"Ochiq urug'lilar bo'limi.Archa." mavzusida taqdimot

OCHIQ URUG’LI O’SIMLIKLAR BO’LIMI. ARCHA

Yer yuzida ochiq urug’lilarni

700 ga yaqin turi borligi

aniqlangan

Ochiq urug’li o’simliklarning urug’i

gulli o’simliklarnikiga o’xshash meva

ichida yopiq holda emas,balki

qubbalarining tangachalarida

ochiq holda yetiladi

• Archa
• Qarag’ay
• Qoraqarag’ay
• Sekvoyadendron
• Tuya
• Sarv
• Tilog’och

• Bo’yi 20 m gacha yetadigan doim yashil daraxt.
• Barglari mayda, tangachasimon yoki ninasimon shaklda
• Sekin o’sadigan, soyaga chidamli daraxt.
• 5 yoshli archaning bo’yi 10-15 sm
• urug’dan o’sib chiqqan archa 100 yilda katta daraxtga aylanadi

• Bahor oxirida yosh novdalarda mayda qubbachalar hosil qiladi.Bu changchili qubbalar hisoblanadi.
• Shu vaqtni o’zida boshqa tuplarda kattaligi 0.5-1 smli sharsimon qubbalar hosil bo’ladi. Bular urug’kurtakli qubbalar deb ataladi.

• Urug’kurtakdagi arxegoniy ichida tuxum hujayra yetiladi.
• Changchili qubbalarda yetilgan chang urug’chi qubbalarga kelib tushib uni changlantiradi.
• Vegetativ hujayra chang yo’lini,generativ hujayra esa tuxum hujayrani urug’lantiradi.
• Urug’langan tuxum hujayradan murtak, urug’kurtakdan urug’ rivojlanadi
• Urug’lanishdan so’ng urug’chi qubbani tangachalarti tez o’sadi,smola ajratib ,bir-biriga qo’shiladi va yo’g’on, yumshoq,etdor po’stga aylanadi.2-3 yilida pishib yetiladi.

• Soyaga chidamli ,sekin o’sadi
• Ikki uyli , 1000 yil va undan ortiq umr ko’radi
• Changchili qubbalari mayda tangasimon
• Urug’chili qubbalar 0.5-1 sm sharsimon shaklda
• Arxegoniy urug’kurtak ichida joylashgan
• Urug’langan tuxum hujayradan murtak,urug’kurtakdan urug’ rivojlanadi

Shundan 3 tasi O’zbekiston tog’larida o’sadi.

Zarafshon archasi ,Turkiston archasi va saur archasi

Virgin archasi – manzarali daraxt sifatida ko’cha va xiyobonlarga ekiladi. Vatani Shimoliy Amerika

Sharq sauri – manzarali ,tana va bargi archaga o’xshaydi, yosh novdalarini o’ziga xos shoxlanishi va pishgan qubbalarini notekis ochilishi bilan archadan farq qiladi.

ARCHA

SHARQ SAURI

Yosh novdalar shoxlanishi va pishgan qubbalarni notekis ochilishi

• Yer yuzida 100 ga yaqin turi bor. Asosan shimoliy yarim sharda tarqalgan. Yevropa , Osiyo va Amerikada katta maydonlarda qarag’ay o’rmonlari mavjud.
• O’zbekistonda tabiiy holda o’smaydi.10 ga yaqin turi xushmanzara va yo’g’ochbop o’simlik sifatida ekiladi.
• Qarag’ay - bir uyli yorug’sevar o’simlik.Ninabarglari 5-7 sm bo’lib,novdada 2 tadan o’rnashadi .

• Yorug’sevar
• Bir uyli
• Ninabargi 5-7 sm
• Qubbalari 2 yilda

pishadi

• 200-400 yil

yashaydi

• Manzarali o’simlik sifatida ekiladi.
• Yog’ochidan mebel,kemasozlik va musiqa asboblari tayyorlanadi.
• Oliy nav qog’ozlar va texnik spirtlar olinadi.
• Ajratgan fitonsit va efir moylari nafas yo’llari uchun foydali
• Dori-darmon va atir-upa sanoatida keng qo’llaniladi.

Archa

• Soyaga chidamli
• Barglari tangacha shaklda ,kalta,o’tkir ,bittadan joylashadi
• 2 uyli o’simlik
• Urug’langan qubbasi 2-3 yilda pishadi
• 1000 yildan ortiq umr ko’radi.

Qarag’ay

• Yorug’sevar
• Ninabarglari 5-7 sm, 2 tadan joylashadi
• Bir uyli o’simlik
• Urug’langan qubbasi 2 yilda pishadi
• 200-400 yil yashaydi

1.O’rta Osiyoda archani nechta turi o’sadi ?

2.Virgin archasini Vatani ?

3.Yer yuzida qarag’ayni qancha turi bor ?

4.Archa qubbasi qancha muddatda yetiladi ?

5.Qarag’aydan nima olinadi ?

6.5 yoshli archani bo’yi qancha ?

7.Archalar necha yil yashaydi ?

8.Qarag’ay qancha umr ko’radi ?

9.Yurtimizda archalar muhofaza qilinadigan qo’riqxonalar ?

• Mavzuni o’qib kelish

• Archa va qarag’ay novdalari rasmini chizish

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!