Саба?ты? та?ырыбы: Доминанттылы? за?ы. Екінші ?рпа?та белгілерді? ажырау за?ы Гомазиготалы, гетерозиготалы даралар.
Саба?ты? ма?саты: Дигибридті будандастыру ж?не белгілерді? т?уелсіз ажырау за?дылы?ытуралы білім беру. О?ушылар?а будандастыру н?тижелерін арнайы жазуж?йесін (Пеннет торын) пайдалануды ?йрету.
Дамытушылы?ы: Генетика туралы т?сініктерін дамыту. Кесте мен кітаппен ж?мыс жасап ?йрету. Шы?армашылы? ойлау ?абілетін дамыту.
Т?рбиелігі: ?алым генетиктерді? е?бегін ??рметтеуге т?рбиелеу
Саба?ты? типі: Хабарлама, жа?а білімді ?алыптастыру.
?дістемелік шешім: С?хбат, ??гіме-с?хбат, кестелер мен суреттерді ?олдану, электронды? о?улы? ар?ылы ж?мыс.
??рал-жабды?тар: Сурет бетшелері, электронды? о?улы?, интерактивті та?та, тірек сызб суреттер, кестелер.
Саба?ты? ж?рісі:
І. ?йымдастыру кезе?і.
ІІ. Моногибридті ша?ылыстыру. Бірінші ?рпа?ты? біркелкілігі туралы білімдерін зерттеу. Есептер шы?ару.
І есеп. Адамда таскере? ауруы аутосомалы- рецессивті типті т??ым ?уалайды. Егер ?ке-шешесі де осы ауру бойынша гетерезиготалы бол?ан жа?дайда осы отбасында сау ж?не ауру балаларды? туу ы?тималдылы?ы ?андай?
Шешуі: Есепті? шартын кестеге жазамыз
Белгі
Ген
Генотип
Жа?сы естиді
А
Аа
Таскере?
а
аа
Некеге т?р?ан ата-ананы? генотипі гетерозигота- Аа ж?не Аа. Олар жа?сы естиді. Гетерозиготалы ата-анадан балаларды? ?мірге келу ы?тималды?ы генотипі бойынша мынадай болады: АА-25%, Аа-50%, аа-25% болады.
Жауабы: сау балаларды? ?мірге келу ы?тималдылы?ы-75%, ал ауру болуыны? ы?тималдылы?ы-25% болады.
ІІ. Жа?а саба?: Доминанттылы? за?ы. Екінші ?рпа?та белгілерді? ажырау за?ы. Гомазиготалы, гетерозиготалы даралар.
Мендельді? екінші за?ы: Белгілерді? ажырау за?ы.
Жа?а саба?ты ашу ?шін Мендельді? бірінші за?ы негізінде ?андай за?дылы?тар ашылды?
Мендель «Бір немесе екі белгісінде айырмашылы?ы бар дараларды будандастыр?анда ?андай ?згеріс болады деп еді?»
Екі белгісі (сары тегіс ж?не жасыл б?лдыр) дараларды будандастыр?анда дараларды будандастыру ?алай аталады?
Бірінші ?рпа?ты? гетерозиготалы (буданды?) дараларын ?зара ша?ылыстырса, екінші ?рпа?та (?2) белгілерді? ажырауы ж?ріп, екі белгі де жары??а шы?ады. Ажырау фенотипі бойынша 3:1, ал генотипі бойынша 1:2:1 ара?атынасында бай?алады, б?л Мендельді? екінші за?ы.
Белгі: А – сары т?сті, а – жасыл т?сті, В – тегіс пішінді, b–б?дыр пішінді
? 2 дегі ?рпа?ты? Пеннет торында орналасуы:
?/ ?
AB
Ab
aB
ab
AB
AABB
AABb
AaBB
AaBb
Ab
AAbb
AAbb
AaBb
Aabb
aB
AaBb
AABb
aaBB
aaBb
ab
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
Саба?ты ?орыту: Дигибридті будандастыру?а есептер шы?ару.
1-есеп. Адамда ?ой к?зді белгі, к?к к?здіге ?ара?анда басым, ал о?а?айлы?, сола?айлы??а ?ара?анда доминантты белгі ретінде т??ым ?уалайды. Б?л атал?ан ж?п гендер ?рт?рлі хромосомада орналас?ан. К?к к?зді о??ай ?ыз, к?к к?зді сола?ай жігітке т?рмыс?а шы?ады. Оларды? екі баласы бол?ан, біреуі к?к к?зді о??ай, екіншісі к?к к?зді сола?ай. Шешесіні? генотипі ?андай?
Шешуі: есепті? шартын кестеге жазамыз.
Белгі
Ген
Генотип
?ой к?зді
А
Aa, AA
К?к к?зді
А
Aa
О??айлы?
B
Bb, BB
Сола?айлы?
b
bb
Жауабы: шешесіні? генотипі-ааBb болады.
2-есеп. Адамда алыстан к?рмеушілік белгі к?руі ?алыпты белгіде басым, ал ?ой ??зді белгі, к?к к?зді белгіден басымдылы? к?рсетіп т??ым ?уалайды. Екі ж?п гендер ?рт?рлі хромосомада орналас?ан. Гетерозиготалы еркек, к?к к?зді к?руі ?алыпты ?йелге ?йленгенде ?андай ?рпа? к?туге болады.
Шешуі: есепті? шартын кестеге жазамыз
Белгі
Ген
Генотип
Алыстан к?рмеушілік
А
АА, Аа
К?руі ?алыпты
а
Аа
?ой к?зді
B
BB, Bb
К?к к?зді
B
Bb
Жауабы: б?л некеден туыл?ан ?рпа?тарды? генотипі ж?не фенотипі 4 т?рлі болады.
?йге тапсырма:Доминанттылы? за?ы. Екінші ?рпа?та белгілерді? ажырау за?ы. Гомазиготалы, гетерозиготалы даралар. Та?ырып со?ында?ы генетикалы? есептерді шы?ару.
Ба?алау
