?сімдіктер мен жануарларды с?рыптау ?дістері

Тақырыбы:

Өсімдіктер мен жануарларды сұрыптау әдістері

Будандастыру деп: әр түрлі тұқым қуалаушылығы бар ағзаларды шағылыстыру

Будандастыру түрлері:

• Жақын туыстастық будандастыру (инбридинг);
• Талдағыш будандастыру;
• Орташа жақын тұқымдастық будандастыру

Жақын туыстастық будандастыру (инбридинг): жақын туыстастық шағылыстыру

Талдағыш будандастыру:

• Басылыңқы гомозиготасы бар;
• Жақын туыстастық будандастырудың арқасында тұқымдық ата енелердің генотипін барынша жақсы бағалауға, келесі ұрпақтарда теріс басылыңқы белгілер түрінде болмауына мүмкіндік туады.

Орташа жақын тұқымдастық будандастыру:

• Балалар мен ата енелерге қарағанда едәуір алшақ туыстарды будандастыру;

• Көбінесе пайдалы белгілері бар дарақтар санын арттыру үшін қолданылады;

Гетерозис (будандық күш):

• Будандық қуат шалпылы;
• Будандарының өнімділігінің, тіршілікке бейімділігінің немесе өсімталдығының артуы
• Бірінші ұрпақ будандарында ғана пайда болады

Бағытты мутагенез:

• Мутация мөлшерін саналы түрде арттыру үдерісі. Бұл әдіс бағалы белгілері бар мутантты дарақтарды кезектегі сұрыптау үшін пайдаланады. Мутацияның көпшілігі зиянды және өлімге апаратындықтан, қолдан жасалған мутагенез бойынша қойылған сынақтәжірибеде дарақтардың көптеген мөлшері жарамсыз болып саналады. Дарақтардың мутагендер әсеріне ұшыраған аздаған бөлігі бағалы және пайдалы сапалардың пайда болуына жеткізетін мутацияға ие болады.

Көпплоидтылық (полиплоидия):

• Бағытты мутагенез нәтижесінде дарақтардың хромосомалар санын еселеп арттыру. К. негізінде мутагенез нәтижесі болып табылады, алайда оны көбінесе ерекше айырмашылығы үшін жеке әдіске бөледі. Әдетте хромосомалар саны артқан К. дарақтардың өсімді массасы үлкен болады.

И. В. Мичурин кейбір жеміс жидек дақылдарының түраралық будандаспау әрекетін жеңу үшін төмендегідей әдістерді қолданды: 1) “Тозаң қоспасымен тозаңдандыру әдісі”; 2)“Үйлестіру әдісі”; 3)“Алдын ала өсімді жақындасу әдісі”; 4)“Тәрбиелеу (ментор) әдісі”

Тоз аң қоспасымен тозаңдану әдісі: