Просмотр содержимого документа
«"Т?менгі сатыда?ы ?сімдіктер" »
7 сынып Биология
Сабақтың тақырыбы:§ 40 «Талшықты жәндіктер және кірпікшелілер, споралылар типі»
Мақсаты:
1. Білімділік: Оқушыларға талшықты, кірпікшелі және споралы жәндіктер жайында түсінік беру. Олардың тіршілік формаларымен, сыртқы және ішкі құрылыстарымен, көбею жолдарымен, өкілдерімен таныстыру.
Амандасу,оқушыларды түгелдеу, сабақ мақсатымен танысу. Оқушылардың құрал-жабдықтарын тексеру. Зейіндерін сабаққа аударту.
ІІ Үй тапсырмасын сұрау
Үй тапсырмасын тексеру мақсатында оқушылардан ауызша сұрау, толықтыру мақсатында сұрақ қою.
Суретті тексеру
Терминдерді тексеру
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Жануарлар кез-келген жерде табылады. Қазір ғаламшарымызда 1,5 миллионнан астам жануарлардың түрі бар деп есептеледі. Қаншама жануарлар түрлері жер бетінен жойылып кетті. Біз қарастырғалы отырған омыртқасыздардың жәндіктердің саны бір миллионнан астам.
Ғаламшарымызда жануарлардың түрлері өсімдіктерге қарағанда әлдеқайда көп болып келеді. Олар сан алуандығымен ерекшеленеді. Соншама жануарды бір-бірінен ажырату қиын. Сондықтан оларды топқа бөліп, жіктеп, бір жүйеге келтіру қажет.
Талшықты және кірпікшелі жәндіктердің дене пішіні тұрақты болып келеді. Олардың дене пішінін сақтауда пелликуланың маңызы зор. Пелликула (латынша «пелликула»-қауыз, тері) – көптеген қарапайымдылардың денесін сыртынан қаптайтын, өте жұқа майысқақ немесе қатқыл плазмалы қорғаныш қабат. Ол кейбір біржасушалы балдырлар – хламидоманадада, эвгленалардың да сыртын қаптайды.
Талшықты, біржасушалы жәндіктер – бір, екі немесе бірнеше талшықтылардың жәрдемімен қазғалады. Талшықтар дененің алдыңғы жағында орналасады. Бұлардың дене пішіні алуан түрлі: көбінесе сопақ, шар пішінді болып келеді. Талшықтылардың басым бөлігі теңізде, тұщы су қоймаларда өмір сүреді. Олар өсімдіктер мен жануарлардың ыдыраған, шіріген қалдықтарымен, түрлі ағзалармен қоректенеді.
Талшықты жәндіктердің өкілдері
Мысалы: хламидоманада, жасыл эвглена, домаланғы біржасушалы балдырлар тобына жатады.
Кірпікшелілер немесе инфузориялар типі – бұл типке жататын ең алғаш шіріген ағзалы қалдықтары бар тұнба судан табылған. Сондықтан оларды инфузориялар деп атайды. Бұлар денесін кірпікшелілер қаптайтындықтан, кірпікшелілер деп атайды. Кірпікшелілердің өзге біржасушалы жәндіктерден құрылысы күрделірек. Цитоплазмасында бір үлкен, бір кіші екі ядро болады. Үлкен ядро - қоректену, тыныс алу, қозғалу және зат алмасу қызметін атқарады. Ал кіші ядро жәндіктің жыныстық жолмен көбейіп, ұрпақ қалдыруын жүзеге асырады. Жанасу арқылы жынысты жолмен көбею – біржасушалы ағзалардың басқа түрінде кездеспейтін қасиет.
Споралылар типі - тек паразиттік жолмен тіршілік ететін, көбінесе пішіні амеба тәріздес біржасушалы қарапайым жәндік. Қозғалыс қызметін атқаратын органоиды жоқ. Талшық тек кейде жыныс жасушаларында ғана болады. Бұларда асқорыту вакуолі де болмайды. Асты бүкіл денесі арқылы сіңіреді. Жиырылғыш вакольдері де жоқ.
Споралы жәндіктер. Олардың көбеюі
Адам үшін қауіпті аурулардың бірі – безгек ауруы. Оның қоздырушысы безгек паразиті – қантұрғын. Қантұрғын – қан плазманың даму айналымында адам қанының қызыл түйіршігіне, енді біп кезеңінде безгек масасының денесінде өмір сүреді.
IV. Жаңа сабақты бекіту
Кім тапқыр ?
1. Талшықтыларға қандай жәндіктер жатады?
2. Кірпікшелілерге қандай жәндіктер жатады?
3. Кірпікшелілер типі басқаша қалай аталады?
4. Кірпікшелілердің жасуша құрылысы?
5. Споралылар типіне тән белгілер?
6. Споралыларға қандай жәндіктер жатады?
V. Үй тапсырмасы: 1) §40 оқу. Мазмұндау.
2) 173 беттегі А, В, С деңгейлік сұрақтарға жауап беру;
3) терминдерді термин дәптеріне теріп жазып, анықтамасын беру;