Нуклеин ?ыш?ылдары ДН?

Үй тапсырмасын тексеру Терминдер және анықтамалармен жұмыс

р\с

Терминдер

1

Фермент

Анықтамасы

2

Треонин

3

Полипептид

4

5

Орақ жасушалы анемия

6

Пептид

Денатурация

7

Фосфопротеид

8

Гистон

9

Аминқышқылы

А. Нәруыздың мономері

Ә.Соңғы фибрин нәруызынан алған аминқышқылы

Б.Тіршіліктің қоздырғышы(И.П.Павлов анықтамасы)

В. Бірнеше пептидтің байланысуы

Г. Нәруыздың табиғи құрылымының бұзылуы

Д. Нәруыздың ең кіші бөлшегі

Е.Эритроциттердің оттекті тасымалдау қасиетінен айырылады немесе нашар тасымалдайды.

Ж.Жануарлар мен өсімдік жасушасының ядросында болатын жәй нәруыз

З. Құрамында фосфор қышқылының қалдығы бар күрделі нәруыз

Сандар сыры неде?

1888ж. 17,6кДж

250есе 1806ж.

І-IV-реттік 1935ж.

1736ж. 66000

1806ж 130жыл

Ой қозғау

Түбіріне қарай бұтағы

Тегіне қарай ұрпағы

Нуклеин қышқылдары ДНҚ

Мақсаты:

• Оқушыларға нуклеин қышқылдарының құрылысы мен тұқымқуалау ақпаратын сақтай отырып, келесі ұрпақтарға берудегі ерекше рөлін, құрылысын түсіндіру.
• Оқушыларда нуклеин қышқылдарының басқа биополимерлермен салыстырғанда құрылысындағы ерекшеліктері жайлы білімдерін дамыту. Оқушылардың таным белсенділіктерін,логикалық ойлау қабілеттерін арттыру.
• Нуклеин қышқылдарының тұқымқуалау ақпаратын келесі ұрпақтарға берудегі рөлін өмірмен байланыстыра отырып, салауатты өмір салтына тәрбиелеу.

ДНҚ мен РНҚ молекулалары

ДНҚ мен РНҚ айырмашылықтары

ДНҚ құрамы:

Аденин - А

Тимин - Т

Цитозин - Ц

Гуанин – Г

ДНҚ екі тізбекті

РНҚ құрамы:

Аденин - А

Урацил - У

Цитозин - Ц

Гуанин – Г

РНҚ бір тізбекті

• Нуклеин қышқылдары тірі ағзадағы тұқым қуалайтын ақпапараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпақтарға жеткізетін күрделі құрылысты молекула.

• Нуклеин қышқылдарын жасуша ядросынан 1868 жылы Ф.Мишер тапты.

• ДНҚ полимер, оның мономерлері төрт нуклеотид ( аденин, тимин, цитозин, гуанин ).

ДНҚ құрылымын ашуға еңбек сіңірген ғалымдар

• 1951 жылы американдық биохимик Э.Чаргафф ДНҚ молекуласының құрамына төрт нулеотид кіретіндігін тапты.
• Р.Франклин ДНҚ молекуласының рентгенграммалық суретін бірінші түсірген ғалым.
• ДНҚ молекуласының екі жіпшеден тұратынын және олардың азотты негіздері оралымның ішінде қалып, өзара сутектік байланыс түзетінін 1953 жылы американдық биохимик Дж.Уотсон мен ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф.Крик ренгенқұрылымдық әдіспен дәлелдеді.

ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін ашқан ғалымдар

• Ағылшын биофизигі әрі генетигі. Молекулалық биология саласында зерттеу жұмыстарын жүргізді. Дж.Уатсонмен бірге ДНҚ құрылымының моделін жасады.

• ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін жасағаны үшін 1962 жылы халықаралық Нобель сыйлығына ие болды.

ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін ашқан ғалымдар

• Джеймс Уотсон
• Америкалық биохимик.
• Молекулалық биология саласында зерттеу жұмыстарын жүргізген. Нәруыз биосинтезі кезіндегі РНҚ рөлін зерттеді.

• ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін жасағаны үшін 1962 жылы халықаралық Нобель сыйлығына ие болды.

• ДНҚ молекуласы екі жіпшеден тұратындықтан молекулалық массасы нәруыздан жоғары болады.
• Нуклеотид тізбектері азоттық негіздері арқылы сутектік байланыспен өзара байланысып, қос сақиналы ДНҚ айналмасын түзеді.
• Екі нуклеотид аденин мен гуанин (екі сақиналы) пуриндік негізге, тимин мне цитозин (бір сақиналы) пиримидиндік негізге жатады.

Қос оралмалы ДНҚ сақинасы

ДНҚ құрайтын төрт нуклеотид

ДНҚ қосарланған оралмасының бөлігі

Құрамында азотты негіз, рибоза немесе

дезокисрибоза және фосфор

қышқылының қалдығы кіретін қосылыс

НУКЛЕОТИД деп аталады .

Нуклеотид

Пуриндік

Пиримидиндік

Аденин,

Тимин,

гуанин

Урацил, цитозин

ДНҚ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ

• Аденин қос сақиналы Гуанин

ДНҚ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ

бір сақиналы

Тимин

Цитозин

Ғылыми таңбалануы

Аденин - А

Тимин - Т

Цитозин - Ц

Гуанин - Г

ДНҚ молекуласының бөлігі

Ц

Г

А

Т

Қантты көмірсу

Фосфор қышқылының қалдығы

Азоттық негіз

Э.Чаргаффтың ережесі бойынша, ДНҚ молекуласындағы пуриндік және пириминдік негіздердің арасында сандық сәйкестілік бар.

1. ДНҚ молекуласындағы адениннің мольдік мөлшеріне тең: А : Т = 1

2. ДНҚ молекуласындағы гуаниннің мольдік мөлшері цитозиннің мольдік мөлшеріне тең: Г : Ц = 1

3. Шыққан тегіне байланыссыз әртүрлі ДНҚ-ның молекуласындағы пурин негіздерінің қосындысына тең: =1.

4.1962 жылы орыс биохимиктері А.Н.Белозерский және А.С. Спирин нуклеотидтердің құрамын анықтап, сипаттау үшін ерекшелік коэффициенті деген ұғымды енгізді.Бұл ерекшелік коэффициенті ДНҚ молекуласындағы арақатынасын бейнелейді.

Биологиялық диктант арқылы бекіту

А . ДНҚ полимер молекуласына ....... жатады. Оның мономерлерінің рөлін......атқарады. Ә .Әрбір ДНҚ мономерлерінің құрамына пентоза көмірсуы ..... кіреді, азотты негіздерді адениннің қарсысында ....... тұрады.

Тимин ..... байланыс арқылы аденинді, ал гуанин .... байланыс арқылы цитозинді толықтырады. Б . ДНҚ-ның мономерлері өзара көмірсу және фосфор қышқылының қалдығымен байланысады, оны .... тұлға деп атайды. Ол екі тізбек өзара ........ арқылы байланысады.

Мүмкіндік беру 1-есеп. ДНҚ молекуласының бір тізбегі мынандай нуклеотидтер қатарынан тұрады. ААГГЦТЦТАГГТАЦЦАГТ

а. Комплементарлы тізбектегі нуклеотидтердің қатарын анықтаңыздар.

ә. Комплементарлы тізбекте синтезделетін и-РНҚ кодонының қатарын анықтаңыздар.

2-есеп. ДНҚ молекула нуклеотидтердің реті мынадай:

Т-А-А-Т-Г-Г-Ц-Т-А-А-Ц-Ц-Т-А-Г

1-тапсырма.

1-деңгей: екінші тізбекті құрастырып, осы ДНҚ үзіндісінің ұзындығын анықтаңыздар.

2-деңгей: екінші тізбекті құрастырып, осы ДНҚ үзіндісінің молекулалық массасын есептеңіздер, егер бір нуклеотидтің орташа молекулалық массасы 300-ге тең болса.

3-деңгей: екінші тізбекті құрастырып, осы ДНҚ үзіндісіндегі әр нуклеотидтің пайыздық үлесін анықтаңыздар.

3-есеп.Төменде берілген ДНҚ тізбегінде қандай өзгеріс бар?

А – Г – Ц – Т – А – Г – Ц

| | | | | | | |

Т – Ц – Ц – Г – Т – Ц – Г

Кесте толтыру.

Нуклеин қышқылдары

Молекуласының құрылымы

Жасушадағы орны

Жасушадағы рөлі

INSERT стратегиясы

Не білемін?

Не білдім?

Не білгім келеді?

Бағалау. Үйге тапсырма §9-10

Есептер шығару