"Витаминдер ж?не оларды? ма?ызы" презентация

Алматы облысы

Еңбекшіқазақ ауданы

Балтабай орта мектебі

Коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Мектепке дейінгі шағын орталығымен

Жолаева Алима Тазабековна

биология пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы:

ВИТАМИНДЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ

Сабақтың тақырыбы: Витаминдер және олардың маңызы. Сабақтың мақсаты: зат алмасудағы витаминдердің биологиялық ролі және олардың денсаулық үшін маңызы туралы

түсінік беру. Сабақтың міндеттері: Білімділігі-витаминдер және авитаминоз, дұрыс

тамақтану туралы түсінік беру.

Тәрбиелілігі: оқушыларды еңбекке және дене

шынықтыруға тәрбиелеу.

Дамытушылығы:организмнің ішкі ортасының

тұрақты лығын қамтамасыз

ететін жасушадағы

биологиялық белсенді заттар

туралы білімдерін дамыту.

Сабақтың типі: Жана сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, өзіндік жұмыс, кестелермен жұмыс, тест

Сабақтың жүру барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі. 2.Жана сабақ

І-деңгей:

1.Зат алмасу деген не ?

2.Пластикалық алмасу деген не?

3.Энергетикалық алмасу деген не?

ІІ-деңгей

Органикалық қосылыстар

Қызметі

Нәруыздар

Майлар

Көмірсулар

Ыдырау процесінде не түзіледі?

ІІІ-деңгей: Тест жұмысы

1-б 2-ә, 3-б, 4-ә, 5-а, 6-а,

7-ә, 8-а, 9-в, 10-ә, 11-ә

Витаминдер және оның маңызы

• Витаминдер - организмнің тіршілік әрекетіне қажет тағамдық заттардың құрамында өте аз мөлшерде кездесетін биологиялық белсенді заттар.
• Витаминдер - организмнің тіршілік әрекетіне қажет тағамдық заттардың құрамында өте аз мөлшерде кездесетін биологиялық белсенді заттар.

• Витамин – латынша “vita” –

тіршілік, өмір

• Витаминдер ----- денсаулықтың нығаюына

әсер етеді.

----- ферменттердің түзілуіне

қатысады.

----- организмнің өсуі мен дамуына

әсер етеді.

---- иммунитетті көтереді.

---- дене және ой еңбегін арттырады.

---- зат алмасу процесіне қатысады.

(Ерігіштігіне байланысты)

Майда еритін

Суда еритін

А, Д, Е, К

D (кальциферол)

Балық майы, бүйрек, жұмыртқа сарысы, сары май, сүт.Ультракүлгін сәулелердің әсерінен теріде синтезделеді

Ағзаның өсуіне, дамуына көздің көру пигменті родопсиннің түзілуіне, ауруларға қарсы тұру үшін, терінің, шаштың, тырнақтың саулығына қажет

В1 (тиамин)

Ақшам соқыр-көз ауруы, түнде нашар көреді. Жас организмнің өсуін баяулатады, тері зақымданады

Ашытқы, күріштің ұрық бөлігі және қабығы, бидай, картоп, бауыр, қарақұмық

Мешел (рахит)-фосфор- кальцийлік алмасудың бұзылып, сүйектердің беріктігі төмендеп, аяқ сүйегі қисаяды

Зат алмасуға қатысады, ауруға қарсы тұруды арттырады, тері тамырларын бекітеді

Шектің микрофлорасынан синтезделеді: сүт, ет азығында, сыра ашытқысында, жұмыртқа, көкөніс салаттарында

Зат алмасу, жүрек, асқазан, жүйке жүйесі жұмысына әсер етеді

Зат алмасуға, көздің жарықты және түсті қабылдауына, қан жасалу мүшелеріне әсер етеді

Әйел бедеулігі, қанқа бұлшықеттерін жансыздандырады.

Көмірсулар мен белоктардың алмасуына қатысады, жүрек бұлшық етіне жағымды әсер етеді, қан тамырларын күшейтеді, бауырдың қызметін жақсартады

Қан жай ұйиды, ішек- қарында және тері астында қан кетеді.

В2 (рибофлавин)

Шектің микрофлорасынан синтезделеді: сүт, ет азығында, сыра ашытқысында, жұмыртқа, көкөніс салаттарында

Е (токоферол)

Зат алмасуға, көздің жарықты және түсті қабылдауына, қан жасалу мүшелеріне әсер етед

Көкөніс, астық дәндерінде, өсімдік майында, жұмыртқа

РР (никотин қышқылы)

Баланың өсіп дамуын тежейді, көздің мөлдір қабықшасы қабынады, ауыздың сілемейлі қабықшасы қабынады, тері құрғайды, әлсіздік байқалады, тәбет төмендейді

Зат алмасу, көбеюге әсер етеді

Сиыр етінде, бауырда, бүйректе, жүректе, ас бұршақта, үрме бұршақта және албырт және майшабақ тәрізді балықтардың бауырында кездеседі

К(филлохиноны)

Әйел бедеулігі, қанқа бұлшықеттеріжансызданады

Көмірсулар мен белоктардың алмасуына қатысады, жүрек бұлшық етіне жағымды әсер етеді, қан тамырларын күшейтеді, бауырдың қызметін жақсартады

Шпинат, орамжапырақ, қызан, бауыр

Асқазан қызметі бұзылады, психика нашарлайды, теріде көпіршіктер мендақтар пайда болады.

Қанның дұрыс ұюына әсер етеді.

Қан жай ұйиды, ішек- қарында және тері астында қан кетеді.

Адамға бір тәулікте қажетті витаминдер мөлшері

(миллиграмм есебімен)

Адамның жасы және физиологиялық жағдайы

А

Ересек адамдарға

В1

1

7 жасқа дейінгі балаға

1

2-3

В2

7-14 жасқа дейінгі балаға

2

1

С

1

1

РР

2

75-105

15-25

2

30-35

15

50

15

• Гиповитаминоз -витаминдердің біреуі жетіспегенде организмнің әлсіреуі.
• А витаминоз - тағамда бір витаминнің болмауынна байланысты зат алмасудың бұзылуынан организмнің тіршілігін жоюға себепші болуы.
• Гипервитаминоз - витаминдерді артық мөлшерде пайдалануына байланысты организмнің улануы.

• Витаминдерд ің ағзаға сіңуіне не кедергі жасайды?

• Алкоголь-А,В тобы витаминдерін, сондай-ақкальций, цинк, магний және темірді жояды.
• Никотин-А,С,Р витаминдері мен селенді жояды.
• Кофеин-В,РР тобы витаминдерін жояды, сондай-ақ калий, цинк, кальцийді азайтады.
• Аспирин-В,С,А тобы витаминдері мен кальцийді, калийді азайтады.
• Ұйықтататын дәрілер-А,Д,Е,В12 витаминдерінің сіңуін қиындатады, сондай-ақ кальций денгейін төмендетеді.
• Антибиотиктер-В тобы витаминдерін және темір, кальций магнийді жояды.
• Зәр шығаратын дәрі-дәрмектер-ағзадан В тобы витаминдерін және де магний,
• цинк, калийді шығарады.
• Іш жүргізетін дәрілер- А,Д,Е витаминдерінің сіңуіне кедергі жасайды.

• Жүйкеңізге өте қажетті витаминдер

• 1.В1 депрессияны жұмсартады және мазасыздану белгілерінің ұлғаюына кедергі жасайды.
• 2. С витамині-стрессті жоюға қажет.
• 3.Е витамині-миды оттегімен қамтамасыз етуге қатысады.

1.Гиповитаминоз-

2.Витамин-

3.Авитаминоз-

4.Гипервитаминоз-

5.Консервілеу-

ІІ Дұрыс жауабын табыңдар :

1.А витамині

а)Бұл заттың болмауы жүйке жүйесінің салына және бери-бери ауруына себепші болады.

2.В витамині

ә)Бұл зат болмаса құрқұлақ ауруы пайда болады.

3.С витамині

б)Бүйрек үсті безі гормондарының түзүлуіне қатысады.

4.Д витамині

в)Теріде күннің ультракүлгін сәулесінің әсерінен синтезделінеді.

5.РР витамині

г)Өсу витамині деп аталады.

Тест жұмысы

• 1.Бери-бери ауруынан сақтандыратын май, белок алмасуларымен қамтамасыз ететін витаминді анықта?
• 1.А 2.Д 3.В 4.С
• 2.Организмді жақсы өсіріп, жараланған жердің тез жазылуына әсер етіп, құрқұлақ ауруынан сақтайтын витамин?
• 1.А 2.С 3.Д 4.В
• 3. А витамині жетіспегенде қандай ауруға шалдығады?
• 1.Құрқұлақ 2.Тауық соқыр 3.Бери-бери 4.Мешел
• 4.Нерв жүйесі, жүрек-қан тамырларына әсер етіп, тырыспа ауруына шалдықтыратын ауруды ата?
• 1.Бери-бери 2.құрқұлақ. 3Мешел. 4.Тауық соқыр
• 5.Тамақта витамин жетіспегенде туатын ауруды ата?
• 1.Гиповитаминоз
• 2.Авитаминоз
• 6.Тез ыдырайтын витамин қандай?
• 1.А 2.Д 3.С 4.В
• 7.С витаминіне бай өсімдіктерді атаңдар.
• 1.Асқабақ 2.Итмұрын 3.Астық тұқымдастың тұқымы 4.Қара қарақат
• 8.С витаминінің тәуліктік қабылдау нормасы.
• 1.2-3мг 2.50-100мг 3.1-2мг 4.75-105мг
• 9.Қараңғыда көре алмайтын және теріні кептіріп, өсуді тежейтін ауруды ата?
• 1.Мешел 2.Құрқұлақ 3.Бери-бери 4.Тауық соқыр
• 10.Балық майында, сүтте, жұмыртқаның сары уызында, бауырда қандай витаминдер болады.
• 1.С 2.Д 3.В 4.А
• 11.А витаминінің тәуліктік қабылдау нормасы.
• 1.3мг 2.2-3 мг 3.50-100 мг 4.1-2 мг
• 12.Жас балада қандай витамин жетіспесе мешел ауруына шалдығады?
• 1.А 2.В 3.С 4.Д

Тест жауабы:

• 1 .В, 7 .Итмұрын
• 2 .С 8 .75-105мг
• 3 .Тауық соқыр 9 .Тауық соқыр
• 4 .Бери-бери 10 .Д,А.
• 5 .Авитаминоз 11 .1-2мг
• 6 .С 12 .Д