Аралар мен ??мырс?алар

1. Қызығушылығын ояту 1. Бунақденелілердің денесі:  А) баскөкірек, құрсақ  Ә) құрсақ, көкірек  Б) бас, көкірек, құрсақ  2. Бунақденелілерде:  А) 4 жұп аяқ  Ә) 3 жұп аяқ  Б) 2 жұп аяқ  В) 1 жұп аяқ  3. Бунақденелілердің көпшілігнде қанат бар. Олардың саны:  А) 1 не2 жұп  Ә) 2 жұп  Б) 1 жұп  4. Бунақденелілердің қанаты бекінген:  А) кеудеге, құрсаққа  Ә) кеудеге  Б) баскөкірекке, құрсаққа  В) баскөкірекке  5. Бунақденелілердің қанайналым жүйесі:  А) ашық  Ә) жабық  6. Жүрегі орналасқан:  А) дененің артқы жағында ішек үстінде  Ә) құрсақ жағында ішек астында  В) бас жағында  7. Зәр шығару жүйесі:  А) мальпигий түтікшелері  Ә) бүйрек  Б) ауа қапшықтары  Г) мальпигий түтікшелері және майлы дене 

        2. Сергіту сәті «Кім шапшаң»

     «Иә» немесе «жоқ» сұрақтарға жауап беру

1 Бунақденелілердің бәрі зиянды ма?

2 . Шыбын шала түрленіп дамиды ма?

3 . Бунақденелілер демтүтік арқылы тыныс ала ма? 

4. Бунақденелілердің зәр шығару мүшелері мальпигий түтікшелері ма?

5. Балараның ауыз мүшесі сүзіп-жалаушы ма?

6. Дамуы 3 сатыдан тұратын бунақденелілер толық түрленіп

дамитын бунақденелілер деп атала ма?

7. Масаның ауыз мүшесі шаншып-сорушы ма?

8. Бунақденелілердің денесі 3 бөліктен тұра ма?

9. Балара ауыл шаруашылық зиянкес па?  

10. Бунақденелілерде 4 жұп аяқ бар ма?

11. «Имаго» сөзі ересек жәндік деген мағына бере ме?

12. «Энтомология» бунақденелілерді зерттейтін ғылым ба?

22 Қаңтар

АРАЛАР МЕН ҚҰМЫРСҚАЛАР ҚОҒАМДАСЫП ТІРШІЛІК ЕТЕТІН БУНАҚДАНЕЛІЛЕР

Сабақтың мақсаты: 1. Аралар мен құмырсқалардың тіршілігі мен отбасы құру ерекшеліктерін және мінез - құлықтары мен түйсігі жайлы мәлімет алу. 2. Пәнге, тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын іздену, құру және салыстыруға тапсырмалар беру арқылы дамыту. 3. Олардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы жайлы білу, өмірде қолдана білуге үйрету және оларды қорғауға тәрбиелеу. Көрнекілігі : бейнефильм, жобалар, суреттер, тест парақтары. Сабақтың типі: Ж аңа сабақ

Сабақтың түрі: жобалау Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі Психологиялық дайындық: Менің көңіл күйім жақсы ІІ. Үй тапсырмасын тексеру Қызығушылығын ояту Сауалнама

Кім шапшаң

1. топ Жарғаққанаттылар маңызы

2.топ Биологиялық анықтама

3.топ Араның маңызы

Мағынаны тану

Ой қозғау

1. топ Құмырсқаның тіршілігі

2.топ Қорғану шаралары

3. топ Жер бетінде кең таралу себебі неде?

Ортада қалам

1 топ Венн диограммасы Ара мен Құмырсқаның ұқсастығы

2 топ 5 жолды өлең 1зат есім 1 сөз

2Сын есім 2 сөз

3 Етістік 3 сөз

4 Тақыпты ашатын сөз тіркестері 4сөз

5 Тақырыптың синонимі баламасы

3 топ Құмырсқатуралы қызықты мәліметтер

Құмырсқа  ( Form і c і dae) –  жарғаққанаттылар отрядының бір тұқымдасы. Құмырсқа Жер шарында кеңінен таралған, тек Қиыр Солтүстікте және Антарктидада ғана кездеспейді. Құмырсқаның 10 мыңдай түрі бар. Олардың көпшілік түрлері тропиктік аймақтарда кездеседі.

Денесі бас, көкірек және құрсақтан тұрады. Басы үлкен, жақтары жақсы жетілген, ауыз аппараты кеміргіш. Көкірек бөлімі жіңішке, онда үш жұп аяқтары жақсы жетілген. Көпшілік түрлерінің құрсақ бөлімінде шаншары мен улы бездері жақсы дамыған, улы бездерінен бөлінетін сұйықтық – құмырсқа қышқылы деп аталады. Құмырсқалар, көбіне топтанып (10 – 100 мың дарасы бірігіп), арнайы илеу жасап, тіршілік етеді. Әрбір илеуде аталық, аналық, “жұмысшы” және “жауынгер” құмырсқалар болады. Жыныстық тұрғыдан жетілмеген топтары – жұмысшы құмырсқалар деп аталады. Олар илеудегі дернәсілдерді, аналық құмырсқаларды қоректендіреді, ауаның алмасуын, ылғалдың бір қалыпты болуын қамтамасыз етеді.. Аналық құмырсқалар ұрықтанғаннан кейін қанаттарын жойып, тек ұрпақ жалғастырады, олар кейде 20 жылға дейін өмір сүреді. Аналық құмырсқаның дене тұрқы ірі.

• Аралар мен түкті аралар ұрпақтарын кәрез ұяларына ауыстырып таси алмайды. Бірақ жұмысшы аралар бұлшықеттерінің көмегіменқанаттарын тез-тез қимылдатып, ұяны жылытады немесе желдету арқылы температураны қалпына келтіреді де салқындатады.Құмырсқалар мен бал аралар ұядағы ылғалды да реттеп, қажетті қалыпта ұстайды. Олар жемсауымен су әкеліп, ұяға бүркеді. Ылғал көп болса, желдетіп құрғатады.
• Қоғамдық бунақденелілер қоректік қорын көп дайындайды.
• Қоғамдасып тіршілік ететін бунақденелілерде арнайы «әлеуметтік» инстинкт болады.

ИЛЕУДЕГІ ҚҰМЫРСҚАЛАРДЫҢ ҮШ МАМАНДАНҒАН ТОБЫ :

• ЖЫНЫСТЫҚ ТОП (АТАЛЫҚ ЖӘНЕ АНАЛЫҚ ҚҰМЫРСҚАЛАР): БҰЛАР КӨБЕЮ, ҚОНЫС АУДАРУ ҚЫЗМЕТІН АТҚАРАДЫ.
• ЖҰМЫСШЫ ҚҰМЫРСҚАЛАР: ҰЯ САЛУ, ЖЫНЫСТЫҚ ҚҰМЫРСҚАЛАРДЫ ЖӘНЕ ЖҰМЫРТҚАЛАР МЕН ҰРЫҚТАРДЫ КҮТУ, ҚОРЕК ЖИНАП ӘКЕЛУ СИЯҚТЫ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАЙДЫ.
• ЖАУЫНГЕР ҚҰМЫРСҚАЛАР: ТІРШІЛІГІН ҰЯДА ӨТКІЗЕДІ, ЖҰМЫСШЫ ҚҰМЫРСҚАЛАР ЖИНАҒАН ДӘНДЕРДІ ЖҰМСАРТЫП, ЕЗІНДІГЕ АЙНАЛДЫРАДЫ ЖӘНЕ ҰЯНЫ ЖАУЛАРДАН ҚОРҒАЙДЫ.
• Құмырсқа қышқылы – құмырсқалардың қорғаныш құралы, сұйықтық қауіпті білдіріп, құмырсқаларды күреске шақыратын шартты белгі болып табылады.

ҚҰМЫРСҚА ҮЙІРІ

Жұмысшы құмырсқалар мен аналық

Некелік ұшудан соң аналық

қанатын сындырып тастайды

Аталық пен аналық дене мөлшері

бойынша ерекшеленеді

ЖАС АНАЛЫҚТАР ҰШУҒА ДАЙЫНДАЛУДА

ИЛЕУДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

Жұмыртқалар

мен олжалары

Дернәсілдері

қуыршақтары

АРА СЕМЬЯСЫНДАҒЫ ДАРАҚТАР:

1 - аналық; 2 - трутень; 3 – жұмысшы ара.

Мұрттары

Басы

Күрделі көзі

Жай көзі

Қанаты

Көкірегі

Тозаңға арналған

себетшесі

Құрсағы

ТҰТ ЖІБЕК КӨБЕЛЕГІ

ӨСІРІЛЕТІН ОРНЫ

БІР ЖАУАП НҰСҚАСЫН ТАҢДА

• Құмырсқалар бір-бірімен қандай мүшесі

арқылы қарым-қатынасқа түседі?

А. Мұртшасы

Б. Көздері

Тексеру

В. Аяқтары

Г. Жақтары

• Үйірде ең саны көп болатыны қандай құмырсқалар:

А. Аналықтар

Б. Аталықтар

Тексеру

В. Жұмысшы

Г. Саны бірдей

Көпшілік құстардың ең тәтті азықтарының бірі – «құмырсқа жұмыртқасы». Бірақ құмырсқа – тауық емес және жұмыртқа салмайды. Ендеше бұл қандай құмырсқа жұмыртқасы?

А. Қуыршағы

Б. Жұмыртқасы

Тексеру

В. Дернәсілдері

• Ара семьясындағы жалпы дарақтардың шамамен сан мөлшері :

А. 1000 - 5000

Б. 5000 – 10 000

тексеру

В. 10 000 – 50 000

Г. Саны басқаша

Тозаң жинауға арналған ара себетшесі суретте

қандай санмен белгіленген

А. 1

тексеру

Б. 2

В. 3

Г. 4

2

3

4

1

ДДДДАЙЫНДАҒАН АА

Үйге тапсырма:§36 Қосымша

Құмырсқаның илеуі туралы хабарлама

Бағалау:

” Мен тұлғамын ”

Екі жұлдыз бір тілек