“Бактерияларды? т?рлері мен пішіндері.

Сабақ тақырыбы: “Бактериялардың түрлері мен пішіндері.

• Бактериялар –  табиғатта  ең көп тараған, негізінен бір жасушадан тұратын, оқшауланған ядросы жоқ, қарапайымдылар.
• Алғаш рет бактерияларды 17 ғасырда голланд ғалымы,  микроскопты  жасаушы –  Антони ван Левенгук  байқаған.
• 19 ғасырда бактериялардың құрылысы мен табиғаттағы рөлін француз ғалымы  Луи Пастер ,  неміс  ғалымы  Роберт Кох  және ағылшын ғалымы  Джозеф Листер  зерттеді.

• Бактерия негізінен түссіз тек кейбіреулерінде ғана аздап бояғыш заттар кездеседі. 
• Фотосинтез   құбылысы жүретін көк -жасыл қызыл түсті өкілдерін  цианобактериялар  деп атайды

Бактериялардың жасуша құрамында тұрақты жасуша қабаты, цитоплазмалық мембрана, цитоплазма, нуклеоид, рибосома болады. Ядроның қызметін  дезоксирибонуклеин қышқылы  ( ДНҚ ) атқарады.

• Қолайсыз жағдай туғанда сырты қалың қабықпен қапталып спора түзеді.
• Бактериялар өте төменгі температурада (–190 0 С-та, ал споралары –253 0 С-та) тіршілік ете береді.
• Оларды өте жоғары температурада (+100 0 С-та) кептіргенде, кейбір түрлері (мысалы, гонококтар) тіршілігін тез жойса, дизентерия таяқшалары жеті тәулік, дифтериянікі отыз тәулік, туберкулездікі тоқсан тәулік, ал түйнеменің бациллалары он жылға дейін тіршілігін жоймайды.
• Бактерияларды ультракүлгін сәулелері ерітіп жібереді.
• Қышқылды, қантты, тұзды ортада тіршілік ете алмайды.
• Бактериялардың көпшілігі зиянсыз, ал зиянды түрлері көптеген жұқпалы аурулар ( туберкулез, тырысқақ, көкжөтел , т.б.) тудырады.

Бактерия атауы

Суреті

Коккалар

Бактерия пішіні

Бацилла

Вибрион

Шар тәрізді

Спирилла

Таяқша тәрізді

Үтір тәрізді

Стрептококтар

Стафилококтар

Шиыршық тәрізді

Диплококтар

Кокктардан құралған тізбек

Коккалар үйірі

Екі шар бактерия, бір шырышты капсулада орналасқан

Бактерияның құрылысын атап көрсетіңіз

Кестені толтырыңыз

Атқаратын қызметі

Бактерия жасушасының

Құрылысы

Шырышты қабат (капсула)

Жасуша қабықшасы

Жасуша мембранасы

Цитоплазма

Рибосомалар

Генетикалық материал –

Нуклеоид

Талшық

Төмендегі тұжырымдарды растаңыз немесе жоқтаңыз.

1.Жұқпалы аурулар таралу үшін инфекция ошағы, таралу механизмі мен сезімтал адам болуы шарт.

2. Ауру адам, су, топырақ инфекция көзі болып табылады.

3. Инфекция ауа – тамшылар, тамақ арқылы, су, топырақ, кір қол, қансорғыш жәндіктердің шағуы арқылы таралады.

4. Сальмонеллез бен менингит ішек бактериялар инфекциясына жатады.

5. Ішек инфекциялары ауа – тамшылары арқылы таралады.

6. Ботулизм – уланған консервілерден пайда болатын ауру.

7. Тұмау – әр түрлі бактериялар қоздыратын, адам шалдығатын қауіпті ауру.

8. Көбінесе адам не ауру көзі болып табылады, не осы ошақтардың пайда болуына қолайлы жағдай жасайды.

9. Сондықтан қазіргі уақытта қоршаған ортаны ластанған үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылады.

10. Адам денсаулығына оның өмір салты әсер етеді.

Қате тұжырымдар : ___________________

«Бактериялар

тудыратын

инфекциялық аурулар»

Ауру түрі

Белгілері

Туберкулез

Тудыратын

Бактериалды

Меннингит

Пайда

бактериялар

Алдын-

болу

Сальмонельез

ангина

Ботулизм

алу

себебі

шаралары

Рефлексия «Стикер» Келесі сұрақтарға жауап беріңіз:

• … 3 жаңа ақпарат білдім;
• … оңай болды;
• … қиын болды;

… келесі сабақта білгім келеді

Үй жұмысы (оқушылардың қабелеттері бойынша бөліну мүмкін):

• Барлық оқушыларға « Бактериялардың бүкіл Жер бетінде таралуы немен байланысты? »
• Келесі терминдердің анықтамасын білу: прокариот, эукариот, бацилла, коккалар, спирилла, жасуша қабықшасы, капсула (қабық), рибосома, нуклеоид.

Қызықғушылық танытатындарға «Бұрын бактерияларды өсімдіктер патшалығына жатқызатын. Бірақ қазіргі таңда оларды жеке патшалыққа бөліп шығарған. Неліктен?