Сыни т?р?ыдан ойлау — б?л саналы ма?ынаны іздеу: ?зіні? к?з?арасыны? ?андайлы? болуымен, бас?аларды? да пікірін ескеріп, ?андай да обьективті ойлау ж?не ?исыны бар ?зіндік ?ате сенімінен бас тарта білу. Сыни т?р?ыдан ойлауды? жа?а идеяларды ?сыну?а ж?не жа?а м?мкіндіктерді к?руге ?абілетті, м?селелерді шешу кезінде ма?ызы зор.
Сыни т?р?ыдан ойлай білетін адам с?ра?тар ?оя біледі:
- Мен не білемін?
- Мен жа?аша нені білдім?
- Мені? білімім ?алай ?згерді?
- Мен осы біліммен не істей аламын?
XX ?асырда білім беруді? ма?саттары мен міндеттері ?згереді, ?йткені келешекте м?ліметтерді? жина?талуы ж?ктемені? о?ушыларды? шамасынан тыс болуына ?келеді ж?не о?ытушыны? міндеті білімді к?бейту емес, осы білімдерін ?з бетімен алу?а м?мкіндік беретіндей ??ралмен ?амтамасыз ету.
Білім беруді? ма?саты мен міндетіні? ?згеруі:
Ескілер
Жа?алар
О?ушы
- Білім мен да?дыны игереді;
- Оларды м?мкіндігінше к?п к?лемде игеру;
- Материалды? к?леміне ?арай ба?дарлау;
- Та?дау м?мкіндігіні? жо?ты?ы;
- Білім беру мен ?мір с?руді? ма?сатын дайын т?рде ?абылдау;
- Ба?ылаудан ??тылу?а ?мтылу.
A?паратты?-коммуникациялы? технология
А?паратты?-коммуникациялы? технологияны б?секеге ?абілетті ?лтты? білім беру ж?йесін дамыту?а ж?не оны? м?мкіндіктерін ?лемдік білімдік орта?а енудегі саба?тасты??а ?олдану негізгі м?нге ие болып отыр. Сонды?тан о?ытуды? а?паратты?-коммуникациялы? технологиясы-білімді жа?аша беру м?мкіндіктерін жасау, білімді ?абылдау, білім сапасын ба?алауі, о?у т?рбиесі ?рдісінде о?ушыны? жеке т?л?асын жан-жа?ты ?алыптастыру ?шін бойында а?паратты? м?дениетті, сауатты адам-а?паратты? ?ажет кезін сезіну, оны табу, ба?алау ж?не тиімді ?олдану ?абілетін арттыру керек. Осы?ан орай а?паратты? заманда ?мір с?ретін адам ?зін-?зі шектей білетін негізгі нормалар мен ережелерді игеруі тиіс. Сезімді ынталандыру деген білім беруге жа?дай жасау, саба? кезінде мада?тау ж?не к?термелеп отыру, о?ытуда ойын т?рлерін тиімді пайдалану, ал?а ?ой?ан ма?сатты ж?йелеу болып табылады. Осы жа?а технология?а на?ты т?сінік берер болса? (Слайд 2) Жа?а коммуникациялы? технологияларды пайдалануды? басты ма?саты-о?ушыларды? о?у материалдарын толы? ме?геруі ?шін о?у материалдарыны? практикалы? жа?ынан тиімді ?сынылуына м?мкіндік беру. Б?л ма?саттар?а жету жолында электронды? о?улы?тар, тексеру программалары, о?ыту программалары сия?ты программалы? ?німдер ?ызмет етеді. Білім саласында компьютер о?у ?шін о?у ??ралы, ал м??алім ?шін ж?мысшы болып табылады.
Жергілікті, айма?ты? ж?не бас?а компьютерлік желілерде ?олдану ?шін ж?мсалалы. О?ытуды? а?паратты? технологиялары осы а?паратты? білім ж?йесіні? шегінде асырылатын бол?анды?тан, осы білім технологиясына а?паратты? ж?не ба?дарламалы? ?олданумен к?рсететін ??ралдар бір ?ана компьютермен, о?ан енгізілген ба?дарламамен шектеліп ?алмауы керек. Шын м?нінде б?рі керісінше о?ытуды? а?паратты?-технологияларыны? ба?дарламалы? ??ралдары ж?не білім технологияларыны? ?здері а?паратты? білім ортасына а?паратты? білім ж?йесінен б?лінген ж?йелерге ?осылады.
А?паратты?-коммуникациялы? технология электронды? есептеуіш техникасымен ж?мыс істеуге, о?у барысында компьютерді пайдалану?а, модельдеуге, электронды? о?улы?тарды, интерактивті та?таны ?олдану?а, интернетте ж?мыс істеуге, компьютерлік о?ыту ба?дарламаларына негізделеді. А?паратты? ?дістемелік материалдар коммуникациялы? байланыс ??ралдарын пайдалану ар?ылы білім беруді жетілдіруді к?здейді. Заман а?ымына ?арай а?паратты?-коммуникациялы? технологияны ?олдану айтарлы?тай н?тиже беруде. Кез-келген саба?та электронды? о?улы?ты пайдалананып, о?ушыларды? танымды? белсенділігін арттырып ?ана ?оймай, логикалы? ойлау ж?йесін ?алыптастыру?а, шы?армашылы?пен е?бек етуіне жа?дай жасайды. Ол «_9_» сыныбында?ы «Exsel-дегі м?ліметтер базасы. Диаграммалар. Есептеулер. Практикалы? ж?мыс» та?ырыбында?ы саба?та компьютерлік технологияны тиімді пайдалану ар?ылы о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамытып, ?з бетінше ж?мыс істеуге да?дыландыру, Exsel программасында м?ліметтерді енгізу, формулаларды ж?не функцияларды пайдалану, енгізілген м?лімет ар?ылы диаграмма ??ру?а машы?тандыруда к?рінді, а?паратты? ізденіс ?абілеті арттырылды. АКТ пайдалануды? м?ні компьютерлік техниканы? м?мкіндіктерін баланы? жеке т?л?асын дамыту проблемасыны? ма?ына топтас?ан дидактикалы?-?дістемелік проблемалы? міндеттерді шешуге ба?ындыру ар?ылы табылатындай мынадан к?руге болады.
Сондай-а? педагогты? компьютерлік сауаттылы?ы АКТ пайдалануда?ы жеке т?жірибесін т?жырымдау есебінен сапалы т?рде артады.
?ылым мен техниканы? даму ?ар?ыны о?у-а?арту саласыны? о?ыту ?рдісінде жа?а технологиялы? ?дістер мен ?ондыр?ыларды ке? к?лемде ?олдануды талап етеді. Білім беру саласында электронды? байланыс ж?йелерінде а?парат алмасу интернет, электронды? пошта, теле-конференция, видео-конференция, телекоммуникациялы? ж?йелер ар?ылы іске асырылуда.
Интернет ж?йесінде ж?мыс істеу о?ушыларымыз?а ?лемдік білім мен ?ылым жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз м?мкіндіктер алатыны ха?. Интернетті пайдалану ар?ылы о?ушылар ?здеріне керекті м?ліметтер алу ар?ылы білімін жетілдіре т?сетіні с?зсіз.
Заман а?ымына ?арай к?нделікті саба??а видео, аудио ?ондыр?ылары мен теледидарды, компьютерді ?олдану айтарлы?тай н?тижелер беруде.
А?паратты? технологияларды пайдалануды? педагогикалы? ?дістемелік негіздері ?алыптасу ?стінде. ?аза?станны? т?уелсіз мемлекет ретінде ?алыптасуы орта білім беру ж?йесіні? дамуымен ты?ыз байланысты. ?ай халы?ты?, ?ай ?лтты? болсын толы?ымен ?суіне, рухани ?рі м?дени дамуына басты ы?пал жасайтын тірегі де, т?п ?азы?ыда мектеп.
АКТ-ны о?у-т?рбие ?рдісінде ?олдану о?ушыны? ?ызы?ушылы?ын арттырып, шы?армашылы? шабытын шы?дап, ?ылыми к?з?арасын ?алыптастырады.
?р м??алім саба? ?ткізген кезде о?ушылар?а сапалы білім беру ?шін жа?а технологияларды пайдалана отырып, сонымен ?атар компьютерді, интерактивті та?таны ?олдану ар?ылы білім берсе, о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ы арта т?сері аны?. «?азіргі заманда жастар?а а?паратты? технологиямен байланысты ?лемдік стандарт?а сай м?дделі жа?а білім беру ?те ?ажет» деп, Елбасы атап к?рсеткендей, жас ?рпа??а білім беру жолында а?паратты? технологияны о?у ?рдісінде о?тайландыру мен тиімділігін арттыруды? ма?ызы зор деп білемін
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Тақырыбы: «Биология сабағында оқушылар қызығушылықтардың арттырудағы жаңа форматты әдістердің рөлі»
"СЫНИ ТҰРҒЫДАН ОЙЛАУ" ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Сыни тұрғыдан ойлау — бұл саналы мағынаны іздеу: өзінің көзқарасының қандайлық болуымен, басқалардың да пікірін ескеріп, қандай да обьективті ойлау және қисыны бар өзіндік қате сенімінен бас тарта білу. Сыни тұрғыдан ойлаудың жаңа идеяларды ұсынуға және жаңа мүмкіндіктерді көруге қабілетті, мәселелерді шешу кезінде маңызы зор.
Сыни тұрғыдан ойлай білетін адам сұрақтар қоя біледі: - Мен не білемін? - Мен жаңаша нені білдім? - Менің білімім қалай өзгерді? - Мен осы біліммен не істей аламын?
XX ғасырда білім берудің мақсаттары мен міндеттері өзгереді, өйткені келешекте мәліметтердің жинақталуы жүктеменің оқушылардың шамасынан тыс болуына әкеледі және оқытушының міндеті білімді көбейту емес, осы білімдерін өз бетімен алуға мүмкіндік беретіндей құралмен қамтамасыз ету.
Білім берудің мақсаты мен міндетінің өзгеруі:
Ескілер
Жаңалар
Оқушы
- Білім мен дағдыны игереді; - Оларды мүмкіндігінше көп көлемде игеру; - Материалдың көлеміне қарай бағдарлау; - Таңдау мүмкіндігінің жоқтығы; - Білім беру мен өмір сүрудің мақсатын дайын түрде қабылдау; - Бақылаудан құтылуға ұмтылу.
- өзін - өзі дамыту және өзін - өзі жетілдіру; - білім іс-әрекет түрінде келешекте жұмыспен қамтамасыз етілетіндей игеріледі; - бағдарламаларды, тіпті пәндерді өз еркімен таңдау мүмкіндігінің болуы; - өзінің жеке мақсаттарының қисынын келтіру және оларға жету тәсілдерін қою; - дер кезіндегі және объектілі бақылауға ұмтылу.
Оқу үрдісі
- тәжірибе мен білімді беру; - тұрақты білім негізінде оқыту; - еске түсіру немесе елестету, келтіру, даярлық әдістерін қолдану; - білім беру және оқу бағдарламаларының қатаңдығы.
- оқушының жекелей дамуы, жеке тұлғаның қалыптасуы, өзін өзі жетілдіру; - сыни тұрғыдан, талдауға бейім, логикалық ойлау негізінде оқыту; - өнімді іс-әрекет тәсілін оқыту, білімді алу тәсілдерін үйрену; - оқу және білім беру бағдарламаларының икемділігі.
Нәтиже
- оқушыларды болашақ тынышты, бір қалыпты, жоспарлы өмірге дайындау; - жоғарыдан сирек жаңа кіріспелер.
- Қазіргі мектепте, қазіргі ұжымда жайлы «өмірге» жағдай жасау; - өзін өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жетілдірудің инновациялық қажеттіліктерін қалыптастыру; - білім беруші бағдарламаларда, әдістерде, технологияларда, білім беру үрдісінің формаларында тұрақты инновациялық үрдіс.
Жаңа педагогикалық технологиядағы негізгі үш саты: «Сыни тұрғыдан ойлау» технологиясы бойынша, үш кезеңнен тұратын модульдік сабақты пайдаланады: - Шақыру - Іске асыру (ұғыну, мәнін түсіну) - Рефлексия (сананың өзіне, өзінің психикалық күйіне назар аударуы)
Мұнда сабақтың базалық үлгісі туралы айтылып отыр. Бірақ сабақта барлық үш кезеңді іске асыру мүмкін емес, мысал үшін, бір сабақ толығымен шақыру түрінде немесе т.б. болу керек. «Сыни ойлау», бұл – американдық көптеген ғалымдардың алдыңғы қатарлы идеялары негізінде құрылған жоба. Шығыс даналығы былай дейді: «Маған айтсаң, ұмытып қалам, көрсетсең есімде қалар. Ал, өзім істесем, үйреніп алам». Яғни, баланың ынтасын жетелеу, қызығушылығын ояту арқылы оқыту, үйрету қажет деген сөз. Сыни тұрғыда ойлау – мұғалімнің бағыттауымен оқушының өз бетімен білімді игеруге, бір-бірімен қарым-қатынас жасауға тәрбиелейді. Ойлау да, оқу, жазу, сөйлеу және тыңдау сияқты іс-әрекет. Ол – белсенді, тұжырымдалған, күрделі шын ойды айтатын құбылыс. «Сыни тұрғыдан ойлау қабілетін оқу мен жазу арқылы дамыту» бағдарламасымен оқытуда оқушылардың кестелер, суреттер, оқулық дәптермен жұмыс істеу іскерліктері де артады. Осы бағдарламамен оқыту нәтижесінде оқушылардың өзін-өзі бақылау, бағалау, сөйлеу, тыңдау қабілеттерінің артатыны байқалады. Сыни тұрғыдан ойлаудың стратегиялары өте көп. Ол іс-әрекеттер оқушыларға:
-еркін ойлауға мүмкіндік береді;
-ақыл-ойын дамытады;
-шығармашылық белсенділігі артады;
-ұжымдық іс-әрекетке тәрбиелейді;
-тіл байлығы жетіледі;
-жан-жақты ізденеді;
-өз ойын жеткізеді;
Енді осы бағдарламамен оқытылатын бір сабақтың әдістемесін талдап көрелік: Сабақ құрылымы 3 кезеңннен құрылады:
Бірінші кезең – қызығушылықты ояту. Оған оқушыларды топқа бөлу, оның түрлі іс-әрекеттерін өткізу. Психологиялық дайындық. Бір-біріне сәттілік тілеу. Немесе әр оқушы өзіне мақсат, міндет қояды. Мен істеймін (тырысу) Мен – үшін керек (талаптану, жақсы жауапберу) Мен – істей аламын (сенімділікпен тапсырмаларды қарау, жақсы орындау Мұғалім белгілерді плакатқа жазады, ал оқушылар бұл белгілердің қандай затқа тән екенін айтады. Бұны «Атаулар көмегімен болжау жасау» стратегиясы дейді. Плакаттағы бөлімге берілген бейнелер арқылы мәтін, әңгіме құрастырады. Оны «Негізгі идеяны суреттеу» стратегиясы дейді. Екінші кезең – мағынаны ажырату сатысы. Ой қозғау. Эссе жазу. Тақырып бойынша оқуышылар тез ойларына келгенін жазады. Топ ішінде оқиды. Топ алдында іштерінен біреуі шығып оқиды. Әр топтан шыққан оқушы орындыққа отырып, жазғандарын оқиды. Тақырыптағы кезеңді ойды бейнелейді. Оны тақтаға іліп, әр оқушы өз суреттерін әңгімелейді. Бұл «Галереяны аралау» стратегиясы.
Үшінші кезең – ой толғаныс. Әртүрлі әдіс-тәсілдердің көмегінде шешімі табылған мәселені жалпылау, алынған білімдерді пысықтау, жаңа материалды қайталаужүзегеасырылады. Т – кестені толтыру. Жақсы-жаман, жағымды-жағымсыз. Бұл бағдарламада страетгия түрі өте көп. Оны мұғалім өзінің ыңғайына, сабақ тақырыбына қарай таңдайды. Бұл бағдарламаның тағы бір пайдасы сыныптағы оқушылардың сабаққа толық қатысуы. Күнделікті жай сабақта 3-4 бала ойын ортаға салып, сабаққа белсене қатысса, қазір сабаққа үлгерімі төмен оқушы да өз ойын ортаға айтып, пікірталасқа түседі. Өздеріне өзі баға қойып, уақыт та үнемделеді. Стратегияларды тиімді пайдалану арқылы оқушылардың тілін, ойын, еркін сөйлеуін дамытып, топпен жұмыс істеу барысында бірін-бірі тыңдай білуге, құрмет көрсете білуге үйретеді.
Ақпараттық-коммуникациялық технология
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр. Сондықтан оқытудың ақпараттық-коммуникациялық технологиясы-білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін жасау, білімді қабылдау, білім сапасын бағалауі, оқу тәрбиесі үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру үшін бойында ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну, оны табу, бағалау және тиімді қолдану қабілетін арттыру керек. Осыған орай ақпараттық заманда өмір сүретін адам өзін-өзі шектей білетін негізгі нормалар мен ережелерді игеруі тиіс. Сезімді ынталандыру деген білім беруге жағдай жасау, сабақ кезінде мадақтау және көтермелеп отыру, оқытуда ойын түрлерін тиімді пайдалану, алға қойған мақсатты жүйелеу болып табылады. Осы жаңа технологияға нақты түсінік берер болсақ (Слайд 2) Жаңа коммуникациялық технологияларды пайдаланудың басты мақсаты-оқушылардың оқу материалдарын толық меңгеруі үшін оқу материалдарының практикалық жағынан тиімді ұсынылуына мүмкіндік беру. Бұл мақсаттарға жету жолында электрондық оқулықтар, тексеру программалары, оқыту программалары сияқты программалық өнімдер қызмет етеді. Білім саласында компьютер оқу үшін оқу құралы, ал мұғалім үшін жұмысшы болып табылады. Жергілікті, аймақтық және басқа компьютерлік желілерде қолдану үшін жұмсалалы. Оқытудың ақпараттық технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің шегінде асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына ақпараттық және бағдарламалық қолданумен көрсететін құралдар бір ғана компьютермен, оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын мәнінде бәрі керісінше оқытудың ақпараттық-технологияларының бағдарламалық құралдары және білім технологияларының өздері ақпараттық білім ортасына ақпараттық білім жүйесінен бөлінген жүйелерге қосылады. Ақпараттық-коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді. Заман ағымына қарай ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану айтарлықтай нәтиже беруде. Кез-келген сабақта электрондық оқулықты пайдалананып, оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Ол «_9_» сыныбындағы «Exsel-дегі мәліметтер базасы. Диаграммалар. Есептеулер. Практикалық жұмыс» тақырыбындағы сабақта компьютерлік технологияны тиімді пайдалану арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытып, өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландыру, Exsel программасында мәліметтерді енгізу, формулаларды және функцияларды пайдалану, енгізілген мәлімет арқылы диаграмма құруға машықтандыруда көрінді, ақпараттық ізденіс қабілеті арттырылды. АКТ пайдаланудың мәні компьютерлік техниканың мүмкіндіктерін баланың жеке тұлғасын дамыту проблемасының маңына топтасқан дидактикалық-әдістемелік проблемалық міндеттерді шешуге бағындыру арқылы табылатындай мынадан көруге болады. Сондай-ақ педагогтың компьютерлік сауаттылығы АКТ пайдаланудағы жеке тәжірибесін тұжырымдау есебінен сапалы түрде артады. Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқу-ағарту саласының оқыту үрдісінде жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды талап етеді. Білім беру саласында электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, теле-конференция, видео-конференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуда. Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер алатыны хақ. Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз. Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Ақпараттық технологияларды пайдаланудың педагогикалық әдістемелік негіздері қалыптасу үстінде. Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы орта білім беру жүйесінің дамуымен тығыз байланысты. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығымен өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығыда мектеп. АКТ-ны оқу-тәрбие үрдісінде қолдану оқушының қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап, ғылыми көзқарасын қалыптастырады. Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық. «Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Елбасы атап көрсеткендей, жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор деп білемін.
Қолданылған әдебиет тізімі
1. Абульханова - Славская К.А. Рубинштейновская категория субъекта и её различные методологические значения //Психология индивидуального и группового субъекта /Под ред. А.В. Брушлинского и М.И. Воловиковой. М.: Per Se, 2002. С.34 - 50.
2. Алеева Ю.В. Подготовка будущего учителя к формированию учебной деятельности младших школьников: Автореф. дис. канд. п. наук. -Барнаул, 1999.- 17 с.
3. Алферов А. Д. Теоретические предпосылки исследования проблемы отношения школьников к учению // Отношение школьников к учению; Межвуз. сб. научн. трудов / Отв. ред. А.Д. Алферов. Ростов н./Д.: Изд-во РГПИ, 1985. -С. 3-22.
4. Амонашвили Ш.А. Единство цели. М.: Просвещение, 1987.- 205 с.
5. Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. СПб.: Питер,2001.
6. Антонова Г.П., Антонова И.П. Обучаемость и внушаемость младших школьников // Вопросы психологии, 1991, N 4 -с. 42-50.
7. Анциферова Л.И. Психологическое содержание феномена субъект и границы субъектно деятельностного подхода //Проблема субъекта в психологической науке / Под ред. А.В. Брушлинского и др. М.: Акад. проект, 2000. С.27-42.
8. Аргинская И.И. Математика: Пробный учебник для 3 класса. М.: Просвещение, 1993. - 159 с.
9. Архиреева Т.В. Родительские позиции как условие развития отношений к себе ребенка младшего школьного возраста: Дис. . канд. психол. наук. М., 1990.-21с.
11. Бабанский Ю.К. Избранные педагогические труды / Сост. М.Ю. Бабанский. М.: Педагогика, 1989. -350с.
12. Бабий В.Н. Подражание и самостоятельность в учебной деятельности младших школьников // Психология и педагогическая психология: Ученые записки, т. 445/ЛГПИ. JL, 1971. - с.259-276.
13. Байрамов А.С. Динамика развития самостоятельности и критичности мышления у детей младшего школьного возраста: Автореф. дисс. . доктора психол. наук. Баку, 1968.
14. Белкина В.Н. Педагогическое регулирование детей со сверстниками. Ярославль, 2000.
15. Березанская Н.Б. Исследование продуктивности мышления в зависимости от внушаемого воздействия формулировки задачи // Новые исследования в психологии, 1978, N 2. -с. 3-8.
16. Березанская Н.Б. Роль внушаемости и критичности в процессе целеобразования // Психологические механизмы целеобразования: М., 1977, с.123-144.
17. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. М.: Педагогика, 1989.
