Жасыл эвглена ?сімдіктер мен жануарлар?а т?н белгілері бар талшы?ты ж?ндік. Талшы?тыларды? тіршілік ?рекеттері ма?ызы

5000 теңге «Алғырлар» тобы.

2000 теңге «Білгірлер» тобы.

1000 теңге «Тапқырлар» тобы.

Психологиялық дайындық

Әр топ бір-бірлеріне тілек айту арқылы көңіл күйін білдіреді.

керемет

өте жақсы

жақсы!

Үй тапсырмасын сұрау

сұрақтары

• Қарапайымдылардың жер бетінде қанша түрі бар?
• Кәдімгі амеба қай тип қай класқа жатады?
• Амебаның құрылысы жайлы не білесіңдер?
• Амебаның қөректенуі қалай жүзеге асады?

• Амеба қалай көбейеді?
• Тамыраяқтылардың зиянды түрлерін атаңдар?
• Біржасушалылардың табиғаттағы маңызы қандай?
• Пеликулла дегеніміз не?

• А.Левенгук қандай жаңалық ашты?
• Жиырлығыш вакуоль қандай қызмет атқарады?
• Амебаның қозғалуы қалай жүзеге асады?
• Тамыраяқтылардың табиғатта қандай түрлері кездеседі?

«Кім тапқыр?» жұмбақ ертегі. Баяғы өткен заманда бір патша өмір сүріпті. Ол өте ақылды және қарапайым болған екен. Патшаның үш ұлы болған, олардың мінез - құлқы мен жаратылысында өзгешіліктер болыпты. Үлкені - бір орында тұра алмайтын, соған сай мінезі де құбылмалы екен. Ортаншысы - өте сәнқой болыпты, күндіз жасыл көйлек кисе, түнде ақ көйлек киіпті. Үнемі төбесінен бір тал үкісі түспепті. Ал кішісі - ерекше пысық болыпты, оның әдемі кірпіктеріне қызықпаған ел қалмайды. Тіпті екі «жүрегі» болғанға ұқсайды. Бірақ, осы үш ұлдан көптеген елдер зиян шегіпті де, патшаға арыз айтушылар көбейіпті. Сонда әбден шаршаған патша халыққа мынандай үндеу тастапты: « Менің ұлдарымның бойында ерекше қасиеттері бар, кімде – кім сол қасиеттерін тапса, бас уәзірім болады» - депті. Ал, қане ойланайық! Кім тапқыр екен?

Сабақтың тақырыбы:

Жасыл эвглена өсімдіктер мен жануарларға

тән белгілері бар талшықты жәндік.

Талшықтылардың тіршілік

әрекеттері маңызы

Талшықтылар

Жасыл эвгленаның құрылысы

Вольвокс шоғырының құрылысы

• Жасыл эвглена

• Вольвокс

Ботаниктер біржасушалы өсімдіктерге, ал зоологтар біржасушалы жәндіктерге жатқызатын, өсімдік пен жануарлардың туыстығына дәлел бола алатын біржасушалы жәндік -жасыл эвглена. Жасуша цитоплазмасының сыртқы шет аймағы тығыздау болып өте жұқа жарғақша қабат түзеді. Осы жарғақша қабат цитоплазманың қалған сұйықтау ішкі бөлігін қоршап, оның жан-жаққа жайылып кетуіне мүмкіндік бермейтін қабық ролін атқарады. Осыған байланысты жануар денесінің пішіні өзгермей, тұрақты болады. Дененің артқы сүйірлеу жағында ядро жатады, ал алдыңғы доғал жағындағы ойыс -жұтқыншақтан цитоплазманың жіңішке созындысы - талшық шығып тұрады. Эвглена жасушасының цитоплазмасында хлоропластар бар. Ал хлоропластарда жасыл пигмент-хлорофилл болады. Сондықтан жарықта жануардың түсі жасыл болады; оның жасыл эвглена атануы осыдан.

Жасушасында хлоропластар бар қарапайым жануарлардың бірі –вольвокс. Вольвокстар шағын тұщы су қоймаларында көбірек кездеседі. Жасыл эвгленадан ерекшелігі вольвокстің әрбір дарағы жеке емес шоғыр болып тіршілік етуге бейімделген. Мысалы, вольвокстің бір түрінің шоғырында 500-1000 жасушаға дейін болады. Әр жасуша қабығының кілегейленуінен қою іркілдек зат түзіліп, шоғырдың сыртын орайды. Мұның ең сыртқы қабаты тығыз тері қабатына айналып, шоғырдың ыдырамай берік болуын қамтамасыз етеді. Ал ішкі -орталық бөлігі онша тығыз емес, қоймалжың күйде болады. Жеке жасушалар сыртқы тері қабаты мен орталық сұйық бөліктің арасын бір -бірімен өте жіңішке цитоплазмалық көпіршелер арқылы байланысады. Шоғырдың пішіні шар тәрізді болады. Шоғырдағы әр жасушаның құрылысы жасыл эвгленаның құрылысымен ұқсас, ерекшелігі әрқайсысында екіден талшық болады. Бұл талшықтар шоғырдан сыртқа шығып тұрады .

Нағыз жануартекті талшықтылардың басым бөлігі паразиттік жолмен

және өзге өсімдіктер мен жануарлар ағзасында тіршілік етуге бейімделген

Нағыз жәндіктерде ешқашан хроматофор грекше «хроматофос+форос» –түс

болмайды. Талшықтылардың басым бөлігі жыныссыз екіге бөліну арқылы көбею

жүзеге асады.

Постер қорғау

Өкілі

Амеба

ҚҰРЫЛЫСЫ, ДЕНЕ ПІШІНІ

Жасыл эвглена

ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТТЕРІ

МАҢЫЗЫ ЗИЯНЫ

БИОЛОГИЯЛЫҚ ДИКТАНТ

• 1.Жануар мен өсімдіктердің туыстығына дәлел бола алатын біржасушалы жануар - ....................................
• 2.Эвглена денесінің цитоплазмасында ...................................................... бар.
• 3.Вольвокстің .............................. талшығы бар.
• 4.Шоғырдың пішіні ............................................. тәрізді болады.
• 5.Жасуша құрылысы бірдей және талшықтары болғандықтан эвглена мен вольвоксті .............................................................. деп те атайды.
• 6.Денесінде бақалшақ болатын амебаның бірі - ..................................................
• 7. ..................................................... дене пішіні тұрақсыз.
• 8.Эвглена .................................................... арқылы қозғалады.
• 9.Тек қарапайымдылар ғана емес, кез-келген жануардың сыртқы ортада болатын түрлі әсерге белгілі бір әрекет түрінде жауап беруін ............................... дейді.

• Жасыл эвглена
• Хроматофор
• Екі талшығы бар
• Шар тәрізді
• Талшықтылар деп атайды
• Арцелла
• Амеба
• Талшықтар
• Тітіркенгіштік

ВЕНН ДИАГРАММАСЫ

Көпжасушалылар

Біржасушалылар

Ортақ

қасиеттері

Екі жұлдыз бір тілек.

Назарларыңызға рахмет!!!