Prokariot va Eukariot hujayralar tuzilishi

Prokariot va Eukariot hujayralar tuzilishi

Alloyeva Nafisa Toxirovna

Buxoro Shahar politexnikum biologiya fani o’qituvchisi

Atamalar: Prokariot, DNK, oqsil, RNK , Genetik sistemasi, Eukariot, yuksak oʻsimliklar, barcha hayvonlar, zamburugʻlar

Prokariotlar (lotincha: Pro — oldingi, ilgarigi va karion — yadro) — hujayrasida membrana bilanchegaralangan yadrosi boʻlmagan organizmlar. Prokariotlarga bakteriyalar, sianobakteriyalar, arxebakteriyalar kiradi. DNK, oqsil va RNKdan iborat yadro apparati sitoplazmada ochiq joylashgan. Genetik sistemasi (genofor) hujayra membranasiga yopishgan boʻlib, primitiv xromosomaga mos keladi. Koʻpayishda genoforning har qaysisi hujayra membranasi bilan birga yangi hujayralarga oʻtadi. Mitoz boʻlmaydi, xloroplastlar, endoplazmatik toʻr, mitoxondriyalar, Golji apparati, sentriollar uchramaydi.Hujayra devori asosi glikopeptid murendan iborat. Ribosomalari ancha kichik, eukariotlar xromosomalaridan oqsil soni va sedimentatsiya koeffitsiyenti bilan farq qiladi. Prokariotlar bir qator oʻziga xos spetsifik fiziologik jarayonlar, mas, havodan molekulyar azotni oʻzlashtirish xususiyatiga ega. Ayrim karashlarga binoan, Prokariotlar eukariot ajdodlari bilan birga eng qad. hayvonlarga kiritiladi.

Eukariotlar (yunoncha: eu yaxshi, haqiqiy, butun va karion — yadro) — toʻliq shakllangan, haqiqiy yadroga ega boʻlgan hujayrali organizmlar. Eukariotlarga suvoʻtlar,  yuksak oʻsimliklar, barcha hayvonlar, zamburugʻlar kiradi. Eukariotlar DNK si yadrodagi xromosomalarda joylashgan boʻlib, gistonli oqsillar bilan birikkan nukleosomalarni hosil qilishda ishtirok etadi. Eukariotlarning hujayralarida membranali organoiddar yaxshi rivojlangan; ayrim organoidlari (mitoxondriyalar va xloroplastlar) da DNK va avtonom oqsil sintezlovchi apparat mavjud.Turli-tuman organizmlarning eukariot hujayralari ozining tuzilishi jihatidan murakkabligiva xilma-xillligi bilan ajralib turadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. O’zbekiston Respublikasi Qizil kitobi – O’simliklar. I tom. (Chinor ENK nashriyoti talabi bilan olib tashlandi)
2. O’zbekiston Respublikasi Qizil kitobi – Hayvonlar. II tom. (Chinor ENK nashriyoti talabi bilan olib tashlandi)
3. Алявдина К.П. Определитель растений. pdf
4. Haqberdiyev P.S. Baliqlarning yuqumli va yuqumsiz kasalliklari. pdf
5. G’ofurov A., Fayzullayev S., Saidov J. Genetika. pdf
6. Eshimov D., Ro’ziqulov R. Hayvonlar fiziologiyasi va patofiziologiyasi. pdf
7. Malte Ch. Ebach. Origins of Biogeography. The role of biological classification in early plant and animal geography. pdf
8. Matchonov B. Biologiyadan masala va mashqlar yechish. pdf
9. Ченцов Ю.С. Введение в клеточную биологию. Общая цитология. pdf
10. Sagdiyev M., Alimova R. O’simliklar fiziologiyasi. pdf