«Биология саба?ында к?сіби ??зыреттілікті де?гейлік тапсырмалар ар?ылы ?алыптастыру»

Қазіргі білім берудегі басты мақсат-жас ұрпақтың білім деңгейін көтеру және жан-жақты дамыған жеке тұлға қалыптастыру. Сонымен қатар, олардың өз бетімен жұмыс жасауларына жағдай жасау және шығармашылық қабілеттерін дамытуда жаңа педагогикалық технологияларды немесе оның элементтерін ұтымды пайдалану өзекті мәселеге айналып отыр. 

Бұл технологиялардың оқушының ой-өрісінің дамуына тигізер пайдасы өте зор, себебі оларды қолдану сабақ нәтижесін, сапасын, оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырады. Әсіресе оқушылардың өздігінен танып, іздену іс-әрекеттерін меңгертуді талап етеді.

Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты болып білім алушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылығын қалыптастыру табылады. Әрбір оқушы өзінің даму деңгейінде оқу материалын меңгергенін қамтамасыз етуі керек. Деңгейлеп оқыту технологиясы деңгейлік тапсырмалар арқылы іске асады. Себебі сабақтың ерекшелігі және оның тиімділігін арттырудың негізгі тәсілдерінің бірі-оқушыларға арналған деңгейлік тапсырмалар орындау. Оларды өздік жұмыстар, таратпа материалдар, тестік және үй тапсырмалары түрінде беруге болады. Әр тарау бойынша дұрыс құрастырылған деңгейлік тапсырмалар сапалы білім негізі бола алады, өйткені ол оқушының білім сапасының дамуын, логикалық ойлауын, дағдысын қамтамасыз етеді. Бұл технологияда бірінші орында оқушы тұрады және өз бетімен білім алудағы оқушының белсенділігіне аса назар аударылды. Сондықтан өз іс-тәжірибемде оқушылардың ойлау қабілетін дамыту өздігінен жұмыс жасауға дағдыландыру барысында іске асырылатын деңгейлеп оқыту технологиясының да элементтерін қолданамын. Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгейлік, косымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады. 

I-репродуктивтік деңгей. І деңгей тапсырмаларын орындау мемлекеттік білім стандарты талаптарының орындалуына кепілдік береді. Барлық оқушы бірінші деңгейлік тапсырмаларды орындауға міндетті, ал жоғары деңгейлік тапсырмаларды да орындай алуы қажет. Оқушылар жұмысты бір мезгілде бастап, білім игерудегі өз қабілеттері анықтайды. Міндетті деңгейді толық меңгергеннен кейін келесі деңгейге өтеді. 

II–алгоритмдік деңгей.Үйренушілік деңгейдегі білімін толықтыра отырып, оқушының ойлау қабілетін жетілдіруге берілетін екінші деңгей тапсырмаларын орындау кезінде күрделі материалдарды реттеуі және жүйелеуі керек. 

III–ізденіс (эвристикалық) деңгейінде оқушылар тақырып бойынша меңгерген білімдерін жетілдіріп, тереңдетумен қатар, ой қорытуға арналған, дағды қалыптастыратын, әртүрлі әдіс-тәсілдермен орындалатын тапсырмалар орындайды. Оқушы өзі ізденіп, материалды саналы түрде меңгеруі керек.

IV-шығармашылық деңгей. Оқушы өзіндік шығармашылық деңгейін көрсетеді. Олимпиадалық есептер, шығармашылық тапсырмалар–оқушылардың біліктілігі мен дағдысын қалыптастыру және оны бағалау деңгейі болады. Өз бетімен талдау жасау арқылы шығармашылық тұрғыдан зерттеу жұмысын жүргізуге баулу. 
Осылай бір деңгейден келесі деңгейге өту үшін өз білімін, білік пен дағдысын толықтырып отырады. Нәтижесінде жоғары деңгейлік тапсырмаларды орындау әр оқушының мақсатына айналады. Ұтымды пайдаланылған педагогикалық технология сапалы білім негізі бола алады.

Деңгейлік тапсырмаларды қандай дәрежеде орындай алса баға біліміне қарай қойылады. 
Сабақ барысында топтағы барлық оқушының білім деңгейі анықталады. Бұл әдістің тағы бір тиімді жағы–оқушы өзінің білім деңгейін, нені оқу керектігін анықтап, өзінің ізденуіне болады. Өйткені ол білім сапасының дамуын қамтамасыз етеді. Білім сапасы білім, біліктілік, дағды және тұлғаның қасиеттері мен қабілеттерімен бағаланады. 

Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының оқушыларға тиімділігі

• Топ оқушыларының барлығы деңгейлік тапсырма орындауы 

• Білім көрсеткішінің нақты және сапалы болуы

• Оқушының өз білімін өзі бағалап, білім деңгейін дамыта алуы 

• Оқушылардың оқуға ынтасы мен пәнге қызығушылығының артуы 

• Оқушының іздену дағдысының, ұстамдылығының қалыптасуы 

• Оқушы белсенділігінің оянуы 

• Алға қойған мақсатына жетуге дағдылануы, қиындықтарды жеңуге ұмтылуы

• Оқушының өздігінен жұмыс істеуі мен жауапкершілігінің артуы

• Оқушы мен оқытушы арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынастың орнауы

Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының оқытушыларға тиімділігі

• Деңгейлеп-саралап оқытуда білім игерудің үш деңгейінің қарастырылуы

• Оқушылардың сабақ үстінде бірнеше деңгейде жұмыс жүргізуі

• Білім дәрежесі бірдей топтарды тексеру ісінің жеңілдеуі

• Оқушылардың жұмыстары әділ бағалануы

• Оқушы мен оқытушы белсенді шығармашылық қызметін дамытуы

• Дарынды оқушыларды анықтап, олармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігінің орнауы

Деңгейлік тапсырмаларды құруға қойылаты талаптар мынадай: 
Біріншіден, оқытушы деңгейлік тапсырма құрылатын топтың бағдарламасын, мемлекеттік, стандартты, базалық оқу жоспарын толық білуі тиіс. 
Екіншіден, оқушының физио –психологиялық ерекшелігі, қабілеті, білім деңгейі назарға алынғаны жөн. 
Үшіншіден, оқушылардың басқа пәндерден алған білімдері ескеріліп, пәнаралық байланыс жүзеге асырылады.
Төртіншіден, деңгейлік тапсырмалар қызықты, баланың ойлау қабілетін дамытатын, көркемдігі жоғары, тілі түсінікті болуы қажет. 
Бесіншіден, тапсырмалар біртіндеп күрделене келіп, оқушының жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыру мақсатына сай мазмұны терең, жан-жақты болғаны жөн. 
Деңгейлік тапсырмалар дегеніміз- оқушылардың ойлау, сөйлеу қабілетін дамытатын, әлеуметтік көзқарасын қалыптастыратын, ізденушілікке баулитын, жеңілден қиынға, қарапайымнан күрделіге қарай сатылы түрде орындалатын жұмыстар жүйесі.
ІІ.Өткен тақырыпты тексеру

1.Графикалық диктант өз бетінше жұмыс істеуіге, жауапкершілікке тәрбиелейді.

2.Психологиялық икем «Кім шапшаң?»

Кестеде 10 сөз берілген, осы сөздерді есте сақтап қайталап айтуыңыз керек.

1.эволюция 2.микроэволюция 3.макроэволюция 4.ароморфоз 5.дегенерация 6. популяция 7.түр 8. конвергенция 9.адаптация

Берілген сөздерді қатыстыра отырып бір сөйлем немесе әңгіме құрастырыңыз.

3.«Таныс және таныс емес». Ұғымдармен жұмыс

(Мәтіннен сізге алдында таныс болған және сізге мүлдем таныс емес ұғымды табыңыз)

4.Оқушылардың шығармашылық жұмыстары.

а)Ш. Құдайбердиевтің эволюцияға көзқарасы(хабарламаны ұсыну);

ә) Абайдың қара сөздері.(оқу)

ІV.«Бәрін білгім келеді (сабақты бекіту)»

Геохронологиялық кесте бойынша жұмыс. (оқулықпен жұмыс)

Сонымен қатар, деңгейлеп саралап оқытуға тоқталып өтсем. Бұл әдіс тапсырманың мазмұны мен күрделілік дәрежесін өзгерту арқылы оқушылардың материалды игеру қарқынының мүмкіндіктерін ескере отырып, оларға әр түрлі көмек көрсетуге жол ашады

Деңгейлік тапсырмалар

Мысалы:1 )"Сәйкестендіру тест"

2.Тапсырма. Мына сөйлемдерді толықтырыңдар:

1 нұсқа.

1.“Эволюция” терминін енгізген ….......

2. Эволюцияның қозғаушы күштеріне жатады.......

3. Микроэволюция дегеніміз .......

2 нұсқа.

1.Эволюция дегеніміз........

2. Ч.Дарвиннің пікірі бойынша эволюцияның басты қозғаушы күші......

3. Эволюция себептерін дұрыс көрсеткен ......

3 тапсырма. Мақал-мәтелдер дайындау.(мобилді интернет)

4-тапсырма: Тест тапсырмалары 10 сұрақтан.

Қорыта айтқанда, жаңа мазмұнды білім беру жүйесіндегі педагогикалық технологиялардың алатын орны ерекше. Педагогикалық технологиялардың принциптері–оқытуды ізгілендіру болып табылады. Оқыту технологияларын сауатты қолдана білген әр ұстаздың білім беру үрдісі нәтижелі және сапалы болатыны сөзсіз. Тек қана осындай ұстаз сабағында жеке тұлғаның білім, білік, дағдысын қалыптастырып, өздігінен даму бағдарын анықтап, дұрыс шешім қабылдай алатын, өзін-өзі жетілдіріп дамытатын тұлға тәрбиелей алады.

Костанайский социально-технический колледж

Баяндама

Тақырыбы: «Биология сабағында кәсіби құзыреттілікті

деңгейлік тапсырмалар арқылы қалыптастыру»

Дайындаған: оқытушы Есекенова Р.Қ

Костанай 2014