Ақтөбе облысы, Мұғалжар ауданы, Басшилі ауылы, Ы.Мұхамеджанов атындағы негізгі мектептің биология пәнінің мұғалімі Даулбаева Гулнар Мырзатаевна.
Сыныбы: 9
Пәні: биология
Дайындаған: Даулбаева Г М.
Сұрыптаудың негізгі әдісі
А ) Іріктеп алу
ә) Қолдан сұрыптау
б) будандастыру
2. Орамжапырақ-шомыр буданын шығарып түраралық шағылыстың болмауын жеңді.
А) Мичурин
ә) Вавилов
б) Карпеченко
3. Вавиловтың зерттеу жұмысы.
А) Мәдени өсіидіктердің пайда болу орталықтарын зерттеді.
ә) Шөпті сүрлемелеу үшін бактериалардың сүтқышқыл және пропионқышқыл түрлерінің жаңа себінділерін алды.
Б) Сұрыптаудың негізгі әдістерін тапты.
4. Экология терминін алғаш ғылымға енгізген кім?
А) К Линней
Ә А Гумбольт
Б) Э. Геккель
5. Биотикалық бірлестікті және олардың тіршілік ортасымен өзара арақатынасын зерттейтін саласы
А) Синэкология
ә) Дэмоэкология
б) Аутэкология
6.Аэробионттар қацда тіршілік етеді?
А) топырақта
ә) Жер үсті-ауалы ортада
б) Суда
7. Тірі табиғат факторлары
А) биотикалық факторлар
ә) Абиоздық факторлар
б) Антропогендік факторлар
8. Биологиялық ырғақ дегеніміз не?
А) Қоршаған орта факторлары
ә) Тірі ағзалардың жасушаларына керекті құрам бөлік
б) Күн, жыл мезгілдерінің ауысуы
9. бір түрге жататын жануарлар тобы
А) Табын
ә ) тұқымтоп
б) Топтық бірлестік
10. Түзушілер дегеніміз..
А) Гетеротрофтар
ә) Сапротрофтар
б) автотровтар
11. Азот және оттегіден тұрады.
А) Атмосфера
ә) Гидросфера
б) Литосфера
12.Геологиялық дәуірде түзілген қабаттар құрамында болады.
А) күкірт
ә) Көміртегі
б) фосфор
13. биосфераны зерттеген ғалым
А) Э Зюсс
ә) В. Вернадский
б) К Линней
14. Ноосфера дегеніміз не?
А) Экологиялық жүйе
ә) Қоршаған ортаның ластануы
б) Биосфераның адам іс-әрекетінен пайда болға құрамбөлігі15. Семей полигоны қай жылы жабылды?
А) 1950 ә) 1965 б) 1991
9 сынып
1.ә
2.б
3.а
4.б
5.а
6.ә
7.а
8
Б
9.а
10. б
11.а
12.б
13.ә
14.б
15б
9 сынып
Мүшелік-ұлпалық деңгейді қай ғылым зерттейді?
А) цитология, гистология
ә) анатомия, физиология
б) химия, фмзика.
2. Тіршіліктің өздігінен жаратылу теориясын ең алғаш теріске шығарған ғалым.
А) А. Левенгук
ә) Л. Спалланцани
б) Франческо Реди.
3.Жасушада тұз қандай күйде болады?
А) Сұйық
ә) Қатты
б) жұмсақ
4. Барлық жасушаларда болатын сұйық зат
А) цитоплазма
ә) ядро
б) рибосома
5. Өмір сүру үшін оттегіні қажет ететін ағзалар.
А) Анаэробтар.
ә) Аэробтар.
Б) бейімделгіш анаэробтар
6. Өсімдіктер мен олардың мүшелерінің тітіркендіргіштерге бағыттала қозғалуы.
А) тітіркенгіштік.
ә) таксис.
Б( тропизм.
7. Тынысалудың І кезеңі
А) дайындық кезеңі
ә) оттексіз
б) оттекті
8. Аналық ағзадан бұлтиып бүршік түзілетін өсімді көбею жолдарының бірі.
А) өсімді көбею
ә) бүршіктену
б) бүрмелену
9. Зигота дамуының алғашқы сатысы
А) бластула
ә) гаструла
б) нейрула
10.Ең ежелгі ұрық жапырақшасы
А) Энтодерма
ә) мезодерма
б) эктодерма
11. Ғылым тарихына жүйелеу атасы ретінде енген ғалым.
А) К Линней
ә) Ж.Б Ламарк
б) Ч Дарвин
12. Қарсыласын үркіту немесе абдырату жолы.
А) еліктеу реңі
ә) көрнекілеу реңі.
Б) Қорғаныш реңі
13. Биологиялық алға басу себептерін зерттеген ғалым
А) А. Н Северцев
ә) Ч. Дарвин
б) Ж. Б. Ламарк
14. Морфологиялық-физиологиялық кері кету
А) идиоадаптацмя
ә) Ароморфоз
б) Дегенерация
15.Тұтас ағзаны салыстырып , қатарлап орналастыруға негізделген дәлелдер.
А) Генетикалық дәлелдер
ә) Палеонтологиялық дәлелдер
б) Анатомиялық дәлелдер.
16. Рудиментті белгіні тап
А) түкті адам
ә) аппендикс
б) құйрықты бала
17. Архей заманы.
А) 2000 млн жылғы
ә) 330 млн жылғы
б) 3500 млн жылғы
18. Кроманьондықтар кімдерге жатады
А) парапитектерге
ә) өте ертедегі адамдарға
б) саналы адамға
19. Т. Морган тұқым қуалау заңын қалай ашты.
А) Жеміс шыбыны дрозофилаға тәжірибе жасау арқылы.
ә) бұршақ өсімдігін зерттеу арқылы
б) маймыл генін зерттеу арқылы.
20. Инсулин гормоны қандай әдіспен алынады?
А) биотехнологиялық
ә) микроорганизмдердің көмегімен
б) гендік инженериялық
9 сынып
2.б)
3.ә)
4.а)
5.ә)
6.б)
7.а)
8.ә)
9.а)
10.б)
11.а)
12.ә)
13.а)
14.б)
15.б)
16.ә)
17.б)
18.ә)
19.а)
20.а)
8 сынып І ж.ж
Дайындаған Даулбаева Г.М
Адам денесіндегі хромосомалар қайда орналасады?
А) цитоплазмада
ә) ядрода
б) рибосомаларда
2. Жасушадағы нәруыздардың қызметі :
А) тасымалдау
ә) қорға жинау
б) еріткіш
3) Қанға тән ерекшеліктер :
А) бірдей қызмет атқаратын бігкелкі жасушалар
ә) жасушааралық заттары- кальций фосфатымен карбонаттары;
б) қоректік заттар мен оттек тасымалдау;
4. Кеңірдек қандай жүйеге жатады?
А) бұлшық ет жүйесіне;
ә) тыныс алу жүйесіне;
б) жүрек-қан тамырлары жүйесіне;
5. Гипофиз қандай гормон бөледі?
А) инсулин
ә) өсу
б) тироксин
6. Аралас бездерге қандай бездер жатады ?
А) ұйқы безі
ә) бүйрекүсті безі
б) қалқаншамаңы безі
7. Сопақша мидың қызметі
А) жарық пен дыбысқа реакция көрсетеді
ә) өткізгіш және рефлекстік
б) тепе теңдікті сақтайды
8. Аккомодацмя дегеніміз не ?
А) қарашықтың тарылуы
ә) көз алмасының қозғалуы
б) көзбұршақтың өзгеруі
9. Тромбоциттердің қызметі
А) қорғаныш
ә) тасымалдау
б) қанның ұюы
10. Қан плазмасында тұқым қуалау арқылы қабылданған антиденелрдің болуы
А) туа біткен
ә) енжар
б) белсенді
11. Вена қандай тамыр?
А) ең жіңішке қан тамырлары
ә) едәуір ірі тамырлар
б) иілгіш, серпімді қан тамыр
12. Қан ағысының жылдамдығы қайсысында жоғары?
А) қолқада
ә) венада
б) капиллярда
13. Дыбыс түзілу қай мүшеде жүреді ?
А) Мұрын қуысы
ә) көмей
б) кеңірдек
14. Кеңірдек қалай бөлінеді?
А) бронхиолаға
ә) үш бронхыға
б) екі бронхыға
15. Адам организміне өзгеріссіз сіңірілетін зат;
А) көмірсулар, нәруыздар
ә) минералды тұздар
б) су
16. Асқорыту және тыныс жолдары қай жерде қиылысады ?
А) Жұтқыншақта
ә) өңеште
б) ауыз қуысында
17. Көмірсулар ыдырағанда не түзіледі?
А) глюкоза
ә) аминқышқылдары
б) несепнәр мен зәр қышқылы
18. Сүйек құрамына кіретін зат;
А) Калий мен натрий
ә) күкірт пен мырыш
б) кальций мен фосфор.
19. Бүйректің негізгі құрылымдық бірлігі
А) несепағар
ә) нефрон
б) ми заты
20. Эпидермистің ең жоғарғы қабаты;
А) мүйізгек қабаты
ә) дерма
б) май бездері
8сынып
Жауап парағы
1.ә)
2.а)
3.б)
4.ә)
5.ә)
6.а)
7.ә)
8.б)
9.б)
10.а)
11.ә)
12.а)
13.ә)
14.б)
15.б)
16.а)
17.а)
18.б)
19.ә)
20.а)
6сынып
Жапырағы мен бүршігі бар бұтақтанбаған жас сабақ.
А Өркен
Ә Сабақ
Б. Бүршік
2. Сабақтың жапырақ өсетін жуандау жері.
А. буынаралық
Ә. Буын
Б. Бүршік
3. Тек қысқарған өркенде ғана орналасады.
А. Өсу бүршігі
Ә. Гүл бүршігі
Б. Көбею бүршігі.
4. Жапырақ сағағына ұқсаған гүлдің жіңішкерген жері.
А. Гүл табаны
Ә. Тостағанша
Б. Гүл сағағы.
5. Көбіне жасыл түсті, гүлдің сыртында бірікпеген жеке немесе біріккен жапырақшалардан тұрады.
А. тостағанша
Ә.күлте
Б. Гүл сағағы.
6. Гүл серігі дегеніміз не?
А.Гүлдің көбеюге қатысатын бөлігі
Ә. Аналықтың негізгі бөлігі
Б. Тостағанша жапырақша мен күлте жапырақша
7. Аналықтың жатыны дегеніміз не?
А. Аналықтың ең негізгі бөлігі
Ә. Аузы мен жатынын жалғастырып тұрады.
Б. Сыртқы қабықшасы бар жасуша
8. Екі тұқым жарнағы бар.
А. Қосжарнақтылар .
Ә. Даражарнақтылар
Б. Тұқым.
9. Дәнек дегеніміз не?
А. Әрі тұқым әрі жеміс.
Ә. Бидайдың қабығы.
Б. Эндоспермге бекінген ұрық.
10. Аталық тозаңның аналық аузына түсуі.
А.Аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы
Ә.тозаңдану
Б. Гүлдің өзін-өзі тозаңдандыруы.
11. Аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы.
А. Жынысты көбею
Ә. Тозаңдану
Б. Ұрықтану.
12. Шие, алхоры, алма ағаштары қалай тозаңданатын өсімдіктер?
А. Жел арқылы айқас тозаңданады
Ә. Өздігінен тозаңданады
Б. Бунақденелілер арқылы тозаңданады.
13. Барлық гүлді өсімдіктер тобы нешеге бөлінеді
А. 2
Ә 3
Б 5
14. Сыртқы қабығы жұқа, жұмсақ ішінде тұқымдары көп, шырынды жеміс.
А. Жидек жемісті
Ә. Жидек тәрізді
Б. Сүйекті шырынды.
15. Шие, алхоры, жемістері қандай жеміске жатады?
А. Сүйекті шырынды
Ә. Шырынды жеміс
Б. құрғақ
16. Бір ұялы, тұқым саны біреу немесе бірнешеу болатын құрғақ жеміс
А. Бұршаққап
Ә. Бұршаққын
Б. Қауашақ
17. Жеміс серігі ағаштанып, қатайып кетеді
А. Жаңғақ
Ә Дәнек
Б. Тұқымша
18. Өсімдік топырақтан суды қандай мүшелері арқылы сорады
А, Сабақ
Ә тамыр
Б. Барлық мүшелері
19. Фотосинтез дегеніміз не?
А. Өсімдіктің жарықта қанттың түзуі
Ә. Күн энергиясы арқылы жүретін құбылыс
Б. Оттегін сіңіруі
20. Су қандай мүшелері арқылы буланады.
А. Тамыр
Ә. Жапырақ
Б. Сабақ.
6 класс
1.А 2.Ә.3а 4б 5а 6б 7а 8а 9а 10ә 11б 12б 13а 14а 15а 16ә 17а 18ә 19ә 20ә
9 класс
ІІ тоқсан
Жасушалық айналым неше кезеңнен тұрады
А 3 Ә 2 Б 4
2. Хромосомалардың барлығы сапқа тұрып «метафазалық» тақташалар түзеді.
А.Анафаза Ә. Профаза Б. Метафаза
3.Мейоз дегеніміз не?
А.Жыныс безінің қосарланған жасушаларынан гаплоидты жыныс жасушаларының түзілуі.
Ә.Жасуша күйінің үнемі өзгеруі
Б. Ағза жасушаларының көбеюі.
4. Көбею жолы нешеге бөлінеді?
А. Жыныссыз
Ә. Жынысты, жыныссыз
Б. жынысты, бүршіктену, жыныссыз.
5. амебалар, жасыл Эвгленалар қандай жолмен көбейеді?
А. Бүршіктену Ә. Қарапайым бөліну Б. спора түзу
6. Митоз және мейоз аралығындағы интерфаза кезеңі
А. Қалыптасу аймағы Ә.Өсу аймағы Б.көбею аймағы
7. тірі ағзаның тууынан өлуіне дейінгі жеке дамуы
А.Онтогенез Ә Эмбриогенез Б. Постэмбриогенез
8.Гаструла сатысында нелер пайда болады?
А. Жүйке түтігі қалыптасады Ә. Ұрық ұсақ жасушалар түрінде топтасады.
Б. Қарын қуысы, желілену, жүйке тақташалары пайда болады.
9. Метаморфоз қандай тіршілік иелерінде өтеді?
А. сүтқоректілерде Ә. Өсімдіктерде Б. көбелек дернәсілдерінде
10. Ұрық жапырақшаларының теориясын тексеруге көп үлес қосқан ғалым
А. Б. Б Бутарин Ә. А. Ковалевский Б. М.Қ Гильманов.
11. Ұрық жапырақшаларының ортаңғы қабаты
А. Энтодерма Ә Эктодерма Б. Мезодерма.
12. Энтодермада орналасады
А. Асқорыту мүшелері Ә. Тері туындылары Б. Бұлшықет, сүйектер.
13. Белгілердің тұқымқуалаушылықтары мен өзгергіштігін зерттейтін ғылым
А.Микробиология Ә. Генетика Б. Лихенология
14. Мендель асбұршақта алған себебі
А. Спора арқылы көбейеді. Ә. Жыныссыз көбейеді. Б. Өздігінен тозаңданады.
15. Басылыңқы аллель дегеніміз не?
А.бір белгілердің екіншісінен басым болуы Ә. Басым аллельдің қатысында сырттай білінбейді. Б. Сырттай біліненетін белгілер.
16. Мендельдің екінші заңы
А. Ажырау заңы Ә. Басымдылық заңы Б. тәуелсіз тұқым қуалау.
17. Дарақ басым гомозигота болып шықса Мендельдің нешінші заңы?
А. Басымдылық заңы Ә. Ажырау заңы Б. тәуелсіз тұқым қуалау.
18. Басымдық белгісі қалай таңбаланады?
А. Ғ Ә. А Б. а
19. Дигибридті будандастыру дегеніміз не?
А.Екі жұп белгісі бойынша будандастыру.Ә. бір белгісі бойынша будандастыру.
Б. Таза тармақтар.
20.Адамдардағы жыныстық хромосомалар саны
А. 2 Ә.46 Б.22
1.Ә 2.Б 3А 4Ә 5Ә 6Ә 7А 8Б 9б 10Ә 12б 13ә 14б 15а 16а 17а 18ә 19а 20а
7 класс
ІІ тоқсан
Жұмыр құрттардың денесі немен қапталған
А.Жұқа қабықша Ә. Тері Б. Сірқабық
2. Жіпшеқұрттар паразиттер өйткені,
А.Өсімдіктерді зақымдайды Ә Жануарлардың ішегінде өмір сүреді Б. адамға, жан-жануарларға зиян тигізеді.
3. Көбіне жасөспірімдер мен балалардың тоқ ішегінде өмір сүреді.
А.Суыртқы Ә. Ішексорғы Б. Үшкірқұрт
4. Буылтық құрттардың ерекшелігі
А. Тұңғыш қанайналым жүйесі пайда болған Ә. Сезім мүшелері дамыған Б. Жылдам қозғалады.
5. Буылтық құрттарда қандай жүйе жақсы дамыған?
А. Жүйке жүйесі Ә. Қанайналым жүйесі Б.асқорыту жүйесі
6. Буылтық құрттар қалай қозғалады?
А. сақиналы, бірыңғай салалы бұлшық етпен Ә. Бүкіл денесі арқылы Б. Буынаралығымен
7. Буылтық құрттардың жүйке жүйесі неден тұрады?
А. Мидан Ә. Ми мен жұлыннан Б. Жүйке түйінінен
8. Параподия дегеніміз не?
А. буылтық құрттардың дамуы Ә.Жүруге арналған мүшесі Б. Зәр шығару мүшесі.
9. Буылтық құрттар қалай көбейеді?
А Жынысты жолмен Ә. Гермофродит Б. Жынысты, жыныссыз жолмен
10. Сүліктің жұтқыншақ безінен бөлінетін зат
А. Улы сұйықтық Ә. Гирудин Б. трохофора
11. Көпқылтанақты құрттардың басым көпшілігі қайда тіршілік етеді?
А. Суда Ә. Құрлықта Б. топырақта
12. Ұлу денесіндегі шапанша(мантия) қандай қызмет атқарады?
А. Зәршығару Ә. Қорғаныш Б. Қозғалу
13. Түрленіп даму дегеніміз не?
А. Жұмыртқа-дернәсіл-ересек жәндік Ә. Ұрықтануға өзге дарақ қатысуы Б. Жұмыртқадан тікелей жас ұлулар дамиды.
14. Өте жылдам реактивті қозғалыс жасайды
А Тоспаұлу қошқармүйіздер Ә. Кальмар, каракатица В. Мидия, устрица
15. Құмда жасырынып жатқан асшаянды аулайды.
А. Каракатица Ә. Сегізаяқ Б. Кальмар
16. буынаяқтылардың сыртын қаптайды
А. қабықша Ә Хитин Б. әкті қабық
17. табиғатта санитарлық рөл атқарады
А. Басаяқты ұлулар Ә. Ірі денелі шаянтәріздестер Б. Өрмекшітәріздестер
7 класс ІІ-нұсқа
ІІ тоқсан
1. Жұмыр құрттардың денесі неше қабаттан тұрады?
А 2
Ә1
Б3
Түлеу дегеніміз не?
А.Жұмыр құрттардың денесінің өсуі
Ә. Сірқабық тастауы
Б. Сірқабық түзілуі
3. Жұмыр құрттардың үшінші қабаты
А. Сірқабық
Ә.Гиподерма
Б. Бірыңғай салалы бұлшықет
4. дене пішіні біржасушалы құрттарға ұқсас жұмыр құрттар
А.Ішексорғы, үшкірқұрт
Ә. Қылтаңбас, зымырақ
Б.Жіпшеқұрт, суыртқы
5. Целом дегеніміз не?
А. Көпжасушалы жәндіктердің денесінің ішкі қабырғасы мен ішкі мүшелер арасындағы кеңістік.
Ә. Ішек пен дене қабырғасының өз алдына жұмыс жасауына жағдай жасайды.
Б. Құрт денесіндегі буылтықтардың әрқайсысына екі қапталып орналасады.
6. Теңізде мекендейті көпқылтанақты буылтық құрт
А. нереида.
Ә. Сүлік
Б. Шұбалшаң
7. Кірпікшелері бар дернәсіл
А. параподия
Ә. Трохофора
Б. Целом
8. «Гирудин» дегеніміз не?
А.Аралық қабаттағы қуыс
Ә. Безден бөлінетін шырыш
Б.Сүліктен бөлінетін зат
9. нағыз топырақ қопсытқыш жәндік
А. Шұбалшаң
Ә Сүлік
Б.құмқазар
10.Ұлу денесіндегі бақалшақ қайда қалыптасады?
А. Шапанша аралығында
Ә. Шапанша қуысында
Б.шапаншаның үстіңгі бетінде
11. құрлықта тіршілік ететін ұлулар немен тыныс алады?
А. Өкпемен
Ә. Желбезекпен
Б. Бүкіл денесімен
12. Қосжақтаулылар класының өкілі
А. Қошқармүйіз
Ә. Айқұлақ
Б. Тоспаұлу
13.Ұлулар ішінде ең ірілеуі
А.Бауыраяқтылар
Ә. Басаяқтылар
Б. Қосжақтаулылар
14. Асшаян, таңқышаяндар қайда мекендейді?
А. Құрлықта
Ә. Суда
Б. Ылғалды жерлерде
15. Өрмекшітәріздестер қажетсіз заттарды қалай бөледі?
А. демтүтік арқылы
Ә. Сатанбез және мальпигий түтігі арқылы
Б. Ішектері арқылы
16. қан соратын өрмекшітәріздес
А. Қарақұрт
Ә Кене
Б. Бүйі
17. Энцефалит (ми ауруы) ауруын қандай кене тудырады
А. Қашаме кене
Ә тайгалық кене
Б Терікенелері
18Астық пен ұнға залалын тигізеді
А. қамба кенесі
Нәзікбас кене
Өрмеккене
19. Буынаяқтыларға жатпайды
А. Кенелер
Ә. Өрмекшітәріздестер
Б.Буылтық құрттар
20. өрмекшітәріздестердің терісі неше қабатты?
А. 2
Ә.3
Б. 4.
7 класс
ІІ-вариант
1-б 2-ә, 3-б, 4-ә, 5-а, 6-а, 7-ә, 8-б, 9-а, 10-б, 11-а, 12-ә, 13-ә, 14-ә, 15-ә, 16-ә, 17-ә, 18а, 19-б, 20ә.
ІІІ тоқсан
7 класс
Мұғалімі: Г. Даулбаева
Буынаяқтылардың денесінің сырты немен қапталған?
А. қабықша Ә. Тері Б. хитин
2. Шаянтәріздестердің қантарату жүйесі
А. ашық Ә. Тұйық Б. аралас
3. Ұсақ шаянтәріздестер
А. омар, асшаян Ә. өзенщаяны, таңқышаян Б. дафния, циклоп
4. Өрмекшітәрздестерде неше аяқ болады.
А. 4 Ә. 8 Б. 6
5. Өрмекшітәріздестердің тынысалу мүшелері
А. Өкпе Ә. Желбезек Б. Трахея
6. қышыма ауруын тудырады
А. шаяндар Ә. Кене Б.Маса
7. Бунақденелілерге жатады
А. Кенелер, Ә. Шаяндар Б. дәуіттер
8. Шыбынның ауыз мүшесі
А.Шаншып сорушы Ә кеміріп жалаушы Б. Сүзіп жалаушы
9. инелік, дәуіт қандай жолмен дамиды?
А. Шала түрленіп дамиды Ә.толық түрленіп дамиды Б. Тура дамиды
10. Зиянкес жәндік
А.қоңыз Ә. Азиялық шегіртке Б. Маса
11. Денесі сәулелі симметриялы
А. инеліктер Ә. Тікентерілілер Б.бунақденелілер
12. адамға ауру жұқтыратын паразиттер
А. бит, қандала, бүрге Ә. Маса кене Б. Ара, шыбын
13. Бақаның тыныс алу мүшесі
А. Өкпе Тері Ә. Желбезек, өкпе Б. желбезек тері
14.сазанда торсылдақ қандай қызмет атқарады?
А. тыныс алу Ә. Жүзуді реттейді Б.Дыбыс шығаратын мүше
15.Құрлықта тіршілік етуге бейімделген алғашқы омыртқалы
А.Жорғалаушылар Ә. Қосмекенділер Б. Құстар
16.Бақаның артқы аяғы неше саусақты
А.4 Ә. 5 Б.3
17. Аяқтарына құйрықтары жүруге көмектеседі
А. Қолтырауын Ә. Жылан Б. Кесіртке
18.Құстарда қандай мүше қанатқа айналған
А. Алдыңғы аяқтары Ә. Қолдары Б.Артқы аяқтары
19.Іштей ұрықтанып жұмыртқалайды
А. Қосмекенділер, құстар Ә.құстар, жорғалаушылар, Б. құстар, Балықтар
20. Балықтарда судың ағынын, бағытын сезінуге көмектеседі
А. жүзбеқанаттары Ә. Желбезектері Б.Бүйір сызықтары
