Саба?ты? та?ырыбы: «7 сынып биологы» зияткерлік сайысы
Саба?ты? ма?саты: о?ушыларды? білімдерін жина?тау, п?нге ?ызы?ушылы?ын, ізденуін, жан-жа?ты болуын, экологиялы? білімдерін к?теруге, ?рі таби?атты с?юге баулып, ??ыптылы??а т?рбиелу;
Саба?ты? т?рі: интелектуалды- зияткерлік сайыс
Саба?ты? ?дістері: ойын, с?ра?тар, тапсырмалар;
Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру.
ІІ. Негізгі б?лім:
Ж?ргізуші: -Армысы?дар, б?гінгі «7 сынып биологы» атты сайыс саба?ымыз?а жинал?ан ?ауым! Б?гінгі бізді? сайыс саба?ымыз?а ?ош келді?іздер
Б?гінгі сайысымыз?а 7 сынып о?ушылары ?атысып отыр.
Саба?ымызды бастамас б?рын сайыс шарттарымен таныстырып ?тейік
Сайыс шарттары:
1. Б?йге. Б?л кезе?де ?р ойыншы?а жеті с?ра?тан ?ойылады, ?р д?рыс жауап?а он ?пайдан беріледі.
2. Си?ырлы ?яшы?тар. ?атысушылар?а биология п?ніні? салаларынан 10,20,30,40,50 ?пайлы? с?ра?тар ?сынылады. Белгіленген блок бойынша ойыншы с?ра?ты ж?не ?пайды ?зі та?дайды. Та?дау кезе?і ?пайы к?п о?ушы?а беріледі. С?ра??а жауап бере алмаса, жауап беру ???ы?ы ?арсыластарына беріледі.
Екі кезе? барысында барынша к?п ?пай жина?ан 4 о?ушы ?шінші кезе?ге шы?ады.
3. «Терминдер». ?рбір о?ушы?а ?ылым салаларына байланысты терминдер беріледі. Ол терминдерге аны?тама берілуі керек. (Толы? жауап?а 10 ?пай)
4. «?лы т?л?алар» Б?л кезе?де биология ?ылымдарыны? дамуына елеулі ?лес ?ос?ан ?алымдар туралы болады. ?ойыл?ан с?ра??а е? бірінші болып ?ол к?терген ойыншы жауап береді, берген жауап д?рыс болма?ан жа?дайда, ?арлыластары да ?з жауаптарын айтуына болады.
Ж?ргізуші: Б?гінгі ойынымыз?а ?діл ба?а беретін ?діл ?азылармен таныс болы?ыздар:
1. __________________________________________________________________
2._________________________________________________________________
3_________________________________________________________________
1. Б?йге. Б?л кезе?де ?р ойыншы?а жеке алдын ала дайындал?ан ?ш с?ра?тан ?ойылады. ?атысушы д?рыс жауап берген ?р с?ра??а 10 ?пай беріледі. Ойлану?а уа?ыт беріледі.
?арап т?рмай б?йгеге ері?із
Ш?кірттерге ?діл шешім бері?із
Ж?зден ж?йрік, мы?нан т?лпар шы?арар
Б?йге, б?йге, б?йгелерді к?рі?із.
1- о?ушы.
1. Сауса?ы ерекше,екі сауса?ты ??с (африкалы? т?йе ??с, страус)
2. « Балы? патшасы» (бекіре)
3. Е? ?за? ж?мырт?а басатын ??с (кезеген альботрос)
4.Ал?аш рет ??рылы?та тіршілік етуге бейімделген омырт?алы жануарлар(?ос мекенділер)
5.??старда болатын без(??йымша? без)
6.??стар класына жататын т?р саны(8600)
7. Е? ?лкен пингвин (император пингвині)
2- о?ушы.
1.??старда ??ешті? ке?ейген б?лігі (жемсау)
2. «Патша балы?ы»деп аталатын балы?ты? атауы (бахтах)
3. Асыранды тауы?ты? жабайы тегі(банкив тауы?ы)
4.Кіші ?ан айналым ж?йесі екінші с?збен ?алай аталады??кпелік ?ан айналу ж?йесі)
5.??с терісіні? ?осал?ы б?лімдері (?ауырсын, т?мсы?, жіліншік, сауа?тарында?ы м?йізді ?абырша?тар)
6. ?аза?станда ??старды? ?анша т?рі мекендейді?(500ден астам)
7. Е? к?п тарал?ан пингвин (адели пингвині)
3- о?ушы.
1. Б?дан 225млн жыл алдын жаса?ан ??старды? ар?ы тегі(протоавис)
2. М?шел жыл санау?а кірген ??с? (тауы?)
3. Жор?алаушылар ?а??асында ал?аш пайда болды (кеуде ?уысы)
4.Жа?а Зеландияда кездесетін ?ш к?зді жор?алаушы (гатерия)
5.??старды? дыбыс шы?аруы ?андай м?шеге байланысты (к?мей)
6.?аза?станда ?о?и?аз ?ор?алатын ?оры? (?ор?алжын ?оры?ы)
7.Страусты? салма?ы (90кг)
4- о?ушы.
1. ?ыран ??сты? ?оразы не деп аталады?(ш?улі)
2. Иод тапшылы?ынан болатын ауру т?рі(Жемсаулы? не зоб)
3. ?аза?станда?ы е? ?лкен кесірткені? атауы? (С?р келес)
4.?аза?станда тарал?ан улы жыландарды? т?р саны (4)
5.?лкен ?ан айналу ше?бері ж?ректі? ?айсы ?уысынан басталады?(сол жа? ?арынша)
6.?шатын ??старды? т?сі (?ырт?с немесе киль)
7.Нанду ??сыны? салма?ы (25-30кг)
5- о?ушы.
1. Буна?денелілерді зерттейтін ?ылым ( энтомология)
2. Тірі а?залар туралы ?ылым? (биология)
3. Ал?аш жасушаны аш?ан кім? (Р.Гук)
4. З?р зат т?зілетін м?ше (б?йрек)
5.Кіші ?ан айналу ше?бері ж?ректі? ?айсы ?уысынан басталады?(о? жа? ?арынша)
6. ?ыран ??стар аналы?ыны? атауы ( ?ябасар)
7.Казуарды? салма?ы (70-90кг)
6- о?ушы.
1. Скат балы?ыны? е? ірі т?рі? (манта)
2. А??уды? балапаны ?алай аталады? (к?гілдір)
3. ?о?и?азды? мекені деп аталатын ?оры? (?ор?алжын ?оры?ы)
4.?аза?станда кездесетін тасба?аны? т?ріні? саны (2)
5. ?лкен ?ан айналу ше?бері ж?ректі? ?айсы ?уысына келіп ??яды?(о? жа? ??ла?ша)
6. ?ыран ??стар ?оразыны? атауы( ш?улі)
7.Эму ??сыны? салма?ы (50кг)
7- о?ушы.
1. Жануарлар ?лемін зерттейтін ?ылым(зоология)
2. ??старда болмайтын м?ше (?уы?)
3. Желбезек дегеніміз не? (тыныс алу м?шесі)
4.Батпа? тасба?асыны? ?аза?станда тарал?ан аума?ы (Жайы? ?зеніні? а??ары)
5.Барлы? тірі а?залар ?андай газбен тыныс алады? (оттегі)
6.??с аналы?ыны? атауы (мекиен)
7.?аза?станны? ?ызыл кітабына ??старды? неше отряды тіркелген?
8- о?ушы.
1. ?аза?станны? «?ызыл кітабы» т???ыш рет ?ай жылы шы?ты (1978ж)
2. Тірі а?заны? орта? ?асиеттері (жасушадан т?рады)
3. ?ос мекенділерді? тыныс алу м?шесі (?кпе ж?не тері)
4.Ж?регі т?рт ?уысты жор?алаушылар (крокадил-т?мса?,?олтырауын, аз?ы-гавиал,)
5.Кіші ?ан айналу ше?бері ж?ректі? ?айсы ?уысына келіп ??яды?(сол жа? ??ла?ша)
6. ??с аталы?ыны? атауы (?ораз)
7.?аза?станны? ?ызыл кітабына ??старды? неше т?рі тіркелген?
9-о?ушы.
1. ?ос мекенділерді? итшаба?ы немен тыныс алады? желбезек)
2. Шеміршекті балы?тарды? ?абырша?ыны? атауы (плакоид)
3. ?ай ??ста м?лде ?я болмайды? (к?кек)
4.?ос мекенділерде тік ішекті? ке?ейген жері (клоака)
5.??с ?иын ?алай атайды (са??ыры?)
6.?аза? хал?ыны? ?ыран ??стар?а байланысты д?ст?рлі ?нері (саятшылы?)
7.Тауы?тартектестерді? жіліншігіні? арт?ы жа?ында?ы м?йізді ?скіні(тепкі)
2. Си?ырлы ?яшы?тар. ?атысушылар?а биология п?ніні? салаларынан 10,20,30,40,50 ?пайлы? с?ра?тар ?сынылады. Белгіленген блок бойынша ойыншы с?ра?ты ж?не ?пайды ?зі та?дайды. Та?дау кезе?і ?пайы к?п о?ушы?а беріледі. С?ра??а жауап бере алмаса, жауап беру ???ы?ы ?арсыластарына беріледі.
10 ?пай ботаника: Б?л ?сімдікті ?за? уа?ыт ботаникалы? ба?тарда егілген. Г?лдерін ханымдар ?демілік ?шін шаштарына та??ан. 200 жылдан кейін ?ана шаруалар ?здеріні? ба?шаларына егіп азы? ретінде пайдалана баста?ан. Б?л ?сімдікті ресейге е? ал?аш?ы рет І Петр ?келген. ?андай ?сімдік туралы айтылуда (Картоп)
20 ?пай ботаника: «?сімдіктану» о?улы?ын ал?аш жаз?ан ?аза?станды? ?алым? (Ж.К?дерин)
30 ?пай зоология. Денесі екі б?йірінен ?ысы??ы, мойны ?ыс?а, ??йры?ы ?зын,. ??йры?ыны а?аш б?та?тарына орап ?стау?а бейім, Ая?тарында бес сауса?тары бар. ?орегін ?зын тілін аузынан ла?тырып жіберіп ?стайды. ?лкен екі к?зі біріне-бірі байланыссыз ?оз?ала алады.
?андай жануар туралы айтылуда
40 ?пай ихтиология «Адам жегіш» деп аталатын акуланы? аты (а? акула)
50 ?пай ботаника: К?нба?ыс ?сімдігіні? г?лшо?ыры (себет)
10 ?пай герпетология: ?те ерте заманда ке? таралып, кейін жойылып кеткен. ?азір бір ?ана т?рі са?тал?ан балы? ? (латимерия)
20 ?пай амфибия: ?осмекенділерді? ?Р ?ызыл кітабына неше т?рі енген? (3)
30 ?пай герпетология: «Тірі таби?ат ескерткіші» деп аталатын жор?алаушы? (гаттерия)
40 ?пай герпетология: Крокадилді? ж?регі неше камералы? (4)
50 ?пай орнитология:с???артектес ??старды? балапаны не деп аталады?(а??рпек)
10 ?пай орнитология: ??стар ?ш?ан кезде ?кпеде ауа ??рамында?ы оттекке ?ан екі рет(тыныс ал?ан кезде) ?аны?ады. М?ндай ??сты? тыныс алу ерекшелігін не деп атайды? (?осарлы тыныс алу)
20 ?пай орнитология: Жа?а Зеландияда кездесетін салма?ы 2-3 кг т?йе??сты? ішіндегі е? кіші т?рі (?анатсыз т?йе??с не киви)
30 ?пай орнитология: А??уды? ?оразын ?алай атайды? (Са?ар)
40 ?пай орнитология: ??сты? дене температурасы (+41,+42)
50 ?пай орнитология: Е? кішкентай ??с, дене салма?ы 1,6 г(колибри)
3. «Терминдер». ?рбір о?ушы?а ?ылым салаларына байланысты терминдер беріледі. Ол терминдерге аны?тама берілуі керек. (Толы? жауап?а 10 ?пай)
1. М?ктерді зерттейтін ?ылым саласы( Бриология)
2. Са?ырау??ла?тарды зерттейтін ?ылым саласы ( Микология)
3. Жор?алаушыларды зерттейтін ?ылым саласы( Герпетология)
4. Балы?тарды зерттейтін ?ылым саласы( Ихтиология)
4. «?лы т?л?алар» Б?л кезе?де биология ?ылымдарыны? дамуына елеулі ?лес ?ос?ан ?алымдар туралы болады. ?ойыл?ан с?ра??а е? бірінші болып ?ол к?терген ойыншы жауап береді, берген жауап д?рыс болма?ан жа?дайда, ?арлыластары да ?з жауаптарын айтуына болады.
1.Эволюцияны? негізгі ?оз?аушы к?штері таби?и с?рыпталу; Т??ым?уалау ж?не ?згергіштік ; Тіршілік ?шін к?рес-деп т?жырымдама жаса?ан таби?ат зерттеушісі? (Чарлз Роберт Дарвин)
2. Жыл санаудан б?рын (ж.с.б.) І6 ?асырда кейбір улы жыландарды д?л сипаттап жаз?ан данышпан. (Аристотель)
3. 1892 жылы вирустарды аш?ан орыс ?алымы кім? (Д.И. Ивановский)
4. 1735 жылы организмдерді ж?йелеп, клас?а, типке жіктеп, бинарлы? номенклатура бойынша атауды ?сын?ан, «систематиканы? атасы» атал?ан ?алым кім? (К.Линней)
Ба?алау. Марапаттау.
?орытынды. Осы ?ткен ойын-сайыста биология п?ніні? ?лі де ?ызы??а, жа?ашылды??а толы екенін к?рсетеді.
Білімні? т???иы?ы бойлайт??ын,
То?ыса? жалы?тыра ?оймайт??ын.
?алымдар патшасы боп, дараланып,
Биология ?ызы??а тоймайт??ын.
?ткен саба?ымызды ?ле? шума?ы ар?ылы ?орытындылау.
К?німіз ашы? болсын,
Т?німіз тыныш болсын,
Ауамыз таза болсын,
Жан-жануарымыз аман болсын.
Б?ріміз аман сау болайы?. Сау болы?дар!