рлілігін салыстыра отырып, пайдасын ж?не тіршілік ету ерекшелігін т?сіндіру;
?) дамытушылы?.О?ушыларды? ой-?рісін,тілін,??стар?а деген ?ам?орлы? к?з?арасын дамыту.
Б) т?рбиелік: ??старды ?ор?ау?а, жанашырлы??а т?рбиелеу.
Саба?ты? к?рнекілігі: суреттер, ж?мба?тар
Саба?ты? ?дісі: т?сіндірме,с?ра?-жауап,ойын т?рінде тапсырмалар орындау.
Саба?ты? барысы:
1.?йымдастыру кезе?і
О?ушыларды саба??а ?йымдастырып, назарын аудару.
Балалар, ?азір ?ай жыл мезгілі?
?ыс мезгілінде ?андай ауа райы ?згерістері болады?
ІІ. ?й тапсырмасын пысы?тау:
«Ми?а шабуыл»
С?ра?тар жауап беру ар?ылы жасырын?ан ??сты табу ж?не оны? ерекшелігін айту
1. Суда ж?зетін ??старды ата ?
2. ?ыстап шы?атын ?андай ??старды білесі??
3. А??уды? балапанын ?алай атаймыз?
4. Е? ірі ??с
1. Суда ж?зетін ??старды ата ?
2. ?ыстап шы?атын ?андай ??старды білесі??
3. А??уды? балапанын ?алай атаймыз?
4. Е? ірі ??с
Суретті ж?мба?тарды шешу.
??старды? атын біліп, оларды ажыратып, тану
?.Сергіту с?ті
ІІІ.Жа?а саба?
?й ??старыл ?сіру ауыл шаруашылы?ын ?ркендетуді? ?лкен саласыны? бірі. Негізгі ?й ??стары: тауы?тар, ?йректер, ?аздар, аз да болса к?рке тауы?тар.
К?гершіндерді? де шаруашылы?та ?зіндік ма?ызы бар. ?й тауыктарыны? барлы? т??ымдарыны? ар?ы тегі, Индия-да ж?не Индо-Малай архипелагасында кездесетін — банкив тауы?ы (Gаllиs gallиs). Тауы?тарды ?ол?а ?йрету б?дан бір-неше мы? жыл б?рын Индияда бастал?ан. Европа?а тауы?ты бізді? жыл санауымыздан бірнеше ж?з жыл б?рын алып келген. К?рне тауы?ты да Мексикалы? ?нділіктер бізді? эрамыздан б?рын ?ол?а ?йреткен. Оны? тегі Солт?стік Американы? о?т?стігіндегі ормандар?а тара?ан жабайы к?рке тауы? (Меlеаgгіs gаllораvо) бол?ан.
Асыранды ?йректер солт?стік жарты шарда?ы тарал?ан ?й-ріектерді? жабайы т?рінен — барылдауы? ?йректен (Апаs рlаtуг?упс?а) шы??ан. Оны ?рбір халы? ?з бетінше ?ол?а ?йретіп, ?й ??сына айналдыр?ан. ?й ?йректері Европада 1 ?асырды? басында белгілі бол?ан. ?й ?аздары жабайы с?р ?аз (Апsег апsег) бен ??р?а? т?мсы? ?аздан (Суgпорsіs суgпорsіs) шы??ан. С?р ?аз Европа мен Сибирьде ке?інен тара?ан, ал ??р?а? т?мсы? ?аз Сибирьді? о?т?стігінде ж?не ішкі Азияда тара?ан. ??р?а? т?мсы? ?аздан ?ытайды? ?й ?аздары шы??ан.
К?гершіндерді? осы кездегі сан т?рлі т??ымдары жабайы к?-гершіндерден (СоІиmЬа Ііvіа) шы?арыл?ан. К?гершін ?сіруді? ?ш т??ымдасына с?йкес ?ш т?рлі ба?ытта; ?семдік, почташы, еті ?шін ?сіріледі. ?семдік ?шін ?сірілетін к?гершіндерді? т?сі ала, ?сем к?рсетіп т?ратын ?ауырсынмен жабыл?ан ерекше дене пішіні болады. Б??ан д?тыштар немесе алтын к?гершіндер, трубачтар, ?нді ж?не тоты т?різді к?гершіндер жатады.
Етті т??ымдас?а кинг, исполинск к?гершіндері жатады. Б?-лар ірі, салма?ы 600—900 г болатын к?гершіндер. Жа?сы т?-?ымы жылына 14—16 балапан ?сіреді. Оларды? салма?ы жарты жылда 500—700 грам?а жетеді.
Почта к?гершіндері негізгі екі топ?а б?лінеді — шы?ыс ж?не Белгия т??ымдары. Б?лар “ауа почтасын” тасу ж?нінде ?сіріледі. Шы?ыс к?гершіні ауада ?ш?анда жерді ?те жа?сы ба?дарлайды, біра? денесі ауыр бол?анды?тан онша ?за??а ?ша алмайды. Белгия к?гершіні — же?іл т??ымдармен ша?ылыстыру ар?ылы алын?ан. Жерді жа?сы ба?дарлайды ж?не “?мытпайды”, сонымен бірге алыс жерлерге ?ша алады. Осы кездегі жа?сы почташы к?гершіндер орта есеппен са?атына 60—70 км жылдамды?та 350—1000 км жерге ?онбай, дем алмай-а? ?шып барады. “К?гершін почтасы” — ?ясынан ?ашы? жерден жіберілген к?гершінні? ?з ?ясына ?айтып келе алатын ?асиетіне негізделген.
Жабайы ??стар елімізді? даласында, орманында, таулы айма?тарында, суларында да тіршілік етеді. Д?ние ж?зінде ??старды? 8600 т?рі бар, ал ?з еліміз ?аза?станда 480 - ге жуы? т?рі бар екен. Барлы? ??с пайдалы. Соны? ішінде е? ?лкен ??с - т?йе??с болса, е? кіші ??с - колибри ??сы екен. Т?йе??сты? салма?ы 100 - 150кг, бойы - 2, 5 - 3м. Африка, Австралияда кездеседі. Колибри 15 - 20г, бойы - 5, 5см. Ол О?т?стік Америкада кездеседі.
Алайда ??стар таби?атымыз?а к?рік беріп ?оймай, ?сем ?уенімен де сымбатты.
?й ??старыл ?сіру ауыл шаруашылы?ын ?ркендетуді? ?лкен саласыны? бірі. Негізгі ?й ??стары: тауы?тар, ?йректер, ?аздар, аз да болса к?рке тауы?тар, цесаркалар ?сіріле тауыктарыны? барлы? т??ымдарыны? ар?ы тегі, Индия-да ж?не Индо-Малай архипелагасында кездесетін — банкив тауы?ы Тауы?тарды ?ол?а ?йрету б?дан бір-неше мы? жыл б?рын Индияда бастал?ан ?ол?а ?йретілген ??стардан д?ние ж?зінде е? к?п ?сірілетіні - ?й тауы?ы. Тауы? м?шелді жыл санауда 10-жылды иеленген. Асыранды тауы?ты? ар?ы жабайы тегі - Азияны? о?т?стік-шы?ыс айма?ында кездесетін банкив тауы?ы. Оны? т?р?ы ша?ын, салма?ы 600-800 грамм, ?ясын жерге салып, жылына 8-12 ж?мырт?а салады. ?й тауы?тарыны? барлы? ?олт??ымдары жабайы банкив тауы?ынан ?за? жылдарда?ы с?рыптау н?тижесінде шы?арыл?ан. ?й тауы?ынан алынатын ж?мырт?а мен етіне байланысты, бірнеше ба?ытта ?сірілетін ?олт??ымдар бар.
І?. ?й ??стары туралы с?ра?:
?ай жерде мекендейді?
Немен ?оректенеді?
Балапандарын ата?
??старды адам ?алай к?теді?
??стар ?андай пайда келтіреді?
Осы ??старды к?рді? бе?
?. «Адас?ан ??стар» ойыны.
?р топта?ы ??старды д?рыс топтастыру
Жабайы ??стар ?й ??стары
Б?ркіт ?теш
Тауы? Тырна
А??у ?йрек
?аз Ша?ала
То?ылда? Т?йетауы?
«Таби?ат сырын ??старда біледі»
??с ж?нін ?рпейтсе, жа?быр жауады, ауа райы б?зылады.
• ?теш ?ыстыг?ні бір ая?ын к?теріп т?рса, аяз болады.
Аязды к?ні ?анатын ?а?са, аяз сынады.
• ?ыста ?аздар ?а??ылдаса, жылы болады,
ая?тарын бауырына ты?ып жатып алса, к?н суытады.
VІ. Саба?ты бекіту.
?й ??стары туралы ж?мба? шешу.
Ерте т?рады, жар ша?ырады (?теш)
К?н бата ?она?тап
Та? ата жерден жем а?ды?ан (Тауы?)
А? сарайын тал?андап
Шы?ты біреу талта?дап (Балапан)
Басы — тара?, арты — ора?. (?ораз)
Орманда сайрайды,
Сайраудан талмайды. (б?лб?л)
Еркін сам?ап ?шсын деп,
М?пелейміз баптаймыз.
Бейбітшілік ??сы, - деп
?айсы ??сты ма?таймыз. (к?гершін)
. Кеудесі ?ай?а?дап,
Ж?реді байпа?дап.(?аз)
Су?а т?ссе балы?тай
Ж?зе берер жалы?пай. (?йрек)
Салатын ?яны.
?ткiр к?зi шегiр,
Б?ргенiн ??ртар т?я?ы. (Б?ркiт)
Бота?а ??сас саны бар,
Ш?л даланы? ??майы.
Ш?лкем мiнез жануар,
Ашу ?ыс?ан ?дайы. (Т?йе??с)
Ш?нтиып ?ос ??ла?ы,
Т?нде к?рер ?ыра?ы. (?кi)
VІІ. Саба?ты ?орыту, бекіту, ба?алау.
-??старды? ?андай т?рлері бар?
-Жабайы ??старды ата
-?й ??старын ата
-??старды? ?андай пайдасы бар?
VІІІ. ?йге тапсырма
«?анатты жануарлар» - ??стар туралы о?ып,т?сіну. Оларды? тіршілігі жайында ма?л?маттар жинау.
