?БТ-?а дайынды? барысында биология п?нінен ?олданылатын ?діс - т?сілдер

Сабақтың тақырыбы:

ҰБТ-ға дайындық барысында биология пәнінен қолданылатын әдіс - тәсілдер

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:

Оқушылардың тәнтану курсы бойынша алған білімдерін қайталау, жүйелеу, жинақтау

Дамытушылық:

Оқушылардың ой - өрісін білімін тиянақтау. Ойлау қабілеттерімен танымдық ерекшелігін арттыру.

Тәрбиелік:

Ұрпақ тазалығының ұлт болашағы екендігін ұғындыру, жаман әдеттен жиренуге,салауатты өмір сүруге тәрбиелеу.

Сабақтың жоспары:

І. Бәйге

ІІ. Ғалымдар

ІІІ. Тірек сызбамен жұмыс (Тірек – қимыл жүйесі)

І V . Биологиялық диктант (Ағзаның ішкі ортасы)

V . Сәйкестендіру тесті (Ішкі секреция бездері)

V І. Сізден сұрақ – бізден жауап

V ІІ. Сандар сөйлейді (Асқорыту жүйесі)

V ІІІ . Сөзжұмбақ (Жүйке жүйесі)

ІХ. Жорға

Х. Тест

• Бәйге

• “ Халықпен халықты,адам мен адамзатты теңестіретін нәрсе - Білім”

М.Әуезов

• Адам ағзасын зерттейтін ғылым?
• Цитология нені зерттейді?
• Денедегі барлық сүйектердің жиынтығы?
• Маңдай сүйегінің саны?
• Омыртқа жотасының бөлімдері?
• Адам қанша жасқа дейін өседі?
• Сегізкөз омыртқаларының байланысы?
• Адамдағы бұлшықеттердің саны?
• Денедегі барлық сүйектердің саны?
• Кеуде қуысының алдыңғы жағындағы сүйек?
• Жүрек қабырғасы неше қабаттан тұрады?
• Адреналин гормоны жүректің жиырылуын?
• Гипотониялық ауруларда қан қысымы ?
• Тез ашуланғыш, терлегіш ауру
• Гуморальдық реттелуде негізгі роль атқаратын заттар?

• Төбе сүйегінің саны?
• Арқа мен сегізкөз омыртқаларының иілімінің бағыты?
• Құйымшақ омыртқаларының саны?
• Адамдағы сүйектердің қозғалмалы байланысы?
• Қуану мен ренжуді білдіретін бұлшық ет?
• Арқа омыртқаларының саны?
• Толарсақтағы ең үлкен сүйек?
• Мойын омыртқасының саны?
• Адам денесіндегі буындар саны?
• Тірек қимыл жүйесін зерттейтін ғылым және дәрігер
• Гипофиздің зәрдің түзілу жылдамдығын бәсеңдетіп, су алмасуды өзгертетін бөлімі
• Адиссон ауруының екінші аты
• Оттегіге қаныққан қан алдымен жүректің қай бөлігіне жеткізіледі?
• Қарыншаның жиырылу уақыты?
• Қанайналудың орталық мүшесі?

Мидан тарайтын 12 жұп жүйкенің 7 жұбын толық сипаттап берген ғалым

Ол «Медицинаның міндеті – тек адам ауруларының себептерін анықтап қоймай, адамның денсаулығын сақтау жолдарын, ауруды жою жағын да зерттейді» – деп көрсеткен. «Қайырымды қала» еңбегінде жүрек туралы өте құнды пікірлер айтқан, мысалы, «жүрек – табиғи жылылықтың көзі». Басқа мүшелерге жылылық нақ осыдан тарайды, олар жүректен нәр алады; «жүрек – басты мүше, мұны тәннің ешқандай мүшесі билемейді»

• Тәжiк дәрiгерi әрi философы «Анатомия мен физиологяға кiрiспе», «дәрiгерлiк ғылымның ережелерi» («Канон врачебной науки») еңбектерi өте кұнды.

Ғылыми анатомияның негiзiн салған ғалым, Италиядағы Падуан университетiнiң профессоры. Мәйiттермен жеке бакылаулар жүргiзiп, 7 кiтаптан тұратын «Адам денесiнiң құрылысы туралы» (1543) еңбек жазған. Сондыктан да оны анатомия ғылымының негiзiн салушы ғалым деп орынды атайды.

Ағылшын дәрiгерi, анатом. Қанайналымның тұйық екендiгiн алғаш рет дұрыс түсiндiрген. Үлкен қанайналым шеңберiнiң болатынын ашқан. Ол физиология ғылымының негiзiн салушы ғалым.

Ульям Гарвей

Физиологияның атасы деп санайды. Қанда еріген газды алғаш рет зерттеген ғалым. Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу процесін ашқан. 1863 жылы «Ми рефлекстері» еңбегін жарыққа шығарды.  

  Атақты ғалым-биолог, Нобель сыйлығының лауреаты лейкоциттердің (қан жасушасы) бөгде заттарды сіңіріп қорытуын фагоцитоз деп атады. Қанның лейкоцит жасушаларының қызметін жан-жақты зерттеген ғалым.  

Адам мен жануарлардың жоғары жүйке жүйесінің қызметін, қанайналымының реттелуін зерттеген. Жүрек бұлшықеттерінің жиырылуын тездететін, екіншісі – бәсеңдететін, үшіншісі – жиырылу күшін өзгертетін арнайы жүйкелердің болатынын дәлелдеді. Асқорыту физиологиясын зерттеп, шартты рефлексті ашқаны үшін 1904 жылы Нобель сыйлығы берілген. Ғалымдардың анатомия мен физиология саласындағы зерттеулері ғылымның дамуына және медицинамен байланысына зор әсер етті.  

Ұрпағының болашағы үшінкүрескен қазақтың біртуар ұлы. 1920 жылдан бастап ғылыми-педагогикалық жұмыстармен шұғылданған. 1922 жылы доцент, 1929 жылы профессор атағын алған. Оның негізгі еңбектері: «Қырғыз өлкесі халқының арасында обамен қалай күресуге болады» (1918, Ташкент); «Табиғаттану» (1924, Ташкент); «Оқушының саулығын сақтау» (1925, Ташкент); «Адамның тән тірлігі» (1927, Ташкент)

• Тірек - сызба

• Тірек - сызба

Ұзын сүйектер

Тоқпан жілік

Асықты жілік

Ортан жілік

Кәрі жілік

Қысқа сүйектер

Табан

Саусақ сүйектері

Алақан

Омыртқа

Жалпақ сүйектер

Қабырға

Жауырын

Жамбас

Төс

Бас сүйектері

29

Ұзын сүйектер

Тоқпан жілік

Асықты жілік

Кәрі жілік

Ортан жілік

Қысқа сүйектер

Омыртқа

Саусақ сүйектері

Табан

Алақан

Жалпақ сүйектер

Қабырға

Жауырын

Бас сүйектері

Жамбас

Төс

30

Жатырда қанды емізген,

Ауызсыз қорек жегізген,

Туғызып, түзеп, өсіріп,

Өзіңді өзім дегізген

Тіршілік сүйтіп таралған.

(Шәкәрім Құдайбердіұлы)

Қан жасушалары

Лейкоциттер

Тромбоциттер

Эритроциттер

Қан пластинкалары

Түссіз

Қызыл түсті

Ядросыз

Ядролы

Ядросыз

250-400мың

4-9 мың

4,5-5млн

120-127т

5-9т

7-10т

1.Ағзаның ішкі ортасына ......., ........, ........ жатады.

2. ......... – қанның қызыл түсті пигменті.

3.Тұқым қуалайтын ауру ............. деп аталады.

4.Ағзаға түскен микробтарға қарсы түзілген заттарды ......... деп атайды.

5. ...... – қабылдамау, қарсы тұру, ағзаға қорғаныш болу

6.Шешекке алғаш егуді жасаған дәрігер - ................

7. Қан беретін адам .............., қабылдаушы ..................

1.Ағзаның ішкі ортасына қан, ұлпа сұйықтығы, және лимфа жатады.

2. Гемолобин – қанның қызыл түсті пигменті.

3.Тұқым қуалайтын ауру гемофилия деп аталады.

4.Ағзаға түскен микробтарға қарсы түзілген заттарды Антидене деп атайды.

5. Иммунитет – қабылдамау, қарсы тұру, ағзаға қорғаныш болу

6.Шешекке алғаш егуді жасаған дәрігер – Э.ДЖеннер

7. Қан беретін адам - донор, қабылдаушы - рецепиент

№

Гормондар

1.

Секреция бездері

Тироксин

2

3

Паратгормон

БҮБ қыртысты қабаты

Гипофиз

Самотропин

4

Қалқанша безі

Адреналин

5

6

Тимозин

Айырша без

Аталық жыныс безі

Вазопрессин

7

БҮБ Милы қабаты

Тестостерон

8

Аналық жыныс безі

Инсулин

9

Қалқанша маңы безі

Экстрогендер

10

Ұйқы безі

Кортизон

Гипофиз

“ Нақты сандар” кабинеті

5-6 г

25см

400-500 г .

11-13 см

5-6 м

100-120 г

70-100 г

1,5-2,5 л

2-3 л

8-10м

3-10 сағат

“ Нақты сандар” кабинеті

5-6 г -тұз

25см- өңеш

400-500 г .- көмірсу

11-13 см -жұтқыншақ

5-6 м- ашы ішек

-

100-120 г нәруыз

70-100 г- май

1,5-2,5л - су

2-3 л-қарын

8-10м- ас жолы

3-10 сағат-қорытылу

Сөзжұмбақ

.

1.Жүйке жасушасы

2.Жүйке жасушасының өсіндісі

3.Ішкі секреция безі

4.Ас қорыту физиологиясын зерттеген ғалым

5.Тітіркендіруді қабыдлдайтын жүйке ұштары

6.Лейкоцит жасушаларын зерттеген ғалым

7.Жүйке жасушасының өсіндісі

Осы сөзжұмбақты дұрыс шешкенде жүйке жүйесінің басты қызметі шығады.

1

.

2

3

4

5

6

7

“ Бар ізгілік тек білімнен алынар

Білімменен аспанға жол салынар”

Ж.Баласұғын

жоғалтсаң – ештеңе жоғалтпағаның,

жоғалтсаң – көп нәрсе жоғалтқаның,

жоғалтсаң – бәрін жоғалтқаның.