Микроорганизмлар селекцияси. Биотехнология. Генли? инженерия

Мавзу :

Микроорганизмлар селекцияси. Биотехнология. Генлиқ инженерия

Мәхсәт: Микроорганизмларниң хәлиқ егилигидә әһмийити, уларни елишниң селекциялик усуллири. Биотехнология вә генлиқ инженерия тәрәққияти тоғрилиқ чүшәнчә бериш.

Тәрбийәвий қисми:

Тонуп билишкә илмий көзқарашқа, мустәқил ишләшкә, һазир жаваплиққа тәрбийиләш.

Тәрәққий әткүзүш қисми:

Селекция саһалири, усуллири вә селекция илиминиң утуқлири, тәрәққияти тоғрилиқ чүшүнүгини тәрәққий әткүзүш .

Көрнәкликләр: сүрәтләр

Дәрис түри: арилаш

Дәрис усули: сөһбәт, көрнәкилик

Дәрисниң плани:

1 – тур «Бәйгә» /Өй тапшурмисини сораш/

2 – тур «У ким? Бу немә?»

3 – тур «Адашқан сөзләр» / Өй тапшурмисини йәкүнләш/

4 – тур «Ой қозғаш» /Йеңи мавзуниң мәзмуни /

5 – тур «Ойлан тап» /Йеңи мавзуни бәкитиш/

6 – тур «Биологиялик диктант»

Дәрисниң бериши:

1. Уюштуруш қисми

Синипни 2 топқа бөлүш

1 – топ 2 – топ

«Нәсил» «Сорт»

/қолтұқым - порода/ /іріктеме/

Топлар бир – биригә тиләк билдүрүп,

өз командилирини тонуштуриду.

1 – тур. «Бәйгә»

/Өй тапшурмисини сораш/

• Селекция илиминиң асасини

салған ким?

2. Һайванатлар селекциясиниң қандақ

әһмийити бар?

• Аммивий таллаш арқилиқ һайванатларниң қандақ нәсиллири елинди?

1

Николай

Иванович Вавилов

2

3

1 – тур. «Бәйгә»

• Айрим таллашниң қандақ алаһидиликлири бар?
• Уруқдашлиқ чеқилиштурушниң қандақ алаһидилиги бар?
• Уруқдашлиқ әмәс чеқилиштурушниң қандақ әһмийити бар?

4

5

6

2 – тур. «У ким? Бу немә?» / Өй тапшурмиси/

Абдулғазы Ибрай оғли

Жандеркин

Есенжолов Әнджан

Архар - меринос қойи

2 – тур. «У ким? Бу немә?»

Қирниң қизил сийири

2 – тур. «У ким? Бу немә?»

Бағрам

Муса оғли Мусин

Қазақниң ақ баш сийири

2 – тур. «У ким? Бу немә?»

Едилбай қойи

3 – тур. «Адашқан сөзләр»

/өй тапшурмисини йәкүнләш/

Нәсил дәп һайванатлар селекцияси усуллири билән чиқирилған түрләр атилиду.

Нәсил билән дәп түр чиқирилған һайванатлар усуллири селекцияси атилиду

Таллаш усуллар вә чеқилиштуруш селекциясидә қоллинидиған һайванатлар

Һайванатлар селекциясида қоллинидиған усуллар таллаш вә чеқилиштуруш.

4 – тур. «Ой қозғаш»

/Йеңи мавзуниң мәзмуни/

1) Микроорганизмлар селекциясиниң әһмийити.

2) Микроорганизмларни елиш усуллири тәжрибилик мутагенез вә таллаш.

Ечитқу могуси

3) Микроорганизмларниң селекция усуллири билән елинған түри штамма дәп атилиду.

4) Биотехнология дегинимиз тирик организмлар билән биологиялиқ жәриянларни адәм мәхситигә мувапиқ чиқиришта пайдилиниш.

Пеницилл могуси

5) Биотехнологияниң вәзипилири вә әһмийити;

а ) Егилик әһмийити бар микроорганизмларни ишләп чиқириш, микробиологияни тәрәққий әткүзүш.

ә) Һавани зәһәрлик газлардин қоршиған муһитни санаәт қалдуқлиридин тазилаш, паскина суларни тазилаш.

б) Органикилиқ маддиларни микроорганизмларниң ярдими билән спиртқа айландуруп, йеқилғу ретидә пайдилиниш.

в) Генлиқ инженерия – генларни тошуш арқилиқ түр арилиқ тосалғуларни йоқ қилип, керәклик бәлгүләр бир организмдин иккинчисигә берилишини әмәлгә ашуриду.

6) Генлиқ инженерияниң муваппәқийәтлири;

а ) Интерферон вә өсүш гормони самототропин бактериялардин елиш қолға кәлтүрүлди.

ә) Инсулин гормонини үчәй таяқчиси бактериясидин елинди.

Үчәй таяқчиси

б) Австралиялик алимлар гениға өсүш гормониниң генини киргүзүп, илдам өсидиған чошқиниң йеңи нәслини алди.

в) Инглиз алимлири қанниң уюшини илдамлитидиған ген киргүзүлгән қой алди.

г) Почақ аилиси өсүмлүклири йилтизида болидиған түгүн бактериялирини ашлиқ аилилик өсүмлүкләрниң геномиға киргүзүш ишлири жүргүзүлүватиду.

Түгүн бактериялири

5 – тур. «Ойлан тап»

Венн диаграммиси

Өсүмлүкләр вә

һайванатлар

селекцияси

Охшашлиғи

Микроорганизмлар

селекцияси

5 – тур. «Ойлан тап»

Биотехнология

5 – тур. «Ойлан тап»

Генлиқ инженерия

- Бу ким?

- У қайси саһада ишләйду?

- Униң қандақ мувапәқийәтлирини билисиләр?

6 – тур. Биологиялиқ диктант /Бәкитиш/

1. . . . . . . почақ аилиси өсүмлүклири . . . . . һаят кәчүриду.

• Пеницилиум көк могусидин . . . . . , актиномицетлардин . . . . . вә . . . . . антибиотиклири елиниду.
• Елимиздә микроорганизмларниң мутантлиқ шәкиллирини . . . . . , . . . . . вә башқа алимлар елишқа үлүш қошти.
• Микроорганизмларниң селекция усули билән елинған түри . . . . . атилиду.

• «Инженерия» . . . . . дегән мәнани билдүриду.
• Бактериялик клеткидин вируслуқ ағриқларни давалайдиған . . . . . вә . . . . . елиш қолға кәлтүрүлди.
• Биотехнология дегинимиз . . . . . .

7 . Балиларниң билимини баһалаш.

Өйгә тапшурма бериш:

§ 43 «Биотехнология вә генлиқ инженерия» мавзусиға реферат йезиш. Мавзуниң астидики жәдвални толтуруш.