Жер бетінде тіршілікті? пайда болуы жаратылыстану ?ылымында?ы ?зекті м?селелерді? бірі болып саналады. Ол туралы ерте д?уірлерден бастап –а? к?птеген к?з?арастар мен т?жырымдар ?алыптас?ан. Тіршілікті? пайда болуы мен тарихи тарихи дамуын д?рыс т?сінуді? ?рі танымды?, ?рі ?ылыми ма?ызы зор.
Саба?ты? білімділік ма?саты: О?ушыларды адамны? шы?у тегі туралы к?птеген ?алымдарды? е?бектерімен ж?не антропология ?ылымыны? дамуы туралы ?ыс?аша тарихы м?ліметтермен таныстыру.
ІІІ.Ой ?оз?ау стратегиясы – о?ушыларды? саба??а белсенділігін арттыру
Алдын ала берілген тапсырма бойынша тіршілікті? пайда болуы туралы к?з?арастар.
Алдымен м??алім о?ушылар?а жалпы жер бетінде тіршілікті? пайда болуы 2 ?лкен к?з?араспен д?лелденетінін айтады. Материалистік ж?не идеалистік.
Материалистер. Адамны? приматтардан пайда бол?анын жа?таушылар. Дарвинні? эволюциялы? ілімін жа?тап, адамны? жануарлардан шы??анды?ын ?р т?рлі д?лелдемелер келтіріп д?лелдеп береді.
Идеалистер. Адамны? приматтардан пайда бол?анын даттаушылар. ?р т?рлі идея?а, а?ыз ??гімелер, діни болжамдар жина?тап, адамны? ар?ы тегі маймыл емес деген т?жырымды д?лелдейді.
Сонымен адамзат ?алай пайда болды?
Адамны? шы??ан тегі ж?нінде м?селе ерте кездерден –а? ж?ртты? назарын аударып келді. Ол туралы к?птеген болжам, ой пікірлер айтылды. Соларды? ішінде мына ?алымдарды атап айт?ым келеді.
Карл Линней 1735 ж. «Таби?ат ж?йесі» деген е?бегінде адамды с?т?оректілер класыны? приматтар отрядына, т?менгі ж?не жо?ар?ы сатыда?ы маймылдармен бір топ?а жат?ызды. Б?л ?ылыми т?р?ыдан ?рі д?рыс, ?рі орынды ж?йе болатын.
Жан Батис Ламарк ал?аш рет адамны? а?аш?а ?рмелеп тіршілік ететін маймылдардан емес, керісінше жерде ж?руге бейімделген маймыл т?різді ататектен шы?ып, маймылдар мен адамарасында ?тпелі аралы? форма болуы м?мкін деген батыл юолжам айтты.
Чарлз Дарвин 1871 ж. «Адамны? шы?у тегі ж?не жынысты? с?рыпталу » деген е?бегінде адамны? тіршілікті? тарихи даму тізбегінде е? со??ы, ?рі жо?ар?ы сатыда?ы буын екенін ж?не адам т?різді маймылдармен ар?ы тегіні? бір тарма?тан тарл?анын мойындады.
Фридрих Энгельс 1896 ж. «Маймылды? адам?а айналу барысында?ы е?бекті? ролі» атты е?бегінде ?ылыми т?р?ыдан д?лелдеп берді. Ол «адамды адам еткен е?бек» деген ?орытынды жасады.
Д.Пилбим жа?алы?ы: «Жалпы маймылдардан адам т?різді маймылдар ?з алдына жеке тарма? болып, б?дан 30-20 миллион жыл б?рын б?лінген».
Француз ?алымдарыны? сенсациясы: «Адам да маймылда ?у баста ?р?айсысы ?з бетінше дара-дара жолмен пайда болды.»
«Бізді? маймыл т?різді ар?ы тегіміз бастап?ыда т??іректен табылатын тастар мен тая?тарды ?ана е?бек ??ралы ж?не ?ор?ану ?дісі ретінде пайдалан?ан. Ал б?дан кейін олар ал?аш?ы е?бек ??ралдарын ?здері жасай баста?ан, тасты ?ашап ?ткірлеген, оны ?ажетті бол?ан жа?ына ?арай ы??айлап сындырып ?рлей баста?ан. ».
Материалистерді? с?зін д?йектеу ?шін бейнетаспа?а назар аудары?ыздар.
Идеалистер материалистерді? с?зін ?олдар ма екен?
Біз сіздерді? пікірлері?ізбен келісе алмаймыз. Адам приматтардан пайда бол?ан жо?. Адам- тіршілік ?мірді жаратушы биік ??дірет, Алла та?аланы? м?лтіксіз сыйы, Демек бізді? критерийіміз - адамны? ар?ы тегі топыра?тан жарал?ан. Адам Ата мен Хауа Анадан тара?анын біз д?лелдеп береміз.
Креационистік к?з?арас. Б?л к?з?арас латынны? «creatio» -жаратушы деген с?зінен алынып, тіршілікті жаратушы к?ш жарат?ан деп т?сіндіретін діни-идеалистік а?ым. Б?л а?ымны? ?алыптасуына Х?ІІІ ?асырды? с?ы мен ХІХ ?асырды? басында?ы жеке организмдерді? морфологиялы?, физиологиялы? к?бейюі мен жеке дамуыны? ж?йелі т?рде зерттелулері ?сер етті. Креационистік к?з?арасы бойынша т?рлер ?згермейді, я?ни жаратушы к?ш басында ?анша т?р жаратса сол ?алпында са?талады. Б?л к?з?арасыт? бір ба?ыты – виталистік а?ым деп аталады. Ол латынны? «vitalis»- с?зінен алынып «тіршілік к?ші» деген ??ымды білдіреді. Б?л а?ымды уа?ыздаушылар барлы? тіршілік процестеріні? негізінде «тіршілік к?ші» болады деп т?сіндіріледі.
Негізінде Дарвинизм на?тылы д?лелдеген ?ылыми жетістік емес, тек ?ана теориялы? болжам, я?ни осылай болуы м?мкін деген ой-пікір. Сіздерді? Дарвинизм теориясынан бастау ал?ан «Адам маймылдан пайда болды» деген пікірлері?із бір ?асырдан астам уа?ыт ?тсе де, ?ылыми т?рде д?лелденіп, на?тылы т??ырына жете алмады. Олай болса, б?л пікір тек ?ана болжам ?ана.
Идеалистерді? с?зін д?йектеу ?шін бейнетаспа?а назар аудары?ыздар.
Сонымен балалар, адамны? шы?у тегі туралы ?з пікірлері?ізді ?тымды, ?те тамаша д?лелдеп берді?іздер. Біра?, мен адамны? шы?у тегі на?ты маймылдан немес топыра?тан деп айта алмаймын, себебі б?гінгі біз к?теріп отыр?ан м?селе ?лі де болса, зерттеулерді ?ажет ететін ?зекті м?селелерді? бірі. Сонды?тан б?л с?ра?ты? жауабын уа?ыт еншісіне берсек.
І?. Топтастыру стратегиясы. Тірі таби?атта?ы адамны? орны. Та?та?а магнит та?тасына шашылып орналас?ан с?здерді д?рыс топтастыру.
Жануарлар д?ниесі
Желілер типі
Омырт?алылар тип тарма?ы
С?т ?оректілер класы
?а?ана?тылар кластарма?ы
Приматтар отряды
Маймылдар отряд тарма?ы
Гоминидтер т??ымдасы
Адам туысы
Саналы адам т?рі
?. Симатикалы? карта –стратегиясы
?орытындылау -Д?лелдемелерді? т?сына с?йкес келетін мысалды? н?мерін жазу керек.
?І.?йге. Білемін. Білгім келеді. ?йрендік стратегиясы
Білемін
Білгім келеді
?йрендік
Мына с?здер ар?ылы саба? ?орытындыланады.
Адам мен адам т?різді маймылдар атам заман?ы бір кезде орта? т?бірден тара?ан ?з эволюциясында?ы ажырасып бара жат?ан екі б?та? т?різді.
Адам жер бетінде ?те ?за? ?рі к?рделі тарихи дамуды? н?тижесінде бірте-бірте ?алыптас?ан таби?атты? перзенті.
Тік ж?руге к?шу адам эволюциясында?ы е? елеулі бас?ыш.
Адамды адам еткен е?бек.
Саба?ты ба?алау.
А
Б
В
Г
Д
Е
1
2
3
4
5
Б?л о?ушыларды? сыныпта?ы отыратын орнына тікелей байланысты. ?рбір о?ушыны? жеке сайты бар. О?ушыны ?з уа?ытында ба?алау, оны? жетістігін к?ре білу б?л о?ушы?а берілген д?рыс ба?а деп ойлаймын. ?р тапсырмадан со? о?ушыны? ?з сайтына ?-3, ?-4, ?-5 тиісті ба?асын ?ойып отыру керек.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Адамны? шы?у тегіні? д?лелдемелері »
№35 М.Мәметова атындағы
орта мектеп
Ашық сабақ
«Адамның шығу тегінің дәлелдемелері»
Биология пән мұғалімі: Беркинбаева А.Н.
Шымкент -2006 жыл
Адам қалай жаралған?
Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы жаратылыстану ғылымындағы өзекті мәселелердің бірі болып саналады. Ол туралы ерте дәуірлерден бастап –ақ көптеген көзқарастар мен тұжырымдар қалыптасқан. Тіршіліктің пайда болуы мен тарихи тарихи дамуын дұрыс түсінудің әрі танымдық , әрі ғылыми маңызы зор.
Сабақтың білімділік мақсаты: Оқушыларды адамның шығу тегі туралы көптеген ғалымдардың еңбектерімен және антропология ғылымының дамуы туралы қысқаша тарихы мәліметтермен таныстыру.
Сабақтың дамытушылық мақсаты: Адам- биоәлеуметтік іс-әрекеттің иесі, оның өмірінің мақсаты , мәні, құндылығы және адамгершілік , имандылық туралы түсінік беру.
Сабақтың тәрбиелік мақсаты: «Адамның маймылдан жаралғаны рас па?»- деген сұрақ қою арқылы оқушылардың ойлау қабілетін арттыру. Өз ойын жинақтап жеткізе білуге, нақтылы шешім табуға үйрету.
Сабақтың әдісі: қорытындылау
Сабақтың көрнекілігі: «Адамның жануарлардан шыққандығын дәлелдейтін бейне таспа», «Адамды жаратқан құдіретті күш » бейне таспа, ертедегі адамдар (синантроп, питекантроп, дриопитек , неандерталдықтың) бас сүйек қаңқасы, тірек-сыөбалар мен кестелер.
Пәнаралық байланыс: тарих, география,
Сабақтың жоспары:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ.Миға шабуыл стратегиясы
а) терминологиялық жұмыс
б) ауызша жұмыс
ІІІ.Ой қозғау стратегиясы.
Тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастар
ІҮ.Топтастастыру стратегиясы.
Тірі табиғаттағы адамның орны
Ү.Симатикалық карта –стратегиясы
Адамның жануарлардан шыққандығының дәлелдемелері.
ҮІ.Білемін. Білгім келеді. Үйрендік стратегиясы.
Үйге тапсырма
ҮІ. Бағалау
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
а) Психологиялық дайындық
б) Сабақтың тақырыбы мен мақсаты айқындалады.
ІІ. Миға шабуыл стратегиясы –
1) терминологиялық жұмыс- 1 мин ішінде оқушыларға өткен сабақтардағы
жазылған тірек сөздерді еске түсіріп, дәптерге жазу тапсырылады.
ІІІ.Ой қозғау стратегиясы – оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру
Алдын ала берілген тапсырма бойынша тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастар.
Алдымен мұғалім оқушыларға жалпы жер бетінде тіршіліктің пайда болуы 2 үлкен көзқараспен дәлелденетінін айтады. Материалистік және идеалистік.
Материалистер. Адамның приматтардан пайда болғанын жақтаушылар. Дарвиннің эволюциялық ілімін жақтап, адамның жануарлардан шыққандығын әр түрлі дәлелдемелер келтіріп дәлелдеп береді.
Идеалистер. Адамның приматтардан пайда болғанын даттаушылар. Әр түрлі идеяға, аңыз әңгімелер , діни болжамдар жинақтап, адамның арғы тегі маймыл емес деген тұжырымды дәлелдейді.
Сонымен адамзат қалай пайда болды?
Адамның шыққан тегі жөнінде мәселе ерте кездерден –ақ жұрттың назарын аударып келді. Ол туралы көптеген болжам, ой пікірлер айтылды. Солардың ішінде мына ғалымдарды атап айтқым келеді.
Карл Линней 1735 ж. «Табиғат жүйесі» деген еңбегінде адамды сүтқоректілер класының приматтар отрядына , төменгі және жоғарғы сатыдағы маймылдармен бір топқа жатқызды. Бұл ғылыми тұрғыдан әрі дұрыс, әрі орынды жүйе болатын.
Жан Батис Ламарк алғаш рет адамның ағашқа өрмелеп тіршілік ететін маймылдардан емес, керісінше жерде жүруге бейімделген маймыл тәрізді ататектен шығып, маймылдар мен адамарасында өтпелі аралық форма болуы мүмкін деген батыл юолжам айтты.
Чарлз Дарвин 1871 ж. «Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыпталу » деген еңбегінде адамның тіршіліктің тарихи даму тізбегінде ең соңғы , әрі жоғарғы сатыдағы буын екенін және адам тәрізді маймылдармен арғы тегінің бір тармақтан тарлғанын мойындады.
Фридрих Энгельс 1896 ж. «Маймылдың адамға айналу барысындағы еңбектің ролі» атты еңбегінде ғылыми тұрғыдан дәлелдеп берді. Ол «адамды адам еткен еңбек» деген қорытынды жасады.
Д.Пилбим жаңалығы: «Жалпы маймылдардан адам тәрізді маймылдар өз алдына жеке тармақ болып, бұдан 30-20 миллион жыл бұрын бөлінген».
Француз ғалымдарының сенсациясы: «Адам да маймылда әу баста әрқайсысы өз бетінше дара-дара жолмен пайда болды.»
«Біздің маймыл тәрізді арғы тегіміз бастапқыда төңіректен табылатын тастар мен таяқтарды ғана еңбек құралы және қорғану әдісі ретінде пайдаланған. Ал бұдан кейін олар алғашқы еңбек құралдарын өздері жасай бастаған, тасты қашап өткірлеген, оны қажетті болған жағына қарай ыңғайлап сындырып әрлей бастаған. ».
Материалистердің сөзін дәйектеу үшін бейнетаспаға назар аударыңыздар.
Идеалистер материалистердің сөзін қолдар ма екен?
Біз сіздердің пікірлеріңізбен келісе алмаймыз. Адам приматтардан пайда болған жоқ. Адам- тіршілік өмірді жаратушы биік құдірет, Алла тағаланың мүлтіксіз сыйы, Демек біздің критерийіміз - адамның арғы тегі топырақтан жаралған.. Адам Ата мен Хауа Анадан тарағанын біз дәлелдеп береміз.
Креационистік көзқарас. Бұл көзқарас латынның «creatio» -жаратушы деген сөзінен алынып , тіршілікті жаратушы күш жаратқан деп түсіндіретін діни-идеалистік ағым. Бұл ағымның қалыптасуына ХҮІІІ ғасырдың сңы мен ХІХ ғасырдың басындағы жеке организмдердің морфологиялық, физиологиялық көбейюі мен жеке дамуының жүйелі түрде зерттелулері әсер етті. Креационистік көзқарасы бойынша түрлер өзгермейді, яғни жаратушы күш басында қанша түр жаратса сол қалпында сақталады. Бұл көзқарасытң бір бағыты – виталистік ағым деп аталады. Ол латынның «vitalis»- сөзінен алынып «тіршілік күші» деген ұғымды білдіреді. Бұл ағымды уағыздаушылар барлық тіршілік процестерінің негізінде «тіршілік күші» болады деп түсіндіріледі.
Негізінде Дарвинизм нақтылы дәлелдеген ғылыми жетістік емес, тек қана теориялық болжам, яғни осылай болуы мүмкін деген ой-пікір. Сіздердің Дарвинизм теориясынан бастау алған «Адам маймылдан пайда болды» деген пікірлеріңіз бір ғасырдан астам уақыт өтсе де, ғылыми түрде дәлелденіп, нақтылы тұғырына жете алмады. Олай болса, бұл пікір тек қана болжам ғана.
Идеалистердің сөзін дәйектеу үшін бейнетаспаға назар аударыңыздар.
Сонымен балалар, адамның шығу тегі туралы өз пікірлеріңізді ұтымды, өте тамаша дәлелдеп бердіңіздер. Бірақ, мен адамның шығу тегі нақты маймылдан немес топырақтан деп айта алмаймын, себебі бүгінгі біз көтеріп отырған мәселе әлі де болса, зерттеулерді қажет ететін өзекті мәселелердің бірі. Сондықтан бұл сұрақтың жауабын уақыт еншісіне берсек.
ІҮ. Топтастыру стратегиясы. Тірі табиғаттағы адамның орны. Тақтаға магнит тақтасына шашылып орналасқан сөздерді дұрыс топтастыру.
Жануарлар дүниесі
Желілер типі
Омыртқалылар тип тармағы
Сүт қоректілер класы
Қағанақтылар кластармағы
Приматтар отряды
Маймылдар отряд тармағы
Гоминидтер тұқымдасы
Адам туысы
Саналы адам түрі
Ү. Симатикалық карта –стратегиясы
Қорытындылау -Дәлелдемелердің тұсына сәйкес келетін мысалдың нөмерін жазу керек.
Адамның жануарлардан шыққандығының дәлелдемелері.
1. Құлақ қалқанының болуы. 2. Адамның дамуы жатыр ішінде ұрықтанған жұмыртқадан басталуы. 3.Адам тәрізді маймылдар жоғары дәрежелі жүйке қызметі жақсы дамыған. 4. Қазбадан табылған тұқымды шаңжапырақ. 5. Қан құрамының ұқсастығы. 6. Дамудың алғашқы кезеңіндегі желбезек саңылауының болуы. 7. Маймылдарда адамға ұқсас қуану, ызалану, қайғыру сезімі. 8. Ортаңғы құлақта 3 дыбыс сүйегінің болуы. 9. Кездесетін ауру түрлерінің ортақтығы. 10. Көкет, сүт бездерінің , тістерінің жіктелуі. 11. Ұрпағына мейірімділік көрсетіп, қамқорлық жасау . 12.Археоптерикс, Австралопитектердің табылуы. 13. Рудимент ,атавизм мүшелерінің болуы. 14. Миының балыққа ұқсауы, клоакасының болуы. 15. Жазалау сезімдері болады. 16. Хромасомаларының ДНК молекулалары мен генднрдің жиынтығы ұқсас.
Дәлелдемелері
Мысалдар
Анатомиялық
Эмбриологиялық
Физиологиялық
Палеонтологиялық
Генетикалық
ҮІ.Үйге. Білемін. Білгім келеді. Үйрендік стратегиясы
Білемін
Білгім келеді
Үйрендік
Мына сөздер арқылы сабақ қорытындыланады.
Адам мен адам тәрізді маймылдар атам заманғы бір кезде ортақ түбірден тараған өз эволюциясындағы ажырасып бара жатқан екі бұтақ тәрізді.
Адам жер бетінде өте ұзақ әрі күрделі тарихи дамудың нәтижесінде бірте-бірте қалыптасқан табиғаттың перзенті.
Тік жүруге көшу адам эволюциясындағы ең елеулі басқыш.
Адамды адам еткен еңбек.
Сабақты бағалау.
А
Б
В
Г
Д
Е
1
2
3
4
5
Бұл оқушылардың сыныптағы отыратын орнына тікелей байланысты. Әрбір оқушының жеке сайты бар. Оқушыны өз уақытында бағалау, оның жетістігін көре білу бұл оқушыға берілген дұрыс баға деп ойлаймын. Әр тапсырмадан соң оқушының өз сайтына ∆-3, □-4, ☺-5 тиісті бағасын қойып отыру керек.
Сабақ тақырыбы
Тема урока
Сағат
Часы
Мерзімі
Сроки
1
Экология,Дүниетану пәнінен айырмашылығы
1
2
Өсімдіктер мен жануарларды күту
1
3
Прпактикалық сабақ.Үйдегі және ауладағы өсімдіктер мен жануарларды атап, адам мен табиғат үш маң
1
4
Адам мен табиғат арасчндағы байланыс
1
5
Ағаштардың түрлері.
1
6
Өсімдіктер мен ауа арасындағы байланыс тазалығы, сапасы
1
7
Табиғаттағы тепе-теңдік
1
8
Алғашқы экологиялық зерттеу
1
9
Бақылау жұмысы
1
10
Ауладағы қоқыстар, олардың зияны сенбіліктер.
1
11
Улы өсімдіктер
1
12
Пайдалы және зиянды жануарлар туралы ұғымдар.Үй құстары
1
13
Улы жәндіктер
1
14
Жойылып бара жатқан құстар
1
15
2.Практикалық жұмыс.Пайдалы және зиянды жануарлар мен құстарды анықтау
1
16
Бақылау жұмысы
1
17
Табиғаттағы қорлар туралы түсінік
1
18
Ауа,тіршілік үшін маңызы,Ауаның ластануы.
1
19
Cу қорлары, ластануы мен себептері.
1
20
Топырақ туралы түсінік
1
21
Өсімдіктер-табиғат қорлары
1
22
Жануарлар- табиғат қорлары
1
23
Жануарларды қорғау қажеттілігі
1
№
Сабақ тақырыбы
Тема урока
Сағат
Часы
Мерзімі
Сроки
1
Экология,Дүниетану пәнінен айырмашылығы
1
2
Өсімдіктер мен жануарларды күту
1
3
Прпактикалық сабақ.Үйдегі және ауладағы өсімдіктер мен жануарларды атап, адам мен табиғат үш маң
1
4
Адам мен табиғат арасчндағы байланыс
1
5
Ағаштардың түрлері.
1
6
Өсімдіктер мен ауа арасындағы байланыс тазалығы, сапасы
1
7
Табиғаттағы тепе-теңдік
1
8
Алғашқы экологиялық зерттеу
1
9
Бақылау жұмысы
1
10
Ауладағы қоқыстар, олардың зияны сенбіліктер.
1
11
Улы өсімдіктер
1
12
Пайдалы және зиянды жануарлар туралы ұғымдар.Үй құстары
1
13
Улы жәндіктер
1
14
Жойылып бара жатқан құстар
1
15
2.Практикалық жұмыс.Пайдалы және зиянды жануарлар мен құстарды анықтау
1
16
Бақылау жұмысы
1
17
Табиғаттағы қорлар туралы түсінік
1
18
Ауа,тіршілік үшін маңызы,Ауаның ластануы.
1
19
Cу қорлары, ластануы мен себептері.
1
20
Топырақ туралы түсінік
1
21
Өсімдіктер-табиғат қорлары
1
22
Жануарлар- табиғат қорлары
1
23
Жануарларды қорғау қажеттілігі
1
24
Практикалық жұмыс үй жануарлары мен құстар тәжірибесі арқылы
1
25
Табиғи қорлардың адамға әсер»
1
26
Бақылау жұмысы
1
27
Табиғаттағы маусымдық өзгерістер
1
28
Күз көріністері.Қыстанқұстар
1
29
Өсімдіктердегі маусымдық өзгерістер
1
30
Қыс көріністері қар көшкіні.
1
31
Көктем көріністері
1
32
Жаз көріністері.
1
33
Практикалық, жұмыс табиғатқа саяхат кездегі ережелер
1
34
Бақылау жұмысы.
1
Сабақ тақырыбы
Тема урока
Сағат
Часы
Мерзімі
Сроки
1
Тірі организмдер.
1
2
Бірлестіктердің табиғаттағы орны
1
3
Бәсекелестік себептері мен факторлары
1
4
Жыртқыштың типтері қарым-қатынас
1
5
Паразиттік тіршілік ету типтері
1
6
Селбесіп тіршілік ету формалары.Симбиоз
1
7
Практикалық сабақ №1 Жергілікті жердегі паразиттік тіршілік ететін оргонизмдердің өкілдерін анықтап,кесте толтыру
1
8
Паразит өсімдіктер
1
9
Бақылау жұмысы
1
10
Орман-халық байлығы. Оны қорғау және өрт проблемалары
1
11
Бір жылджың өсімдіктер мен көп жылдық өсімдіктерді ажырату
1
12
Сирек кездесетін дәрілік өсімдіктер
1
13
Қызыл кітаптың табиғат қорғаудағы ролі.
1
14
Орталық ластануына байланысты өсімдіктердің тіршілігіндегі өзгерістер
1
15
Лас су өсімдіктері
1
16
Өсімдік бірліктері
1
17
Бақылау жұмысы
1
18
Жануарлар дүниенің көптүрлігі
1
19
Аң мен құсқа жасалатын қаскерліктер
1
20
«Киелі құстар» шығармашылық ой
1
21
Практикалық жұмыс №3 қызыл кітап
1
22
Құстар әлемі туралы түсінік
1
23
Қазақстандағы қорықтар
1
24
Қоршаған орта және адам 1
25
Адамның атмосфера ауасына әсері.
1
26
Адамның су ресурстарына әсері
1
27
Бақылау жұмысы
1
28
Шудың адамға әсері және қорғау жолдары.Тұрмыстың химиялық заттар.
1
29
Азық-түліктегізиянды химиялық заттар.
1
30
Сусындар саласы. Болғыш заттар
1
31
Су көздерін тазалау мақсаты
1
32
Табиғат кеңістігіндегі жеке адамның экологиялық мәдениеті әдебі мен мінез-құлқы.
1
33
Жануарларға қамқорлық жасау
1
34
Бақылау жұмысы
1
Сабақ тақырыбы
Тема урока
Сағат
Часы
Мерзімі
Сроки
1
Биоэкология пәні мақсаты мен міндеттері.
1
2
Организмдердің, тіршілік ортасы және бейімділері.
1
3
Құрлық-ауа-тіршілік ортасы.Экология және біз.
1
4
Топырақ-тіршілік ортасы
1
5
Су-тіршілік ортасы
1
6
Практикалық жұмыс 1,2.
1
7
Ауаның шаң-тозаң,химиялық, өндірістін тағы басқа заттармен ластануы
1
8
Фотосинтез кезіндегі құбылыс
1
9
Бақылау жұмысы
1
10
Су тіршілік көзі- биосфераның рөлі
1
11
Топырақ тіршілік мәні
1
12
Практикалық жұмыс
1
13
Бірлестіктер мен экожүйелер туралы түсінік
1
14
Бірлестіктердің биоценоздарын құрауы
1
15
Биоценоздардың күрделеніп,биогеоценоздарды құрауы
1
16
Бақылау жұмысы
1
17
Гетерофтар немесе консументтер.
1
18
Афтотрофтар немесе продуценттер
1
19
Өсімдіктер биомассасы.
1
20
Экожүйе қажеттері
1
21
Абиотикалық,биотикалық фанторларға байланысты оргонизмдердің экожүйедегі сан мөлшерінің ауытқуы.
1
22
Агроционез құрылымы
1
23
Агроционез бен биоценоздың негізгі айырмашылығы.
1
24
Агроционездің тұрақтылығы
1
25
Бақылау жұмысы
1
26
Агроционез өнімділігі.
1
27
Агроэкологиялық жағдайлар
1
28
Ыдыратушы оргонизмдер.Редуценттер
1
29
Пестицидтер.
1
30
Гербидциттер.
1
31
Ауыл шаруашылық зианкестері
32
Организмдердің тіршілік орталарының табиғи тазалығын сақтау
33
Адамдардың экологиялық жауапкершілік ұсталымдары
1
34
Бақылау жұмысы
1
ҚАРАЛДЫ РАСТАЛДЫ БЕКІТЕМІН
Әдістеме Оқу –ісінің Мектеп директоры:
Бірлестігінде меңгерушісі: С.Әзімбаев
____________ ____________ ______________
«Экология» факультатив 5 сынып бағдарламасы.
№
Сабақ тақырыбы
Тема урока
Сағат
Часы
Мерзімі
Сроки
1
Экология,Дүниетану пәнінен айырмашылығы
1
2
Өсімдіктер мен жануарларды күту
1
3
Прпактикалық сабақ.Үйдегі және ауладағы өсімдіктер мен жануарларды атап, адам мен табиғат үш маң
1
4
Адам мен табиғат арасчндағы байланыс
1
5
Ағаштардың түрлері.
1
6
Өсімдіктер мен ауа арасындағы байланыс тазалығы, сапасы
1
7
Табиғаттағы тепе-теңдік
1
8
Алғашқы экологиялық зерттеу
1
9
Бақылау жұмысы
1
10
Ауладағы қоқыстар, олардың зияны сенбіліктер.
1
11
Улы өсімдіктер
1
12
Пайдалы және зиянды жануарлар туралы ұғымдар.Үй құстары
1
13
Улы жәндіктер
1
14
Жойылып бара жатқан құстар
1
15
2.Практикалық жұмыс.Пайдалы және зиянды жануарлар мен құстарды анықтау
1
16
Бақылау жұмысы
1
17
Табиғаттағы қорлар туралы түсінік
1
18
Ауа,тіршілік үшін маңызы,Ауаның ластануы.
1
19
Cу қорлары, ластануы мен себептері.
1
20
Топырақ туралы түсінік
1
21
Өсімдіктер-табиғат қорлары
1
22
Жануарлар- табиғат қорлары
1
23
Жануарларды қорғау қажеттілігі
1
24
Практикалық жұмыс үй жануарлары мен құстар тәжірибесі арқылы
1
25
Табиғи қорлардың адамға әсер»
1
26
Бақылау жұмысы
1
27
Табиғаттағы маусымдық өзгерістер
1
28
Күз көріністері.Қыстанқұстар
1
29
Өсімдіктердегі маусымдық өзгерістер
1
30
Қыс көріністері қар көшкіні.
1
31
Көктем көріністері
1
32
Жаз көріністері.
1
33
Практикалық, жұмыс табиғатқа саяхат кездегі ережелер
Экалогия-тірі оргонизмдерді, табиғаттағы, барлық өзгерістерді, адамның іс-әрекетімен және қоршаған ортамен байланыстырып зерттейтін кешенді ғалымдар жиынтығы
1
2
Экология ғылымының басқа ғылымдармен байланысы
1
3
Ғылыми-техникалық,прогрестің қоршаған ортаға әсері.
1
4
Географиялық қабық туралы түсініктер.
1
5
Геожүйелер,олардың құрылымы
1
6
Табиғи және антропогендік ландшафтылар.
1
7
Литосфера және жер бедерінің өзгеруі
1
8
Магмалық,шөгінді және метаморфтың жыныстар
1
9
Тесттік тапсырмалар
1
10
Жер бедері және оның элементтері
1
11
Атмосфера-ауа қабаты, мңызы
1
12
Атмосфераның газдық құрамы және жіктелуі
1
13
Ауаны ластайтын зиянды заттардың жіктелуі
1
14
Гидросфера экологиясы, жердің сулы қабаты
1
15
Жер қыртысының экологиясы
1
16
Тесттік тапсырмалар
1
17
Өсімдіктер экологиясы
1
18
Жануарлар экологиясы
1
19
В.И.Вернадский-биосфераны ғылыми тұрғыда зерттеп, оның негізін салған ғалым
