Омырт?алы жануарларды? ас?орыту ж?йесі ж?не онда асты? ?орытылуы та?ырыбына презентация

Омыртқалы жануарлардың асқорыту жүйесі және астың қорытылуы

• Балықтар, қосмекенділер, жорғалаушылар сияқты омыртқалы жануарлардың ауыз қуысындағы жақ сүйектері, тістері және тілі жемін ұстап жұтқыншаққа жылжытып өткізу қызметін атқарады. Жем жұтылып, өңеш арқылы қарынға түскенше елеулі өзгеріске түспейді. Қарынға түскен соң қарын бездерінен бөлінген сөлдің әсерімен ас біраз қорытылып, ас ішекке өтеді. Мұнда ұйқы безінен келетін сөл мен бауырдан келетін өтпен араласып ас ақырына дейін қорытылып, ішек қабырғасы арқылы сіңіріледі

1-серет.Балықтың ішкі құрылысы

• Бунақденеліқоректі құстардың (мысалы, қарлығаштар, үйректер, т.б.) жемсауы болмайды. Жем өңештен қарынға өтеді. Құстардың қарны екі бөлімнен – безді қарыннан және етті қарыннан тұрады. Қарынның алдыңғы бөлімі – безді қарында жем асқорыту сөлімен араласып, одан соң етті қарынға түседі. Бұл бөлімнің бұлшықеті қалың және іші қасаң, қатпарлы қабықпен астарланған (2-сурет). Бұлшық еттің жиырылуынан жем қасаң қабықпен және құстың үнемі жұтатын майда тас-құм түйіршіктерімен үйкеліп әбден ұсақталады, ботқаға айналады. Сонымен құстарда етті қарын тістің қызметін атқарады. Жем бауыр мен ұйқы бездері сөлінің әсерінен ішекте әбден қорытылады.
• Сүтқоректілерде, әдетте тістері үш түрі болады: күрек тістер, сойдақ тістер және азу тістер. Аңдардың кейбір түрлерінде (мысалы, үй қояны, құндыз, тиін) күрек тістері жақсы дамыған, ал сойдақ тістер жоқ; екінші біреулерінің (мысалы, ит, сусар, арыстан) күрек тістері әлсіз, сойдақ тістері күшті дамыған. Аңдардың әр түрінде тістері пішіні, мөлшері, саны жағынан түрліше болып келеді. Ал бәріне ортақ және ерекше белгілері: тістері жақсүйектердегі ұяларға тіс түбірімен бекиді. Тіс ерекше зат – дентиннен тұрады және сыртын кіреуке (эмаль) қаптайды.

топқа бөліну

• Құстардың қарны……….– безді қарыннан және етті қарыннан тұрады.
• ңдардың кейбір түрлерінде (мысалы,.................) күрек тістері жақсы дамыған, ал сойдақ тістер жоқ
• Сілекей жем құрамындағы крахмал тәрізді
• .............ыдырата бастайды.
• .......................қарны қорек түріне және қоректену тәсіліне қарай бір немесе бірнеше бөлімді болады.
• ...........сөлдің әсерінен нәруыздар ыдырайды.

• А.Н.
• Қарында сөлдің әсерінен нәруыздар ыдырайды. Сонымен қатар қарында үнемі тұз қышқылының ерітіндісі болады. Мұның әсерінен нәруыз ісініп, оның ыдырауы күшейе түседі. Сол сияқты қарындағы ортаның температурасы үнемі ? болып тұрады?

• Т.Н.
• етпен қоректенетін жыртқыштардың (қасқыр, түлкі және т. б.) асқорыту жүйесінің жалпы көлемі шағын,ненің ұзындығы өзінің дене тұрқынан 4-5 есе ғана ұзын болады?

• Г.А.
• Жануарлардың қай түрі болса да, несіжұмысының соңғы нәтижесі мен құрылысының жалпы сұлбасы бірдей екені көрінеді?

• Б.С.
• Аш ішектің астарын ?мен?тамырлары торлап жатады?

• О.Н.
• Мысалы, өсімдікқоректі жануарлардың асқорыту жүйесі күрделірек. Ішегінің ұзындығы дене тұрқынан неше есе ұзын болады.

1. Ми; 2. Қарын; 3. Тоқ ішек; 4. Бүйен; 5. Ауыз қуысы; 6. Өңеш; 7. Кеңірдек; 8. Өкпе; 9. Жүрек; 10. Бауыр; 11. Көкет; 12. Аш ішек .

• Қорытынды. -?
• Жануарлардың қай түрі болса да, асқорыту жүйесі жұмысының соңғы нәтижесі мен құрылысының жалпы сұлбасы бірдей екені көрінеді. Сөйтіп қоректі қабылдап қорытады, ағзаға сіңіріп, ескірген, тіршілігін жойған жасушаларды жаңартады. Атаулары мен орналасу реті, құрылысы әр түрлі болғанымен, асқорыту мүшелерінің қызметі бірдей.
• Асқорыту жүйесіндегі ерекшеліктер жануарлардың немен қоректенетініне және құрлықта бір жерден екінші жерге қалай орын ауыстыратынына байланысты. Мысалы, өсімдікқоректі жануарлардың асқорыту жүйесі күрделірек. Ішегінің ұзындығы дене тұрқынан 20 есе ұзын болады. Ал етпен қоректенетін жыртқыштардың (қасқыр, түлкі және т. б.) асқорыту жүйесінің жалпы көлемі шағын, ішегінің ұзындығы өзінің дене тұрқынан 4-5 есе ғана ұзын болады.

• Бір-біріне сұрақ қою

Назарларларыңызға рахмет!