Экологиялы? ж?йелердегі энергия ж?не оны? сипаты
Энергияны? тропикалы? тізбектерді шашырауы н?тижесінде ж?не метаболизмні? дара организмдерді? к?леміне т?уелділігі сия?ты факторларды? ар?асында ?р ?ауымдасты? белгілі бір тропикалы? ??рылым?а ие болады; оны ?р ?ауымдасты? белгілі бір тропикалы? денгеидегі особьтер саны ар?ылы немесе орылма?ан ?нім ар?ылы, немесе ?р тропикалы? денгеидегі аудан бірлігіндегі уа?ыт бірлігі ішінде сі?ірлерді? энергия м?лшері ар?ылы к?рсете аламыз. Тропикалы? ?діспен оны пирамида т?рінде беинелеуге болады : 1) тропикалы? денгеи пирамиданы? табанын, ал келесіденгеилер пирамиданы ?абаттарын ж?не т?бесін ??раиды экологиялы? пирамидаларды негізгі 3 т?рі : сандар, биомасса, ж?не энергия, пирамидалары ажыратылады.
Сандар пирамидасы немесе особьтерді? тропикамлы? денгеилер боиынша б?лінуі мына факторлар?а баиланысты : 1) кезкелген экож?иедегі ?са? жануарлар саны жа?ынан ірі жануарлардан басым болады ж?не тезірек к?бееді. 2) кезклген жытр?ыш жануар ?шін оны? жемтіктеріні? т?менгі ж?не жо?ар?ы шегі бар. Жо?ар?ы шегі жырт?ышты? ?з денесіні? к?лемінен ?лде?аида ірі жануар?а шамасы жетпеитіндігіні?, т?менгі шегі жемтігіні? к?лемі тым ша?ын бол?ан жа?даида оны аулауды? жырт?ыш ?шін еш м?ні ?алмаитынды?ымен аны?талады.
Биомасса пирамидалары – “Физикалы? ” факторда таза ж?не биомасаларды? санды? ара?атынастарын аи?ын к?рсетіндіктен тере?ірек назар салуды ?ажет етеді. Егер организмдерді? к?лемі жа?ынан аитарлы?таи аиырмашылы?тары болмаса, онда ?р тропикалы? денгеидегі особьтерді? биомассасын к?рсете отырып, сатылыпирамида ??ру?а болады. Ал егер орташа есеппен ал?анда т?менгі денгеилерді? организмдері жо?ары денгеилерді? организмдерінен ?са? болса, онда т?нкерілген биомассалар рирамидасы паида болады. Биомасса?а мысалы, продуценттері ?те ?са?, ал концументтері ірі экож?иелерде со??ыларыны? жалпы массасы на?тылы кезкелген с?тте продуценттерді? жалпы массасынан арты? болуы м?мкін.
3) энергия пирамидасы – экологиялы? пирамидаларды? тал?ыланып отыр?ан ?ш типіні? ішіндегі ?ауымдасты? функуионалды? ??рылымы туралы е? толы? к?рініс беретіні, себебі ?р тропикалы? денгеиде ?рт?рлі жа?даиларда тіршілік ете алатын организмдерді? саны мен массасы іргелі т?р?ан тропикалы? денгеидегі осы с?тке жина?тал?ан энергияны? м?лшеріне емес, азы?ты? ?ндірілу жылдамды?ына т?уелді. Энергия пирамидасы моделіні? ??нды жа?тарын т?сіну ?шін, ?ауымдасты?ты? барлы? м?шелері, соны? ішінде редуценттері де аны?тал?ан санаулы –а? экож?иелерді? бірі Фларидада?ы Сильвер Спринге була?ы экож?иесіні? биомассасы ж?не энергия пирамидаларды? салыстыру керек. Экож?иедегі энергия а?ына тек эколог ?ана емес, бізді? ?р?аисымыз ?шін де ма?ызы бар н?рсе. Сепбебі энергияны? т?р ?згерістеріні? негізгі за?дарын игерсек, экож?иелерді? неліктен бас?аша емес, ж?л осылаиша ?ызмет істеитінін т?сінеміз. Ма?ыздылы?ы б?да кемт?спеитін та?ы бір жаи б?ндаи білім бізді? ?рекетіміз ?орша?ан орта?а орны толмастаи н??сан келтіретін шекараларды аны?тап алуымыз?а к?мектеседі.