Темекіні? адам денсаулы?ына зияны

Саба?ты? та?ырыбы: Темекіні? зияны

Саба?ты? ма?саты: 1.Темекіні? адам ?міріне ?ауіптілігі туралы ж?не адамзат атаулы?а тизізер зияндылы?ы туралы ке? к?лемде т?сіндіру;

2.Темекіні? шы?у тарихы ж?не одан таралатын аурулар туралы т?сініктерін ке?ейту;

3.Балаларды? ?з денсаулы?ын к?ту ж?не салауатты ?мір салтын са?тап ?мір с?руге баулу.

Саба?ты? ?дістері: ??гімелеу, с?ра?-жауап, ойын.

Саба?ты? к?рнекіліктері: Интерактивті та?та, плакаттар, с?зж?мба?тар, на?ыл с?здер

Саба?ты? т?рі: жа?а білімді игеру саба?ы

Саба?ты? барысы: І.?йымдастыру кезе?і

Саба??а ?зірлігін тексеру.

ІІ.?ткен материалды тексеру

ІІІ.Жа?а саба?. Темекіні? зияны

Темекі - за?ды т?рде ?олдану?а болатын есірткі т?рі. Темекі жапыра?ындатанин, желім,шайыр,крахмалж?не алколоидер бар ?сімдік.Темекі т?тінінде 30-астам улы заттар бар:Никотин, К?мір ?ыш?ыл газы,К?міртек тоты?ы, К?геретін ?ыш?ыл, Аммиак, Шайырлы заттар, Органикалы? ?ыш?ылдар ж?не бас?алары. Темекіден ауа?а жылына 720 мы? тонна к?кірт ?ыш?ылы, 384 мы? тонна аммиак, 180 мы? тонна никотин, 660 мы? тонна темекі майы, 550 мы? тоннадай иістігаз шы?ады. Сигаретті? 1-2 ?орабында никотинны? ?лімдік м?лшері бар. Темекішілді ??т?аратыны, б?л м?лшерді? организмге бірдені емес, б?лшектеніп т?сетіні.

Шылым шегу – зиян ?ызмет, о?ан к?ш салмай тастау?а болмайды. Ол на?ыз наша?орлы?, ж?не оны к?бі шындап к??ілдеріне алмайтыны, аса ?ауіпті.

Темекіні? шы?у тарихы – темекі Еуропа мен Азия?а 15 ?асырда келген. Ал?аш?ы кезде темекі тіс ауруына ?арсы ?олданылатын д?рі ретінде пайдаланылып ж?рген. Ресейде темекі тарту да?ды?а айналып, ке? етек жай?ан мезгіл – Петр І патшалы? еткен кез.

Темекіні? зияны

· Ас ?орыту?а

· Ас?а деген т?бетті ?айтарады.

· Ас ?орытуды ?иындатады.

· Тісті сар?айтып, ауызды сасытады.

· Ас?азанда жара пайда болады.

· Ерін, тіл ж?не ??еш ра?ына жол ашады.

· Тыныс алу?а

· Ж?тел ж?не ?а?ыры? пайда болады.

· Созылмалы тыныс жолдары ?абынуына ?келіп со?тырады.

· К?мекей ж?не ?кпе рагына тап болушыларды? 90 пайызыны? себебі темекіден.

?ан айналымына

· Тамырды ?атайтады (атересклероз).

· ?ол, ая? тамырлары бітеді, гангрена (т?н талшы?тарыны? жансыздануы, шіруі) пайда болып, ?ол – ая? кесіліп, кемтарлы??а дейін апарады.

· Миды ?амдайтын тамырларды да ?атайтып, салдану?а себепші болады.

· Ж?рек ауруларына, ?сіресе ж?рек б?лшы? еті инфарктіне (ж?рек ?стамасы) ?олайлылы? ту?ызады.

· Бас?а да зардаптары

· Есте са?тау ?абілетін азайтады.

· К??ілсіздікке душар етеді.

· ?й?ыны азайтады.

· Теріге ?жім т?сіреді.

· Темекі тартатындарды? т??ірегінде темекі тартпайтындар да уланып, мазасызданады.

· Ер - ?йелді? жынысты? т?бетсіздігіні? басты себептеріні? бірі.

· ?те ескерусіз келе жат?ан ж?не бір зияны, темекіні? ?ртке себепші болуы.

Темекі т?тінінде никотин иіс газы, к?герткіш ?ыш?ыл,аммиак, формальдегид, т.б. зиянды заттар к?п. П?ле (рак) ісігін ас?ындыратынбензопирен ерекше зиянды болып табылады. Шылым шегетіндер шылым шекпейтіндерге ?ара?анда п?ле аурымен (?кпе 10 есе, к?мей 6-10 есе,??еш 2-6 есе) жиі ауырады. Олардан бас?а ?кпені? созылмалы ?абыну,туберкулез, тыныс демікпесі ауруларына жиі ?шырайды. Шылым шегуші ?зіне ?ана емес, сондай-а? айналасында?ылар?а да зиянды. Шылым шегілген б?лмеде бір са?ат бол?ан адам шылым шеккендей уланады. Бір адамны? шылым шегуі к?п адамды уландырады. Шылым шегуден ?йелдер мезгілінен ерте ?артайып, ж?кті кезінде ?р т?рлі аурулар?а жиі ?шырайды. Халы?аралы? сана? м?ліметіне ?ара?анда шылым шегетін ?йелдерден ту?ан балаларды? арасында?ы ?лім шылым шекпейтін ?йелдерге ?ара?анда 40 пайыз?а жо?ары.

Никотин ?ан тамырларыны? т?йілуіне ж?не оларды? ішкі ?абы?шасыны? ?згеруіне себепші болады. М?ндайда ?антамырларды? са?ылауы тарылып, ?ан айналымы ?иындайды, дене м?шелерін оттегімен ж?не ?оректік заттармен ?амтамасыз ету ж?не олардан зат алмасуды? зиянды ?німдерін ?кету нашарлайды. Шылым шегушілер арасында к?п тараа?ан ауру- стенокардия, м?нда ж?рек ?ан тамырлары кеудені ?атты ауыртатын ?лсіздік пен ажал ?атерін ту?ызатындай о?тын-о?тын т?йілуі м?мкін. Стенокардия к?біне ж?ректі? ауыр жара?аты миокард инфарктіге?келіп со?ады. Шылым шегушілерді? бас?а бір ?детті ауруы- ?стамалы а?састы? (эндартериит). М?нда адам бірнеше ?ана ?адам жасап ?лгереді, ал содан кейін бір немесе екі ая? та ?йып, кенет ауырады. То?та?ан со? бірнеше минуттан кейін ауырсыну басылады, біра? ?рі ?арай ж?руге ы??айлан?анда ?айта пайда болады. С?йтіп, осылайша жал?аса береді. Шылым шегу адам денесіні? жетілу м?мкіндіктерін ?жепт?уір шектейді. Никотин дене к?шін ж?не б?лшы?ет сезіміні? ?ткірлігін кемітіп, ?имыл ?йлесімділігін, шапша?ды?ты ж?не ?сіресе т?зімділікті нашарлатады. Спорт пен темекі бір-біріне ?арама-?айшы.

· 1492 жылы 12 ?азанда Христофор Колумб белгісіз аралды? (?азірАмерика) жа?алауына келіп то?та?анда арал т?р?ындары ?она?тар?а к?нге кептірілген б?ктеулі жапыра? ?сынады.Олар оны «петум» деп атаса керек. Колумбты? екінші саяхатынан со? табак д?ні бірінші Испания?а, содан б?кіл жер бетіне тарап кеткен. Табакты? ке? таралуы – оны? т?уелділік тудыру ?асиетінде.

· Темекі т?тініне ерекше «аромат» пен «д?м» беру ?шін адам з?ріні? ??рамына кіретін урина дейтін химиялы? компонент ?олданылады;

· А?Ш-та темекі шегетін ?йелдер саны (22%) шылым шегетін ер адамдар санына жетіп ?алды (35%). Европада айырмашылы? 20 пайыздай(46 пайыз ер адамдар, 26 пайыз ?йел адамдар). Статистика бойынша темекі тартатын ?йелдер саны шылым шегетін ер азаматтар санынан ?лде?айда аз.

· Шылым шегушілерді? к?бі Американы? Кентукки, Индиана ж?неТеннеси штаттарында т?рады екен.

· Жылдан жыл?а е? танымал темекі маркаларыны? ?німдерінде никотин м?лшері артуда.

· 1970 жылы А?Ш президенті Никсон темекі ?орапшаларында ескерту жазуларды ?олдануды міндеттейтін ж?не темекі ?німдеріні? жарнамаларын телеарналарда ж?ргізуге тыйым салу туралы за??а ?ол ?ойды.

· Темекі – е? сатылмалы тауар. Жыл сайын ?рт?рлі елдерде 1 триллиондай «темекі» сатылады.

· А?Ш-ты? темекі ?ндірісіні? басты табыс к?зі – темекі экспорты, я?ни сырт?а сату. Американы? ?зіне ?ара?анда, бас?а елдер американды? темекілерге толы.

· Б?кіл-?лемді? Денсаулы? са?тау ?йымыны? м?ліметтері бойынша, сатылымда?ы темекіні? 25 пайызы к?шірме.

· ?рбір тартыл?ан шылым ?мірді 15 минут?а ?ыс?артады. 13 секунд сайын темекі шегу салдарынан пайда болатын аурудан бір адам ?айтыс болады, ал бір жылда – 2,5 млн адам ?айтыс болады. Жыл сайын 12 миллион папирос пен темекі тартылады екен. Т??ылдарды? (окурки) салма?ы – 2 520 000 тонна болады екен.

· Темекі ??рамы: аммиак, к?міртегі оксиді, концерогенді к?мірсутектер(рак), радиоактивті элемент полоний 20, темекі ?арамайы, мышьяк, калий. Фильтр осы заттарды? 20 пайызын ?ана ?стап т?рады.

· Анлияда темекі тарту?а кеткен уа?ыт ?шін жала?ыдан а?ша ?стап ?алады екен. Дания ?о?амды? орындарда темекі шегуге тыйым сал?ан. Сингапурде темекі тарт?ан адам?а 500 доллар штраф, ?рі темекі ?німдеріне жарнама жо?. Финляндияны? д?рігерлері бір к?н – 17 ?араша, темекішілер ж?мыс?а темекісіз келуін белгілеген. Жапонияны? Ваки ?аласынны? шешімімен, айына 3 к?н темекісіз деп жариялан?ан. Францияда?ы антитемекі ба?дарламасынан кейін темекі тартушылар саны 2 млн адам?а азай?ан.

· К?ніне тартыл?ан 20 темекі жылына 300 рет ?ткен флюрографиямен те?.

І?.?орытынды

Саба??а ?атыс?ан балаларды ба?алау, мада?тау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Темекіні? адам денсаулы?ына зияны »

№ 50 Абай атындағы орта мектеп

(презентация)

Қазір студенттердің 35,7 % -і темекі шегеді.

Темекі - заңды түрде қолдануға болатын есірткі түрі.

Темекі түтінінің құрамында 12 000-ға жуық заттар мен химиялық

қосылыстар бар. Оның 196-ы улы және 14-і наркотик тәріздес.

Темекінің химиялық құрамы

Мөлшері

Диоксид көміртегі

45—65 мг

Монооксид көміртегі

10—23 мг

Оксиды азоты

0,1—0,6 мг

Бутадиен

0,025—0,04 мг

Бензол

0,012—0,05 мг

Формальдегид

Ацетальдегид

0,02—0,1 мг

0,4—1,4 мг

Метанол

0,08—0,18 мг

Синильдік кислота

1,3 мг

Никотин

0,8—3 мг

көмірсулар

0,0001—0,00025 мг

Ароматты амины

0,00025 мг

N- нитрозоаминдер

0,00034—0,0027 мг

Темекі түтініне ерекше «аромат» пен «дәм» беру үшін адам зәрінің құрамына

кіретін урина дейтін химиялық компонент қолданылады…

Темекінің шығу тарихы – темекі Еуропа мен Азияға 15 ғасырда келген. Алғашқы кезде темекі тіс ауруына қарсы қолданылатын дәрі ретінде пайдаланылып жүрген. Ресейде темекі тарту дағдыға айналып, кең етек жайған мезгіл –

Петр І патшалық еткен кез.

1492 жылы 12 қазанда Христофор Колумб белгісіз аралдың (қазір Америка ) жағалауына келіп тоқтағанда арал тұрғындары қонақтарға күнге кептірілген бүктеулі жапырақ ұсынады.Олар оны «петум» деп атаса керек. Колумбтың екінші саяхатынан соң табак дәні бірінші Испанияға, содан бүкіл жер бетіне тарап кеткен. Табактың кең таралуы – оның тәуелділік тудыру қасиетінде.

1970 жылы АҚШ президенті Никсон темекі қорапшаларында ескерту жазуларды қолдануды міндеттейтін және темекі өнімдерінің жарнамаларын телеарналарда жүргізуге тыйым салу туралы заңға қол қойды.

Салмағы 16-20 келі итке бір тамшы, жылқыға 7-8 тамшы никотин берсе, олар бір минуттың ішінде-ақ өліп қалады. Адамды да бір тамшы никотин сеспей қатырады.

1 тамшы никотин 10-12 тал сигаретте болады.

Сұрақ: СОНДА НЕГЕ АДАМДАР БІРДЕН ӨЛІП КЕТПЕЙДІ?

Темекі түтінінде никотин иіс газы , көгерткіш қышқыл , аммиак , формальдегид , т.б. зиянды заттар көп. Пәле (рак) ісігін асқындыратын бензопирен ерекше зиянды болып табылады. Шылым шегетіндер шылым шекпейтіндерге қарағанда пәле аурымен ( өкпе 10 есе, көмей 6-10 есе, өңеш 2-6 есе) жиі ауырады. Олардан басқа өкпенің созылмалы қабыну , туберкулез , тыныс демікпесі ауруларына жиі ұшырайды. Шылым шегуші өзіне ғана емес, сондай-ақ айналасындағыларға да зиянды. Шылым шегілген бөлмеде бір сағат болған адам шылым шеккендей уланады. Бір адамның шылым шегуі көп адамды уландырады. Шылым шегуден әйелдер мезгілінен ерте қартайып, жүкті кезінде әр түрлі ауруларға жиі ұшырайды. Халықаралық санақ мәліметіне қарағанда шылым шегетін әйелдерден туған балалардың арасындағы өлім шылым шекпейтін әйелдерге қарағанда 40 пайызға жоғары.

Никотин қан тамырларының түйілуіне және олардың ішкі қабықшасының өзгеруіне себепші болады. Мұндайда қантамырлардың саңылауы тарылып, қан айналымы қиындайды, дене мүшелерін оттегімен және қоректік заттармен қамтамасыз ету және олардан зат алмасудың зиянды өнімдерін әкету нашарлайды. Шылым шегушілер арасында көп тарааған ауру- стенокардия, мұнда жүрек қан тамырлары кеудені қатты ауыртатын әлсіздік пен ажал қатерін туғызатындай оқтын-оқтын түйілуі мүмкін. Стенокардия көбіне жүректің ауыр жарақаты миокард инфарктігеәкеліп соғады. Шылым шегушілердің басқа бір әдетті ауруы- ұстамалы ақсастық (эндартериит). Мұнда адам бірнеше ғана қадам жасап үлгереді, ал содан кейін бір немесе екі аяқ та ұйып, кенет ауырады. Тоқтаған соң бірнеше минуттан кейін ауырсыну басылады, бірақ әрі қарай жүруге ыңғайланғанда қайта пайда болады. Сөйтіп, осылайша жалғаса береді. Шылым шегу адам денесінің жетілу мүмкіндіктерін әжептәуір шектейді. Никотин дене күшін және бұлшықет сезімінің өткірлігін кемітіп, қимыл үйлесімділігін, шапшаңдықты және әсіресе төзімділікті нашарлатады. Спорт пен темекі бір-біріне қарама-қайшы.

Ас қорытуға Асқа деген тәбетті қайтарады. Ас қорытуды қиындатады. Тісті сарғайтып, ауызды сасытады. Асқазанда жара пайда болады. Ерін, тіл және өңеш рағына жол ашады. Тыныс алуға Жөтел және қақырық пайда болады. Созылмалы тыныс жолдары қабынуына әкеліп соқтырады. Көмекей және өкпе рагына тап болушылардың 90 пайызының себебі темекіден. Қан айналымына Тамырды қатайтады (атересклероз). Қол, аяқ тамырлары бітеді, гангрена (тән талшықтарының жансыздануы, шіруі) пайда болып, қол – аяқ кесіліп, кемтарлыққа дейін апарады. Миды қамдайтын тамырларды да қатайтып, салдануға себепші болады. Жүрек ауруларына, әсіресе жүрек бұлшық еті инфарктіне (жүрек ұстамасы) қолайлылық туғызады. Басқа да зардаптары Есте сақтау қабілетін азайтады. Көңілсіздікке душар етеді. Ұйқыны азайтады. Теріге әжім түсіреді. Темекі тартатындардың төңірегінде темекі тартпайтындар да уланып, мазасызданады. Ер - әйелдің жыныстық тәбетсіздігінің басты себептерінің бірі. Өте ескерусіз келе жатқан және бір зияны, темекінің өртке себепші болуы.

Ас қорытуға
Асқа деген тәбетті қайтарады.
Ас қорытуды қиындатады.
Тісті сарғайтып, ауызды сасытады.
Асқазанда жара пайда болады.
Ерін, тіл және өңеш рағына жол ашады.
Тыныс алуға
Жөтел және қақырық пайда болады.
Созылмалы тыныс жолдары қабынуына әкеліп соқтырады.
Көмекей және өкпе рагына тап болушылардың 90 пайызының себебі темекіден.

Қан айналымына

Тамырды қатайтады (атересклероз).
Қол, аяқ тамырлары бітеді, гангрена (тән талшықтарының жансыздануы, шіруі) пайда болып, қол – аяқ кесіліп, кемтарлыққа дейін апарады.
Миды қамдайтын тамырларды да қатайтып, салдануға себепші болады.
Жүрек ауруларына, әсіресе жүрек бұлшық еті инфарктіне (жүрек ұстамасы) қолайлылық туғызады.
Басқа да зардаптары
Есте сақтау қабілетін азайтады.
Көңілсіздікке душар етеді.
Ұйқыны азайтады.
Теріге әжім түсіреді.
Темекі тартатындардың төңірегінде темекі тартпайтындар да уланып, мазасызданады.
Ер - әйелдің жыныстық тәбетсіздігінің басты себептерінің бірі.
Өте ескерусіз келе жатқан және бір зияны, темекінің өртке себепші болуы.

Темекіні шеккеннен кейін

Күніне тартылған 20 темекі жылына 300 рет түскен рентгенмен тең.

Адам15 жыл бойы темекі шексе қаза болу қаупі төнеді.

АҚШ темекі өндірісінен әлемде алғашқы орында. Бірақ Американың өзіне қарағанда, басқа елдер американдық темекілерге толы.

Франциядағы антитемекі бағдарламасынан кейін темекі тартушылар саны 2 млн адамға азайған.

Анлияда темекі тартуға кеткен уақыт үшін жалақыдан ақша ұстап қалады екен.

Дания қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салған. Сингапурде темекі тартқан адамға 500 доллар штраф, әрі темекі өнімдеріне жарнама жоқ.

Финляндияның дәрігерлері бір күн – 17 қараша, темекішілер жұмысқа темекісіз келуін белгілеген.

Жапонияның Ваки қаласынның шешімімен, айына 3 күн темекісіз деп жарияланған.

Ал Қазақстанда ше?

Қазақстанда тек фильтрленген темекі сатуға рұқсат берілген.

Темекі құрамындағы никотиннен басқа ең күшті улы заттар: аммиак, көміртегі оксиді, концерогенді көмірсутектер, радиоактивті элемент полоний 20, темекі қарамайы, мышьяк, калий. Фильтр осы заттардың 20 пайызын ғана ұстап тұрады.

Темекіні тастағаннан кейін

20 минуттан соң жүрек соғысы реттеледі, дене температурасы темекі тартпайтындармен теңеседі. 8 сағаттан соң қандағы көміртегі диоксидінің 95 пайызы тазарады. 24 сағаттан соң жүрек талмасының қауіпі азаяды, сау адамның жағдайына жақындайды. 2 күннен кейін дәм мен иіс сезу қалыпты жағдайға көшеді. 3 күннен кейін тыныс алу жақсарады. 3 айдан соң өкпе 30 пайызға артық (жақсы) жұмыс істейді. 1 жылдан соң жүрек ауруының қаупі 50 пайызға азаяды. 10 жылдан соң өкпе рагіне шалдығу қаупі ешқашан темекі тартпаған адамдікімен теңеседі. 15 жылдан соң жүрек пен қан қысымы ешқашан темекі тартпаған адамдікі қалпына түседі.

Әрбір тартылған шылым өмірді 15 минутқа қысқартады. 13 секунд сайын темекі шегу салдарынан пайда болатын аурудан бір адам қайтыс болады, ал бір жылда – 2,5 млн адам қайтыс болады.