Презентация " Ас ?орыту м?шесі"

Асқорту мүшелері

Сабақтың тақырыбы:

Асқорытудың маңызы.

Тістің құрылысы.

Мақсаты:

Білімділік: Асқорытудың маңызы. Тістің құрылысы .

Дамытушылық: Әсем күлкінің бес қағидасы.

Тәрбиелік: Тістегі дақтарды кетіру жолы.

Асқорыту мүшелері

Асқорыту жолы

Ауыз қуысы: тіл, тіс

Жұтқыншақ

Ұзындығы – 11-13см

Ұзындығы 25 см.бұлшық ет

түтік.

Өңеш

Пішіні, сыйымды

лығы 2-3 л алмұрт пішінді

Қарын

Ұйқыбезі

Ұлтабар

Ұзындығы 25 см

Бауыр

Аш ішек

5-7 м

Соқыр ішек 15 см

Ұзындығы

1.5-2 м

Тоқ ішек

Жиек ішек

Тік ішек

Тік ішек

Адамның асқазаны, «Анатомия человеческого тела Грея» кітабынан иллюстрация

Қарын, асқазан ( вентріцұлұс - гастер — қарын) — азық (ас) қорыту жүйесінің қапшық тәрізді кеңейген қуысты ағзасы. Бөлімдерінің санына қарай қарын — бірбөлімді және көпбөлімді қарындар болып бөлінеді. Бірбөлімді қарын өз кезегінде: безсіз қарын, безді қарын және безді-безсіз немесе аралас қарын болып үш түрге бөлінеді.

Бірбөлімді қарын

Оның сол жағында өңешпен жалғасатын кардиальды тесігі, ал оң жақ ұшында он екі елі ішекке ашылатын пилорикалық (қақпақтық) тесік болады. Қарынның қабырғасы түтікше ағза ретінде үш қабықтан: ішкі — кілегейлі қабықтан, ортаңғы — етті қабықтан және сыртқы — сірлі қабықтан тұрады. Қарынның өңеш тәріздес кілегейлі қабығын — көп қабатты жалпақ эпителий, ал ішек тәріздес кілегейлі қабығын — жалаң қабат призма тәрізді эпителий астарлайды.

Өңеш ( латынша есопагұс — өңеш) (есопһагұс) – адамның ас қорыту жүйесінің ауыз қуысы мен жұтқыншақты асқазанмен жалғастыратын бөлімі . Өңеш адамда түтік тәрізді, ұзындығы 25 см-дей, диаметрі 16 – 22 мм (созылғанда), қалыңдығы 3,5 – 5,6 мм. Өңеш мойын, көкірек, құрсақ бөлімдерінен тұрады. Оның қабырғасын ішкі – кілегейлі, ортаңғы – етті, сыртқы – көкірек және құрсақ бөліктерін сірлі қабық, мойын бөлігін адвентиция (қан тамырының сыртқы дәнекер қабығы) құрайды. Кілегейлі қабығында кілегей бөлетін альвеолалы түтікше бездер орналасады. Өңештің кілегейлі қабығын көп қабатты эпителий астарлайды. Тағам Өңеш бойымен ет қабатының жиырылуынан және тағамның өз салмағынан төмен қарай жылжиды. Ауруға шалдыққан немесе бөгде зат тұрып қалған Өңешті бармақпен басып не тиісті аспаппен, арнайы зонд жіберіп, рентген арқылы тексереді. Қажет жағдайда хирургиялық операция жасалынады.

  Жұтқыншақ (пһарyнх) – бір жағынан мұрын мен ауыз қуысы, екінші жағынан өңеш пен көмейдің арасындағы байланыстырушы мүше. Адамда Жұтқыншақ ас қорыту және тыныс алу процесіне қатысады. Жұту кезінде ас жентегі ауыз қуысынан қаңқа арқылы Жұтқыншаққа, одан өңешке өтеді. Ал ауа мұрын немесе ауыз қуыстарынан Жұтқыншаққа, одан көмейге кетеді. Адамда Жұтқыншақ омыртқа бағанасының мойындық бөлігінің алдында – бассүйектің астыңғы жағынан,

6 – 7 мойын омыртқалары аралығында орналасып, одан төмен өңешке жалғасады. Оның ұзындығы 12 – 14 сантиметр, ені 5 сантиметрдей. Қабырғасы шырышты, ал шырыш асты негізгі, бұлшықетті, дәнекер тінді қабықтардан түзілген. Жұтқыншақтың мұрындық, ауыздық және көмейлік бөліктері болады. Жұту кезінде Жұтқыншақтың мұрындық бөлігі жұмсақ таңдай арқылы ауыздық бөліктен бөлінеді, көмей қақпашығы көмейді жабады да, ас жентегі мұрын мен көмейге өтпей өңешке бағытталады

Ауыз қуысы (цавұм оріс; лат. цавұм — қуыс; ор —ауыз; грек, стома — ауыз қуысы) — ас (азық) корыту жүйесі бас бөлімінің аддыңғы бөлігі. Ауыз қуысының сүйектік негізін: тұмсық сүйек, жоғарғы жақ сүйек, тандай сүйек, төменгі жақ сүйек, тіл асты сүйек құрайды. Ауыз қуысының жоғарғы және төменгі еріндер аралығындағы кіреберіс тесігін — ауыз саңылауы, ал оның тіл түбірі мен жұмсақ таңдай аралығындағы жұтқыншаққа шығатын тесігін — есін деп атайды. Ауыз қуысының алдыңғы сыртқы қабырғасын — жоғарғы және төменгі ерін, ішкі қабырғасын — күрек тіс пен қызыл иек, екі бүйірінің сыртқы қабырғасын — оң және сол ұрт, ішкі қабырғасын — оң және сол жақтағы азу тістер мен қызыл иек, төбесін — қатгы және жұмсақ тандай, ал төменгі жақаралық кеңістікте орналасқан ауыз қуысының түбін тіл құрайды. Ауыз қуысы ағзаларына аталған мүшелерден басқа қабырғалық (интрамуральды) майда сілекей бездері (ерін, тіл, таңдай, ұрт сілекей бездері) және ауыз қуысы қабырғасынан тыс жатқан ірі (экстрамуральды) сілекей бездері (қүлақ түбі, төменгі жақ және тіласты жүп сілекей бездері) жатады. Ауыз қуысы екі бөліктен: ауыз қуысының кіре берісінен және негізгі ауыз қуысынан тұрады.

Тістегі дақтарды қалай кетіруге болады? Никотин, шай, қызыл шараптан қалған дақтар тіске жабысып, ұзақ уақыт кетпей қалатын жағдайда құрамында ағартқыш заттары бар тіс пасталарын пайдаланыңыз. Ал туа біткен дақтарды жоюға арналған тіс пасталары әлі ойлап табылған жоқ. Тіс ағартқыш пасталарды тек дақтармен күресу кезінде ғана пайдаланған дұрыс. Тісті қалай жуу керек? Тісті күніне екі рет жуып тұрған абзал. Таңертеңгісін, кешке астан соң, ұйқы алдында. Себебі астан кейінгі қалдықтар тіс қуыстарында қалып қойған, тістің шіруіне алып келеді. Дұрыс жуылған тіске құрт түспейді. Тісті кем дегенде, үш минут жуу қажет. Өйткені тіс пастасы тісті қажетті заттармен қамтамасыз етеді. Тіс жуғанда, щетканы күрек тістен азу тістерге дейін жеңіл қозғалыспен айналдыра ысып шығасыз. Одан соң, күрек тістер арқылы екінші жақ бөлігін, ысып шығасыз. Үстіңгі және астыңғы тістерді де кезек - кезек ысқылайсыз.

Тістің құрылысы

6 – 9 ай

2- жаста – сүт тіс

6- 7 жаста – тұрақты тіс

18-19 жаста - ақыл тіс

Тіс эволюциясы

Тіс сауыты

Тіс мойыны

Тіс түбірі

Кіреуке 98 бейогр.

Дентин-70бейогр,30орг

Қуыс борпылдақ ұлпа

Жүйке, қантамыр

т іс

32

Азу

тіс

Күрек

тіс

Ит

тіс

4

2

үлкен

кіші

1 түбірлі

4

6

2 ж/е 3

түбірлі

Тіс формуласы