Дәрілік қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстраты негізіндегі кремнің оңтайлы құрамын таңдау

Алматы қаласы, Алмалы ауданы №15 Гимназияның

биология пәнінің мұғалімі

Есмагамбетова Динара Асхатқызы

ДӘРІЛІК ҚЫРМЫЗЫГүЛ ГүЛДЕРІ КӨМІРҚЫШҚЫЛДЫ ЭКСТРАТЫ НЕГІЗІНДЕГІ КРЕМНІҢ ОҢТАЙЛЫ ҚҰРАМЫН ТАҢДАУ

«Қазақстан - 2050» индустриалды дамуының стратегиялық жоспары аясында отандық шикізаттан жаңа дәрі-дәрмектермен косметикалық құралдар жасау перспективалы бағыт болып табылады. Қазақстан Республикасында отандық косметикалық өнімдерді дамыту проблемасы бар, бұл сала жеткілікті дамымаған. Отандық дәрілерді медициналық және косметикалық тәжірибеге енгізу экономикалық тұрғыдан да, отандық фармацевтикалық және косметикалық саланы дамыту тұрғысынан да өзекті. Қазақстан флорасының өкілі болып табылатын дәрілік Қырмызыгүл гүлдері шикізаттарының емдік қасиеті туралы ерте кезден ақ белгілі болған. Сондықтан оны дәстүрлі және халық медицинасында кең түрде қолдану тұрғысынан қарастырсақ өсімдіктің табиғаты мен химиялық құрамы, адам денсаулығы үшін пайдасы мол және қауіпсіз болып табылатынын және қырмызыгүлдің шикізат қоры біздің елімізде жеткілікті болып келетіні де маңызды факторлардың бірі.

Қазіргі заманғы косметология тарих бойы жинақталған білімнің үлкен көлеміне сүйенеді. Көптеген ғасырларда косметикалық кемшіліктердің пайда болу себептері туралы жан – жақты зерттелген жұмыстар негізге алынды және олардың алдын алу және емдеу әдістері мен құралдарының үлкен арсеналы құрылды. Косметикада өсімдіктер кептірілген өсімдік шикізатынан сулы сығынды алу түрінде, спиртті сығынды алу (тұнбалар, экстрактілер), майлы, пропиленгликоль, көмірқышқылды экстракт алу түрінде қолданылады. Сығынды алу қасиеттері экстрагенттің түріне байланысты өзгереді. Косметикалық тәжірибеде өсімдіктерді пайдалануды назарға ала отырып, құрамында өсімдік шикізатынан алынған майлы және сулы сығындылары бар косметикалық кремдердің құрамы мен технологиясын әзірлеуге қызығушылық тудыруда.

Мақсаты:

Дәрілік қырмызыгүл гүлдерінің СО₂-экстрактысы негізінде кремнің құрамы мен технологиясын жасау

• Дәрілік қырмызыгүл СО₂-экстрактысы негізінде кремнің қолайлы құрамын жасау;

• Дәрілік қырмызыгүл СО₂-экстрактысы негізінде жасалынған кремнің сапасын бағалау;

• Дәрілік қырмызыгүл СО₂-экстрактысы негізінде жасалынған кремнің техника-экономикалық негіздемесін жасау.

Қазақстан нарығында соңғы уақыттарда өсімдік текті биологиялық белсенді заттарды қолдану негізінде косметикалық индустрияның дамуы байқалады. Өсімдік биологиялық белсенді заттардың алғашқы және ең ежелгі көзі болып табылады, олар синтетикалық аналогтарына қарағанда бірнеше артықшылықтарға ие: табиғилық, аз уыттылық, ұзақ қолдану мүмкіндігі. Әдебиет көздеріне сүйенсек, мұндай өнімдер үлесі 40-67% аралығын қамтиды, оның ішінде емдік косметика 12-43%-ды құрайды және бұл үлестің ішінде отандық өнімдер жоқтың қасы. Бүгінгі күні табиғи, органикалық косметика құралдарына қызығушылық артуда және өсімдік экстрактысы негізінде жасалынған косметикалық құралдарды қолдану кеңеюде.

Отандық дәрілерді медициналық және косметикалық тәжірибеге енгізу экономикалық тұрғыдан да, отандық фармацевтикалық және косметикалық саланы дамыту тұрғысынан да өзекті.

«С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» базасында Дәрілік Қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстрактысы негізінде кремнің бірқатар үлгілері әзірленді. Зерттеуге келесі факторлардың түрленуімен дайындалған кремнің 6 құрамы қатысты: енгізілген белсенді және қосымша заттардың мөлшері, табиғаты, температурасы. Енгізілген заттар санының өзгеруі дайын өнімнің қатпарлануы осы заттардың дұрыс үйлеспеуі кезінде, сондай-ақ фазалардың араласпауымен және дайын өнімнің дұрыс консистенциясымен түсіндіріледі.Кремнің дұрыс консистенциясына және қажетті емдік әсерге қол жеткізу үшін крем негізін дұрыс таңдау және дайындау қажет. Крем компоненттерініңфизикалық-химиялық қасиеттерінің айырмашылықтарын ескере отырып, барлық технологиялық процедураларды сақтай отырып, негіздер дайындалды.

Қосымша заттар ретінде: амарант майы, жүзім сүйегінің майы, авокадо майы, Т-2 эмульгаторы, тазартылған су пайдаланылды.

Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде косметикалық кремнің 6 үлгісі жасалды. Крем рецептурасын жасау кезінде әсер ететін және қосымша заттардың құрамы мен саны ескерілді. Барлық 6 үлгі тазартылған су санымен, майлардың: амарант, авокадо, жүзім сүйектері мен ирис эфир майы қатынасымен ерекшеленді.

Кремнің 6 үлгісі келесі көрсеткіштер бойынша зерттелді: сыртқы түрі, түсі, иісі, біртектілігі және рН.

№ 1 үлгі көрсеткіштер бойынша сәйкес келмеді: сыртқы түрі мен түсі, иісі.

№ 2-3 модельдер біртектілік, түсі және иісі көрсеткіштері бойынша сәйкес келмеді.

№ 6 үлгі келесі көрсеткіштер бойынша сәйкес келмеді: сыртқы түрі, рН.

№ 4-5 модельдер барлық көрсеткіштерге сәйкес келді,соның салдарынан одан әрі сынау үшін таңдалған.

Дәрілік қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстракты негізіндегі косметикалық кремнің сапасын бағалау

Дәрілік қырмызыгүл гүлдері көмірқышқылды экстрактысы негізіндегі косметикалық крем дәрілік қырмызыгүл гүлдері ҚР МФ талаптарына сәйкес сынақтан өтті, нәтижесінде негізгі көрсеткіштер бойынша сапа спецификациясы жасалды (сипаттама, сәйкестендіру, біртектілік, рН, бөлшектер мөлшері, микробиологиялық тазалығы).

1-кесте-косметикалық крем сапасының ерекшелігі

Косметикалық кремдер технологиясы келесі кезеңдерден тұрады.

1 сатысы. Шикізатты дайындау. Осы кезеңде косметика кремінің негізгі және қосалқы компоненттерін талдау таразыларында дайындау және өлшеу жүргізіледі. Сұйық ингредиенттерді өлшеуіш цилиндрлермен өлшеңіз.

2 сатысы. Негізді балқыту. Балқытатын қазандықта амарант майы, авокадо майы, жүзім сүйегінің майы, Т-2 эмульгатор біркелкі массаны алғанға дейін 800С температурада балқытылады.

3 сатысы. Дәрілік қырмызыгүл гүлдерікөмірқышқылды экстрактысынжәне А және Е витаминдерін негізге енгізу. Дәрілік қырмызыгүл гүлдерікөмірқышқылды экстрактысынжәне 75-80⁰С температурада А және Е витаминдерін ерітуге ұшыраймыз,май негізіне алып, мұқият араластырыңыз. Алынған массаның қызғылт сары түсі бар.

4 сатысы. Сұйық фазаны қыздыру. 70-75⁰С температурада тазартылған суды қыздырыңыз.

5 сатысы. Крем алу. Крем негізін араластырыңыз.

6 сатысы. Крем-массаға хош иістендіргішті енгізу. Ирис эфирмайын алынған кремге енгіземіз.

7 сатысы. Крем массасын тұндыру. 15 – 18⁰С температурада 10-12 сағат бойы тоңазыту камерасында крем массасын салқындатамыз.

Қорыта айтқанда: Дәрілік қырмызыгүл гүлдері СО₂-экстрактысы негізінде кремнің қолайлы құрамы жасалынды және № 4 үлгі ең қолайлы болып табылды; Дәрілік қырмызыгүл гүлдері СО₂-экстрактысы негізінде жасалынған кремнің сапалық спецификациясы жасалынды; Дәрілік қырмызыгүл гүлдері СО₂-экстрактысы негізінде жасалынған кремнің бірлік өнімінің құны 630,63 тг құрады, бұл еліміздің нарығындағы басқа өнім бағасымен салыстырғанда әлдеқайда төмен.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Методы фармакогностического анализа лекарственного растительного сырья, химический анализ: в 2-х ч. Ч.ІІ. Химический анализ: учебное пособие / Г.И. Калинкина. – М.:ГЭОТАР – Медиа, 2008. – 24 с.

2.Ильина, Т.А. Лекарственные растения / Т.А.Ильина, Г.П.Яковлева. – М.:Медицина, 2003. – 89 с.

3.Ботанико-фармакогностический словарь: учебное пособие / Под ред. К.Ф.Блиновой. – М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. – 187 с.

4.Растительные лекарственные средства / Под.ред. Н.П. Максютина, Н.Ф. Комисаренко, А.П. Прокопенко, Л.П. Погодина, Г.Н. Липкан. – Киев.: Здоровье, 2007. – 280 с.