Пищеварительная система (казахский)

Сабақтың мақсаты

Білімділік:

Мүшелерде астың қорытылу

құбылысын, ас қорыту

сөлдерін, ферменттердің

әсері туралы түсінік бере

отырып, ас қорытудың адам

денсаулығына қажеттілігін

ұғындыру

Дамытушылық:

Оқушылардың білімдерін

жетілдіру мақсатында

тәжірибелер көрсету арқылы

олардың дүниетанымын

ойындар ойнату арқылы

дамыту

Тәрбиелілік:

Дұрыс және ағзаға пайдалы

тағамдармен қоректену арқылы

салауатты өмір салтын

сақтауға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:

Ас қорыту жүйесінің

құрылысы

суреттері,

тірек – сызбалар,

оқушыға көмекші

материалдар

топтамасы

Химия

Пәнаралық

байланыс

Медицина

Сабақтың типі:

Жүйелеу жинақтау сабағы

Сабақтың түрі:

Зерттеушілік тұрғыдағы сабақ

Сабақтың әдісі:

Түсіндірмелі көрнекілік

Сабақтың жоспары

• І. Ұйымдастыру кезеңі
• ІІ. “Ер дәулеті – еңбек”
• Үй тапсырмасын сұрау.
• ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ”-негізгі бөлім
• Үй тапсырмасын пысықтау.
• ІҮ. “Бәрін білгім келеді”- қорытындылау.
• Ү. “Бейнет түбі- зейнет”- бағалау.
• ҮІ. Үйге тапсырма

“ Ер дәулеті – еңбек”

Топтастыру стратегиясы

“ Миға шабуыл”

Үй тапсырма-

сын сұрау

Мылқау сурет

Сызықтық диктант

Биологиялық диктант

Вен диаграммасы

“ Миға шабуыл”

1. Оқушылар бір рет болса да тіс ауруын сезіндіңіздер ме? 2. Тіс бізге не үшін керек? 3. Адамда неше тіс болады? 4. Алғашқы тіс қашан шығады? 5. Неге тісті тірі ағза дейміз? 6. Тіс неше бөлімнен тұрады? 7. Тістің ішкі құрылысы қандай? 8. Қандай тіс ауруларын білесіңдер?

Сызықтық диктант

• Сәби дүниеге келгенде 4 тіс болады

2. Алғашқы күрек тістер сәбидің 6-9 айында

шыға бастайды

3. Екі жастағы балада 20 тіс болады.

4. Баланың сүт тістері 4-5 жасында

түсе бастайды

5. Сүт тістердің орнына тұрақты тістер балаға

12-14 жасында шығып бітеді.

6. Соңғы азу тістер балаларға

18-20 жасында шығады.

+ Иә /\

- Жоқ

Дұрыс жауабы

-++-++

Биологиялық диктант

• Тістің ақ бөлігі ............... деп аталады.

2. Тістің қалған бөлігі................. жасырынған.

3. Тіс түбірінде қантамырлар және................. бар .

• Тістің кіреукесін ........... бұзғанда , тіс жегісі пайда болады.

2. Кейіннен тісте саңылау немесе ........ пайда болады.

3. .................. жайыла бастайды.

Топтастыру стратегиясы

Ит тіс

Күрек тіс

Тіс

бөлімдері

Үлкен

азу тіс

Кіші

азу тіс

Топтастыру стратегиясы

Тіс түбірі

Тіс

сауыты

Тіс

құрылысы

Тіс мойыны

Мылқау сурет

Жауаптары

• 1-бауыр; 2- өңеш ; 3-асқазан; 4-ұйқы безі; 5-ұйқы безі өзегі;
• 6-ұлтабар ; 7-өт өзегі; 8-өт қабы;

Суретте берілген мүшелерді анықтап жазыңдар .

Жауаптар

ТІСТІҢ ТОПТАРЫ

Ит тіс

Үлкен азу тіс

Күрек тіс

Кіші азу тіс

Тіс эволюциясы

6-9 айда

сүт тіс

6-7 жас

тұрақты тіс

2 жас

20 сүт тіс

20-22 жас

ақыл тіс

12-14 жас

толық алмасу

Жауаптары

Тілдің дәм сезу бөліктері

• Тіл ұшы –
• тәттіні
• Тілдің бүйір жағы
• қышқылды
• Тілдің түбірі –
• ащыны
• Тілдің алдыңғы бүйірі – тұзды

Венн диаграммасы

ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ” - негізгі бөлім Өткен материалды пысықтау.

ТАҒАМНЫҢ МАҢЫЗЫ

Құрылыстық

Энергетиалық

ТАҒАМНЫҢ ҚҰРАМЫ

СУ

(1,5 – 2 л)

ТҰЗ

(10 г)

КӨМІРСУ

(400 – 500 г)

БЕЛОК

(күніне

100 – 120 г)

МАЙ

(80 – 90 г)

ИОД

(0,10 – 0,25 г)

ДӘРУМЕН

(А, В,С т.б)

АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ

АС ҚОРЫТУ

ЖОЛЫ

АС ҚОРЫТУ

БЕЗДЕРІ

ҰЗЫНДЫҒЫ

8 – 10 М

АУЫЗ ҚУЫСЫ

(тіс, тіл)

ЖҰТҚЫНШАҚ

(11 – 13 см)

ТІК ІШЕК

АС ҚОРЫТУ

МҮШЕЛЕРІ

АС ҚОРЫТУ

МҮШЕЛЕРІ

ӨҢЕШ

(25 см)

ТОҚ ІШЕК

(1,5 – 2 м)

АСҚАЗАН

(қарын)

АШ ІШЕК

(сыйымдылығы –

1,5 – 2 л)

(5,5 – 7 м)

25

25

АС ҚОРЫТУ МҮШЕЛЕРІ

ТОҚ ІШЕК

Тоқ ішектің ұзындығы 1,5-2метр.

Ащы ішектен екі есе жуан.

Қортылмай қалған

ас қалдықтары тоқ ішектен 12 сағатта жүріп

өтеді. Осы уақытта ондағы судың көбі қанға сіңеді.

Тоқ ішектің алдыңғы бөлігі соқыр

ішек деп аталады.

Соқыр ішекте тұйық өскін-аппендикс

болады. Аппендикс иммунды жүйеге жатады.

Оның бездері құрамында ферменттер аз,

аз клегейлі заты көп сөл түзеді,

осындай клегейлі зат арқасында

қорытылмаған ас қалдықтары ілгері жылжып,

ағзадан оңай шығарылады.

Тоқ ішекте бактериялар көп болады.

Олар астың қорытылуына,

әсіресе жасунықтың ыдырауына жәрдемдеседі,

бактериялар қатысуымен кейбір дәрумендер

( К В) түзіледі.

Тоқ ішек бөлімдері:

соқырішек – 8-15см

жиек ішек

тік ішек

АС ҚОРЫТУ БЕЗДЕРІ

БАУЫР БЕЗІ

Салмағы

1500 г.

Ең ірі без, өт бөледі.

Қызыл,

қоңыр түсті.

Оң жақ қабырға

астында.

Қор заты гликоген

ҮШ СІЛЕКЕЙ

БЕЗДЕРІ:

ҰЙҚЫ БЕЗІ

Шықшыт,

тіс түбі,

алқымбағы

бездер

Инсулин

Глюкагон

Панкреатин

Сұрақты суретте

• Орналасқан жері ауыз қуысы, өзі тағамды
• ұнтақтауға көп көмек көрсетеді
• Бұл ішектің бір бөлігі тұйықталып, бүйен деп
• аталады да, құрт тәрізді өсінді – соқырішек түзеді
• Ас қорыту бездерінің ішіндегі үлкен без.
• И.П.Павлов астың қорытылуын зерттеу үшін
• иттің қай мүшесін кесіп пайдаланды.

Сәйкестік тест

1. Бауыр астың сіңуі өтеді

2. Аш ішек қорытылмаған заттардың өтуі

3. Тоқ ішек организм лабораториясы

1. Бір түбірлі үлкен азу тіс

2. Екі түбірлі ит тіс

3. Үш түбірлі кіші азу тіс

Ыдырайтын заттар

Әсер ететін ферменттер

Асқорыту бөлімдері

1.Ауыз қуысы

2. Асқазан

3. Ұлтабар

Ыдырайтын заттар

Әсер ететін ферменттер

Асқорыту бөлімдері

1. Аш ішек

2. Тоқ ішек

3. Тік ішек

ІҮ. “Бәрін білгім келеді”-

қорытындылау.

Денің сау болсын десеңіз

Денің сау болсын десең

Көп Жасағыңыз келсе

Қазір ғалымдар жануарларға тәжірибе жасаудың нәтижесінде адамның ғұмыр жасын ұзарта алатындай ондыған тамақтық заттарды анықтап отыр. Бұлардың арасында кәдімгі қызыл бұрышта бар. Ол линидтік алмасуды қалыпқа келтіріп дұрыстайды, актериялық қысымды төмендетеді, ішек жолдарының микрофлорасын сауықтырады, жастың ұлғаюына байланысты болатын өзгерістерді тежейді.

Ұзақ жасағысы келетіндерге бірер кеңес.

Ең алдымен ішетін тамағыңыздың түрі – түрін көбейту керек. Холестерині көп майы қышқылдары мол деп кейбір тамақтарды мүлдем жемей қоюға болмайды, олардың мөлшерін ғана азайтыңыз. Әдетте, іс жүзінде ке келген тамақта организмге қарама- қарсы әсер ететін тамақтық заттар болады.

Өсімдік өнімдері мен мал өнімдерінен, әсіресе сүт өнімдерінен мөлшерлестіріп жасалған құрама тамақ түрлері пайдалы. Кешкі тамақты кейін айран ішуге дағдыланып,күніне төрт рет тамақтану керек. Өйткені егде тартқан организм тамақпен келген нәр – қуаттың шағын мөлшерін ғана қажетке жаратып,қалғаны қорға жинала беретін болады.

Пайдалы кеңес

Ү. “Бейнет түбі- зейнет”-

бағалау.

Жарайсыңдар!

§ 44-49.

“ Қазақстан – 2030”

Болашақ ғасыр иегерлерінің дені сау, терең білімді, жат қылықтардан аулақ болғаны біз үшін үлкен бақыт.

Еліміздің, қазақ ұлтының болашағы

- жас ұрпақ !

Қазақ халқының қаны таза, дені сау, сымбатты, білімді болуы үшін салауатты өмір салтын сақтап, дұрыс тамақтануды естеріңде сақтаңдар!