Саба? жоспары
П?ні: Биология 7-сынып К?ні: 13.10.2014ж
Саба? та?ырыбы: §11. Жалпа? ??рттар типі
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: О?ушылар?а жалпа? ??рттар ж?нінде т?сінік беру. ??рттарды? т?рлерімен таныстыру.
Дамытушылы?: ??рттарды? ішек?уыстылармен ??састы?ын, айырмашылы?ын, дене м?шелеріні? к?рделене дамуын т?сіндіру. Жалпа? ??рттарды? пайда-зияны, таралу жолдары жайлы ал?ан білімдерін дамыту.
Т?рбиелік: Жалпа? ??рттарды? ?кілдерін ажырата білуге, ауру ту?ызатын т?рлерінен са?тану шараларын ?йрету.
Саба? типі: Ашы? саба? (аралас)
Саба? ?дісі: Баяндау, с?ра? жауап, ойын
Саба? к?рнекілігі: Жалпа? ??рттарды? сан алуанды?ы сурет, кестелер, интерактивтік та?та (слайд).
Саба? барысы:
І. ?йымдастыру. С?лемдесу, сыныпты т?гелдеу.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру. Де?гейлік тапсырмалар беру ар?ылы.
1.Тапсырма: Сына? с?ра?тары
1) Ішек?уыстылар?а ?андай ж?ндіктер жатады?(К?п жасушалы)
2) Ішек?уыстыларды? денесі неше ?абаттан т?рады?( 2 ?абаттан-Эктодерма,Энтодерма,1 ?ана ?уыстан т?рады)
3) Ішек?уысты ж?ндіктер типі неше клас?а жіктеледі? Оларды ата?дар. (3 класс типінен: Гидралар, Медузалар, Маржандар)
4) Ішек?уыстыларды? дерн?сілі ?алай аталады?(Планула)
5) Регенерация дегеніміз не?(Жойыл?ан денені? ?айта ?алпына келуі)
6) Ішек?уыстыларда ?ор?аныш ж?не ?орегін аулау ?ызметін ат?аратын жасушалары?
2.Тапсырма: Биологиялы? диктант
1.Латын тілінен аудар?анда “планула” – жалпа? деген ма?ынаны береді.
2.Ішек?уыстыларда (атпа) жасушалары ?ор?аныш ж?не ?орегін аулау ?ызметін ат?арады.
3. (Лас) суды ішкенде адамдар ауруды к?бірек ж??тырады.
4.К?пая?тыларды (полиптер) деп те атайды.
5.Гидра ?орегін аулау ?шін (атпа жасушасын) пайдаланады.
6.Ішек?уыстыларды? ауызыны? айналасында ?армалауыштары болады.
7. Медуза пішіні ?олшатыр немесе ?о?ырау?а ??сас еркін ж?зе алатын дара?.
8. Аталы? ж?не аналы? жыныс жасушаларыны? ?осылуы ?ры?тану деп аталады.
9. Жойыл?ан дене б?лігіні? ?айта ?алпына келуі регенерация деп аталады.
10. Сцифоидтар (грекше “сцифос” - таба?ша) деген ма?ынаны білдіреді.
ІІІ.Жа?а білімді ?алыптастыру
Жалпа? ??рттар – екіжа?ты симметриялы, ?ш ?абатты, к?пжасушалы ж?ндіктер.Денесін тері-б?лшы?етті ?апшы? ?аптайды. Дене т?р?ы ш?балы??ы келеді.Эктодерма,энтодерма ж?не аралы? ?абат мезодерма ?абаттарынан т?рады.Алайда денесінде ?уыс болмайды.Жалпа? ??рттарды? басым к?пшілігі паразиттік тіршілік етеді. Зоология ?ылымыны? паразит ??рттарды зерттейтін саласы гельминтология (грекше «гелминс»-??рт,ішек??рт, «логос»-білім) деп аталады.Жалпы саны- 15 000, 5 клас?а жіктеледі. Біз тек: кірпікшелі ??рттар класына,сор?ыштар, таспа ??рттар, жалпа? ??рттар класс типтеріне то?таламыз.
Жалпа? ??рттарды? дене жамыл?ысын ты?ыз т?зіліс-сір?абы? ?аптайды, оны? ?ызметі – ?ор?аныш ж?не тірек.
Ж?йке ж?йесі: бас б?лігінде орналас?ан,денесін бойлай 2 ба?ана т?зеді.
З?р шы?ару ж?йесі: ?ажетсіз заттарды б?лу.
?антарату мен тыныс алу ж?йелері жо?. Тыныс алуына б?кіл денесі ?атысады.
Ас?орыту м?шесі: 2 б?ліктен,1- ж?т?ынша?,2-ішекті? орта??ы б?лігі.
Аналь тесігі мен арт?ы ішек жо?.
К?бею жолы: ?осжынысты (гермафродит) ж?ндіктер.
Кірпікшелі ??рттар типі А? с?лама- еркін ж?зіп ?ималдайтын, жалпа? ??рттар?а жататын кірпікшелі ??рт.Ол кірпікшелеріні? к?мегімен суда еркін ж?зеді.С?ламаны? дене ?имылын реттейтін ?р т?рлі б?лшы?еттері бар.Сырт?ы ?имыл?а са?иналы б?лшы?еттер ?атысады.Ал ішкі ?абаты біры??ай салалы,аралы? ?абат-?и?аш б?лшы?еттер реттейді.
Кірпікшелі ??рттарды? аузы,ас?орыту,з?ршы?ару ж?не жыныс м?шелері бар.
Кірпікшелі ??рттарда сезім м?шелері дами бастады.Мысалы, а? с?ламаны? ?арапайым к?зшелері бар, сипап сезу сезімталды?ы ед?уір арта т?скен.
А? с?лама ж?мырт?адан дамып, пілл? т?зеді. Олар жынысты, жыныссыз да к?бейеді.
VI. Жа?а білімді бекіту тапсырмалары
1) Венн диаграммасы
Жалпа? ??рттарды ішек?уыстылармен салыстыру
Ішек?уыстылар Жалпа? ??рттар
2) Тест тапсырмасы
1.Жалпа? ??рттар типіне жататын ж?ндіктерге ?андай белгілер т?н?
А. Екі жа?ты симметриялы В. Радиальды симметриялы
С. Екі ?абатты жануар Д. Целомды жануар
2. Жалпа? ??рттар типіні? ішек?уыстылардан ерекшелігі неде?
А. К?п жасушалы жануарлар; В. Жасушалары жіктелген;
С. ?ш ?абатты; Д. Екі ?абатты.
3. Жалпа? ??рттарды ?андай кластар?а б?леді?
А. Кірпікшелі, буылты?; В. Сор?ыштар, ж?мыр, буылты?;
С. Таспа ??рттар, аз ?ылтанды, с?ліктер;
Д. Кірпікшелі, сор?ыштар, таспа;
4. Сиыр цепеніні? дерн?сілі ?айда дамиды?
А. Адам ішегінде; В. Топыра?та; С. Сиыр денесінде; Д. То?ан суда.
5. Жалпа? ??рттар типіндегі а?заларда ?антарату, тынысалу ж?есі
болама? А. Болады; В. Болмайды; С. Д?рыс жауап жо?; Д. Б?ріде.
6. Жалпа? ??рттар типіндегі а?залар ?алай тыныс алады?
А. ?кпесімен; В. Тыныс алу ж?йесімен; С. Желбезекпен; Д. Б?кіл денесімен.
7. Кірпікшелі ??рттар класыны? ?кілі?
А. Бауырсор?ыш; В. А? с?лама; С. Сиыр цепені; Д. С?лік.
8. Ал?аш жалпа? ??рттарда пайда бол?ан ж?йе?
А) Ас ?орыту В) ?ан тарату С) Тыныс алу Д) З?р шы?ару
9. Эктодерма мен энтодерманы? аралы?ында?ы аралы? жасушалы? ?абат?
А. Мезодерма; В. Сір?абы?; С. Пілл?, Д. Эктодерма.
10. Паразит ??рттарды зерттейтін сала?
А) Палеонтология В) Протозоология С) Гельминтология
Д) Микология
1-А,2-С,3-Д,4-С,5-В,6-Д,7-В,8-А,9-А,10-С.
VII. ?орытындылау: Паразит ??рттармен к?рес ж?ргізуде ?андай ережелерді са?тау ?ажет.
1. Жек бас гигиенасыны? ережесін са?тау
2. Тама?тану алдында міндетті т?рде ?ол жуу
3. К?к?ністерді жуып жеу
4. Асты д?рыс даярлау
5. Суды ?айнатып ішу
6. Паразит ??рттарды? ж?мырт?аларынан тексерілу
VIII. ?йге тапсырма: §11. Жалпа? ??рттар типі. (Жалпа? ??рттардан пайда болатын аурулардан са?тану шараларынан ?ыс?аша хабарлама жазу). Терминдік с?здерді теріп жазып келу.
