Ra'nodoshlar oilasi

SAMARQAND VILOYATI KATTAQO’RG’ON SHAHAR XTB GA QARASHLI

16-UMUMTA’LIM MAKTABINING

Biologiya fani o’qituvchisi:Babamuratova Dildora Rustamovna

MAVZU:

YOPIQ URUG’LI O’SIMLIKLAR BO’LIMI.RA’NODOSHLAR

OILASI

Darsning maqsadi :

• Ikki urug’ pallalilar ning o’ziga xos xususiyatlari haqida tushuncha berish,Ra’nodoshlar oilasi haqida tushuncha berish.
• Ra’nodoshlar oilasi yovvoyi va madaniy o’simliklar vakillari haqida ma’lumotlar.
• O’quvchilarda ekologik ,estetik,gigienik madaniyatini shakllantirish
• Mustaqil ishlashga o’rgatish.
• Darslik va qo’shimcha adabiyotlarni o’rgatish.

Darsning mavzusi:Ra’nodoshlar oilasi.

Darsning ta’limiy maqsadi:o’quvchilarni ra’nodoshlar oilasiga mansub yovvoyi va madaniy o’simliklarning tuzilishi bilan tanishtirish.

Darsning tarbiyaviy madsadi:o’simliklar xilma-

xilligini tushuntirish orqali ,o’quvchilar dunyoqarashini kengaytirish, ekolodik ,iqtisodiy ,gigienik tarbiya berish.

Darsning rivojlantiruvchi maqsadi:o’quvchilarning sistematik birliklar ,o’simliklar tuzilishini kuzatish ,o’simliklarni tanish va ajratish ,darslik ustida mustaqil ishlash ko’nikmalarini rivojlantirish.

Darsni jihozlash. Na’matak ,atirgullar,olma,olcha, o’rik gerbariylari ,rasmlar,jadvallar. Darsda foydalaniladigan texnologiya: Modulli ta’lim texnologiyasi (kichik guruhlarda ishlash) Asosiy tushunchalar va tayanch bilimlar:tobulg’i, olcha, na’matak, olma, olxo’ri, bodom , nok, shaftoli , kamxastak, gilos , qulupnay , maymunjon. Darsning borishi: I.Tashkiliy qism. II.O’quvchilar bilimini aniqlash va baholash uchun botanikadan mustaqil o’quv-ish daftaridagi top- shiriqlar beriladi.

1-topshiriq. Ochiq va yopiq urug’li o’simliklarga xos belgilarni ajrating va qiyoslang.

Ochiq urug’li o’simliklarga Yopiq urug’li o’simliklarga

xos belgilar Ochiq va yopiq xos belgilar

urug’li o’simliklarga

xos belgilarni qiyos-

lang.

1-topshiriq javobi.

• Hayotiy shakliga ko’ra da-
• raxt,buta.Yer yuzida
• 660 turi bor.Gul hosil
• qilmaydi.Urug’kurtak
• maxsus tangachalar usti-
• da ochiq holda joylashadi.
• Urug’chi bo’lmagani uchun
• Haqiqiy meva hosil qilmaydi.
• Qo’sh uruqlanish sodir bo’lmaydi.
• Urug’kurtak qubba tangachalari
• ustida ochiq holda yetishadi.
• Ildiz,poya,barglarida o’tkazuvchi
• Naylari rivojlanmagan.Urug’chi qubbasi yetilgach “qubba meva”deb
• ataladi.

• Yer sharini Qoplagan o’simliklarning asosiy qismini tashkil etadi.O’simliklar olamining boshqa guruhlariga qaraganda ancha murakkab tuzilgan.
• Ular gulli o’simliklardir. Hozirgi vaqtda bi o’simliklarning 250 000 dan ortiq turi mavjud.
• Haqiqiy gul ulardan boshqa o’simlik guruhlarining hech birida bo’lmaydi.
• Urug’kurtak urug’chining tugunchasi ichida yetishadi.
• Ularning ildiz, poya, va barglaridagi o’tkazuvchi to’qimalari uzun,yog’ochlangan o’lik hujayralardan tashkil topgan naychalardan iborat.
• Changlanish va urug’lanish dan so’ng urug’kurtakdan urug’, tugunchadan meva hosil bo’ladi.
• Urug’chi meva ichida yetishadi.
• Eng muhim xususiyati qo’sh urug’lanishdir.
• Hayotiy shakllari har xil . Bir yillik, ikki yillik ,ko’p yillik,yarim buta,buta,daraxtlar mavjud.

Qiyoslang.

Поместие ваш текст

2-TOPSHIRIQ.Bir va ikki urug’pallali o’simliklarga xos belgilarni ajrating.

O’simliklar

Bir urug’

Xususiyatlari.

Pallalilar.

Ikki urug’

.1.Murtagi ikki urug’ pallali.

pallalilar .

2.Murtagi faqat bir urug’ pallabarg bo’lib yer ostida qoladi.

3.Unayotgan o’simlik bitta urug’pallabarg bo’lib yer ostida qoladi.

7.Barg yaprog’I parallel yoki yoysimon tomirlangan.

4.Unayotgan o’simlik tuproqdan ikkita urug’pallabarg bilan chiqadi.

8.Barg yaprog’I patsimon yoki panjasimon tomirlangan.

5.Murtak ildizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz tezda nobud bo’ladi,uning o’rnini esa murtak poyasidan o’sib chiqqan bir to’p qo’shimcha ildizlar egallaydi.

9.Poyasi kambiyli yo’g’onlasha oladi.

10.Poyasii kambiysiz yo’g’onlasha olmaydi.

6.Murtak ildizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz uzoq muddat yoki

O’simlik hayotining oxirigacha saqlanib qoladi.

11.Ko’pincha gulqo’rg’oni murakkab.

12.Gulqo’rg’oni oddiy.

13.Guitojbarglar halqada 3 tadan o’rnashgan.

14.Gulkosachabarg va gultojbarglari halqada 4-5 tadan o’rnashgan.

2-topshiriq. Bir va ikki urug’ pallali o’simliklarga xos belgilarni ajrating.

O’simliklar

Xususiyatlari

Bir urug’

Ikki urug’

pallali

2.Murtagi bir urug’ pallali.

3.Unayotgan o’simlik bitta urug’pallabarg bo’lib yer ostida qoladi.

1.Murtagi ikki urug’pallali.

pallali

5Murtak ildizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz uzoq muddat tezda nobud bo’ladi ,uning o’rnini esa murtak poyasidan o’sib chiqqan bir to’p qo’shimcha ildizlar egallaydi.

4.Unayotgan o’simlik tuproqdan ikkita urug’pallabarg bilan chiqadi.

7.Barg yaprog’I parallel yoki yoysimon tomirlangan.

6.Murtak ildizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz uzoq muddat yoki o’simlik hayotining oxirigacha saqlanib qoladi.

8.Barg yaprog’I patsimon yoki panjasimontomirlangan.

10.Poyasi kambiysiz yo’g’onlasha olmaydi.

9.Poyasi kambiyli yo’g’onlasha oladi.

12.Gulqo’rg’oni oddiy.

13.Gultojbarglar halqada 3 tadan o’rnashgan.

11.Ko’pincha gulqo’rg’oni murakkab.

14.Gulkosachabarg va gultojbarglari halqada 4-5 tadan joylashgan.

III.O’tgan mavzuni yakunlash . IV.Yangi mavzuni o’rganish.

• O”quvchilar faoliyatini yangi mavzuni o’rganishga qaratish modulning didaktik maqsadi bilan tanishtirish.
• 1.Ra’nodoshlar oilasining umumiy belgilari.
• 2.Yovvoyi va madaniy vakillari.
• MODUL MADSADI.Yangi mavzu mazmuni.
• 1.Ra’nodoshlar oilasining o’ziga xos xususiyatlari,necha tur kirishini .,vegetativ organlarining tuzilishi,guli va mevasining tuzilishini o’rgatish,1-topshiriq ni bajarish.
• 2.Ra’nodoshlar oilasiga mansub yovvoyi va madaniy o’simliklarni o’rgatish.
• Ra’nodoshlar oilasiga mansub turkumlarini aniqlash,Na’matak tuzilishini o’rgatish.
• Oilaning yovvoyi va madaniy vakillari ularning ahamiyati ni aniqlash.
• 2-topshiriqni bajarish.

RA’NODOSHLAR OILASI Gk5 Gt5 ChUGk5 Gt5 Ch U1 IKKI URUG’ PALLALI O’SIMLIKLAR SINFIGA 340 TA OILAGA MANSUB 175 DAN ORTIQ O’SIMLIK KIRADI. BU OILAGA YARIMSHARNING MO’TADIL IQLIMLI MINTAQALARDA O’SADIGAN 3000GA YAQIN TURDAGI DARAXT, BUTA VA KO’P YILLIK O’TLAR KIRADI.

• RA’NOGULDOSHLARNING BARGLARI YONBARGCHALI ,ODDIY ,MURAKKAB UCH
• BARGCHALI YOKI MURAKKAB PATSIMON
• BO’LADI’POYADA NAVBAT BILAN JOYLASHADI.
• GULLARI YAKKA-YAKKA ,BARG QO’LTIG’IDA
• O’RNASHGAN YOKI SHINGIL,QALQON,SOYABON SHAKLIDADAGI TO’PGULLARDA JOYLASHGAN,IKKI JINSLI ,TO’G’RI GUL HASHAROTLAR YORDAMIDA CHAHGLANADI.
• GULQO’RG’ONI MURAKKAB ,TO’G’RI ,KO’PINCHA 5 A’ZOLI .GULTOJBARGI 5TA QO’SHILMAGAN.CHANGCHILARI KO’P.
• URUG’CHISI BITTA YOKI KO’P. MEVALARI
• BIR DANAKLI (SHAFTOLI ,O’RIK), KO’P
• DANAKLI (MALINA,OLMA,NOK)MEVALAR.

Na’matak bo’yi 2-3m ga yetadigan ,poyasi ko’p,tikanli sershox buta .Barglari murakkab , toq patsimon,5-9 yaproqchali.Iyun-iyul oylarida gullaydi.gullari yirik eni 8-9sm ,asosan och pushti gulkosacha va gultoji 5tadan.Gulda juda ko’p chang- chi va urug’chilari bor.

Na’matakning soxta mevasi to’q qizil ,etdor, uzunchoq ,uzunligi 2-3sm ,ichida juda ko’p urug’lari bor . Meva tarkibida inson salomatligi uchun zarur darmondori ,limon kislota,oshlovchi va boshqa moddalar bo’ladi. Tabobatda avitaminoz kasalligining oldini olish va davolashda ishlatiladi. O’zbekistonda bu turkumga mansub 13 tur o’simlik o’sadi. Na’matak madaniy atirgullarning yovvoyi turi hisoblanadi.

• b

Olmalar olma turkumiga mansub daraxtlar bo’lib 5ta turi bor.Nok turkumiga mansub 7ta turi bor.

Ra’nodoshlar oilasiga tegishli o’simliklar respublikamizda madaniy holda ham ko’p tarqalgan.Ularga o’rik,shaftoli, gilos va olxo’ri ,qulupnay ,malina kabilar kiradi va ular xalq xo’jaligida kata ahamiyatga ega.Oila vakillardan ikkitasi( O’rta Osiyo noki,Olga sorbariyasi)O’zbekiston Respublikasi ning “Qizil kitobi” ga kiritilgan.

1.O’simliklarga ta’rif bering.

Na’matak

Malina

OLMA

Ra’nodoshlar oilasi

NOK

Olcha

Induktiv metod

Na’matak

Ra’nodoshlarOilasi

Olma

OLMA

MALINA

Tahlil metodi

• NA’MATAK O`SIMLIGI:
• Hayotiy shakli- buta
• Bo‘yi 3—4 m
• Poyasi ko‘p, tikanli sershox
• Barglari murakkab toq patsimon, 5—9 yaproqchali.
• Iyun — uyul oylarida gullaydi.
• Gullari yirik, tojibargi och pushti,
• Gullari murakkab to`pgul,
• Gulkosacha va gultoji 5 tadan.
• Gulda juda ko‘p changchi va urug‘chilari bor.
• Na’matakning soxta mevasi to‘q qizil,
• O‘zbekistonda na’matakning 13 turi o‘sadi
• Na'matak madaniy atirgullarning yovvoyi turi hisoblanadi

V.Darsni mustahkamlash:Mustahkamlash uchun Klaster, Induktiv va Tahlil metodlari dan foydalanish. Modul dastur yorda- mida yangi mavzu bo’yicha o’quvchilar bilimini nazorat qilish va baholash. Uyga vazifa:Yangi mavzuni qayta ishlash va ma’lumotlar to’plash.