C?т?оректілерді? клеткаларыны? дифференцировкасы

C үтқоректілердің клеткаларының дифференцировкасы

Биология пәні мұғалімі

Омарбекова Нагима Шакаримовна

Казахстан Каркаралинск ЖББОМ №2 8

Қабылдаған: Сапаров Қ.Ә.

Орындаған: ББ101К

• Дифференциация (фр. differentiation, лат. Differentia - айырымы, айырмашылық) —бастапқы бірдей немесе бірдей элементтен тұратын жүйені түрлі сапалы бөлімдерге бөлу.
• Д. жүйенің кеңеюі мен интенсификациясымен байланысты, және оның бөліктері арасында бөлу, жүйені интеграцияға сәйкес механизмдері даму жағдайы кезінде оның толық жұмыс істеуіне тиімділік береді.

• Д. бірнеше тұрғыдан қарастырылады: филогенетикалық Д ., жалпы таксонды екі немесе бірнешеге бөлу, (мыс., адаптивті радиация, түртүзу).
• Түрдің Д. популяцияда табиғи ресурстарды түрдің толығымен тиімді қолдануына әкеледі.
• Морфофизиологиялық Д. эволюция үрдісі кезінде ағзада түрлі қызмет атқаратын түрлі сапалы мүшелердің пайда болуы;
• осындай Д. бір қалыпты кезеңдері биологиялық ұйымдасудың негізгі деңгейлеріне сәйкес келеді; бұл Д., морфофизиологиялық дамудың бір белгісі.

• Онтогенетикалық дифференцияцияның айқындалуы ұрықтанған жұмыртқа клеткасында (зиготаның) дамуы кезінде оңай байқалады.
• Жалпы өсімдіктер мен жануарларда онтогенездің бірнеше этаптарын ажыратуға болады. Эмбрионалды даму, өсу кезеңі, ересек кезеңі (көбею), кәрілік кезеңі.
• Көрсетілген этаптардың әрқайсысы өз кезеңінде ары қарай бөлшектеніп, кезеңдерге бөлінеді, бұл әр түрдің спецификалық ерекшелігіне байланысты.
• Жануарларда ең алғашқы даму этабы 2,4,8...64 бластомерлер стадиясы, морула, бластула, гаструла, нейрула, мүше бастамасы мен қалыптасуы және т.б.

• Сүтқоректілер эмбрионының ең бірінші дифференцировкасы бластоцичта стоадиясында жүреді, яғни морулалар 2 түрлі клеткалар тиіне бөлінеді: ішкі эмбриобласт ж-е сыртқы трофобласт.
• Трофобласт эмбрионның имплантациясына қатысады ж-е эктодерма хорионына бастама береді (плацента ұлпасының бір түрі)

Дифференцировка в процессе развития эмбриона

• Эмбриобласт эмбрионның басқа ұлпаларына бастама береді.
• Эмбрионның дамуына байланысты клеткалардың специализациясы көтеріле бастайды (мультипотентті, унипотентті),соңында олар толық дифференциялданған, нақты функцисы бар клеткаларға айналады. Мысалы бұлшықет ұлпасы.

• Адам организмінде 220-дан астам әртүрлі клеткалардың типтері белгілі.
• Ересек организмінде, клеткалардың көпшідігі мультипотенттілікті сақтайды. Олар қан,тері түзілу процесінде жұмсалады.
• Бұл клеткалар бағаналы клеткалардың қабілеттілігі – жаңару ( мультипотенттілікті қуаттау ), диффернциация қабілеттілігін сақтауы үшін оларды – ересек бағаналы клеткалар деп атайды.