Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
?рбір ?арым-?атынас т?рлерін бір-бірінен ажырата біледі.
| САБАҚ: Популяция санының графигі. Түрлер арасындағы қарым-қатынас формалары. | Мектеп: Шымкент қаласы ФМБ НЗМ |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Күні: 07.04.15 | Мұғалімнің аты-жөні: Сарсенбаева А.С., Кошкинбаева М.М. |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сыныбы: 9Е | Қатысқан оқушылар саны: | Қатыспағандар: |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Оқыту мақсаттары: | Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында популяция санының өзгеру себептерін анықтау Түрлер арасындағы қарым-қатынастың негізгі түрлерін ажырата білу |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Жетістік критерийі | Егер төмендегі жетістік критерийлерін орындаса, оқушы оқу мақсатына жетеді:
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тілдік мақсаттар | Дұрыс ғылыми терминдерді пайдаланып әртүрлі түрлер арасындағы өзара қарым-қатынасты анықтай алады (оқылым, айтылым және тыңдалым дағдылары) Пәндік лексика және терминология:
Диалог құруға /жазылымға қажетті сөздер топтамасы: Сурет … мысалын көрсетеді, себебі … Екі түр де бір тағаммен қоректенеді. Бұл … мысалы Уақыт ішінде қарқындауда популяция ұлғаяды Егер Х популяциясы …, онда Y популяциясы … | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Алдыңғы білім |
| | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Күтілетін нәтиже |
| | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Әдіс-тәсілдер | Миға шабуыл, топтық жұмыс, белсенді жұмыс жасау әдістері, АКТ –ны пайдалану, диалогты әдіс. | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ барысы | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ қезеңдері | Сабақта орындалуы тиіс іс - әрекеттер | Оқыту ресурстары | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Басы 1-2 минут 3-5 минут 6-20 минут 20-21 22-26 минут 27-35 минут 36-38 минут | Ынтымақтастыру Сынып оқушыларын сабақ тақырыбына сәйкес әр түрлі ағзалардың түрлі қарым-қатынасы бойынша жұптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсаты, жетістік критерийлерімен таныстыру. Терминдермен жұмыс. Түрлер арасындағы қарым-қатынастың негізгі түрлері қазақ, орыс, ағылшын тілінде беріледі. Сабақ информатика пәнімен кіріктіріле отырып, популяция санының графигін құру үшін информатика мұғалімі жалғастырады. Жаңа сабақ тақырыбы: «Түрлер арасындағы қарым-қатынас формалары» хабарланады. Бағалау ағашының тақырып бойынша білімі қай деңгейде екенін көрсететін тұсына стикерлерге есімдерін жазып жапсырады. Жетістік критерийі таратылады: Жаңа сабақты меңгеру кезеңі Жаңа сабақтың тақырыбын ашу мақсатында twig-bilim.kz cайтынан бейнероликтер көрсетіледі. Ролик алдында оқушылардың түрлер арасындағы қарым-қатынастың негізгі түрлері туралы мағлұматтарды жазып алуы сұралады. Оқушыларға «Түрлер арасындағы қарым-қатынастың негізгі түрлері» тақырыбында мәтін беріледі. Қалыптасырушы бағалау тапсырмасы беріледі. Жетістік критерийі таратылады:
Өзара тексеру өтеді | Қосымша 1 Қосымша 2 Бағалау ағашы Мутуализм: https://twig-bilim.kz/film/symbiosis-mutualism-5531/ Паразитизм: https://twig-bilim.kz/film/symbiosis-parasitism-5532/ Жетістік критерийі Терминдер Қосымша 3 (мәтін) | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақ қезеңдері | Сабақта орындалуы тиіс іс - әрекеттер | Оқыту ресурстары | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Соңы 39-40 (2 мин., жалпы алғанда) | Рефлексия Бағалау ағашы Бағалау ағашына тақырып бойынша білімді қаншалықты меңгергенін көрсететін деңгейге есімдері жазылған стикерлердің орнын ауыстырады. | | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қосымша ақпарат | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дифференциалды оқыту – Көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндеттер қоюды жоспарлайсыз? | Бағалау – Оқушылардың берілген материалды меңгеру деңгейін қалай тексересіз? | Пәнаралық байланыс Денсаулық және қауіпсіздік ережелері АКТ Құндылықтарменбайланыс (тәрбиелік элемент) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Әрбір қарым-қатынас түрлерін бір-бірінен ажырата біледі. | Жұпта және топта тақырып терминдері бойынша әңгімелесу. Видеоматериалды көру, талқылау. Тірі ағзалардың арасындағы қарым-қатынас типтері туралы сипаттайды. Топтар өзара ақпарат алмасады. Мысалдар келтіреді. | Акт пайдалану, Экологиялық ақпараттар талдау. Қазақша-ағылшынша сөздікті пайдалану. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Рефлексия Сабақ мақсаттары/оқыту мақсаттары жүзеге асырымды болды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Оқыту ортасы қандай болды? Менің бөліп оқытқаным өз мәнінде жүзеге асты ма? Мен өз уақытымды ұтымды пайдалана алдым ба? Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен? | Төмендеберілген бос орынды өз сабағыңызға рефлексия жүргізу үшін пайдаланыңыз. Сабағыңызға қатысты сол жақта келтірілген сұрақтарға жауап беріңіз. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қысқаша бағалау Қандай екі мезет ең табысты (сабақ беру мен оқытуды қарастырыңыз)? 1: 2: Қандай екі мезет сабақты жақсартты (сабақ берумен оқытуды қарастырыңыз)? 1: 2: Мен сабақтан топ пен жекелеген адамдар туралы не білдім, келесі сабақта не айтамын? | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Тірі ағзалар арасындағы қарым-қатынас түрлері
Бәсекелестік - - Қоршаған ортаның бірдей жағдайлары үшін түрлер арасындағы немесе бір түр дараларының арасындағы күрес.
Өсімдіктер өзара жарық, ылғал және т.б. жағдайдар үшін бәсекелеседі; орманның жыртқыш құстары мен аңдары азық үшін(кемірушілер) бәсекелеседі.
Жыртқыштық + -
Бір ағза(жыртқыш) басқа ағзаны(жемтік) азық етеді. Егер ағзалар бір түрдікі болса, онда каннибализм болып табылады.
Омыртқасыз жануарлардан: инелік және өрмекшілер шыбындарды, көбелектерді және масаларды жейді; омыртқалы жануарлардан қасқырлар мен түлкілер қояндар мен кемірушілерді қорек етеді.
Паразитизм + -
Бір ағза (паразит) басқа ағзаны (иесін) қорек және мекен ортасы ретінде пайдаланады.
Лямблия, трипаносомалар, безгек плазмодийі омыртқалылардың және адамның ішегінде, қанында паразиттік тіршілік етеді; тайтұяқ ағаштарда, қастауыш пен қаракүйе астық тұқымдастарында паразиттік тіршілік етеді.
Мутуализм (симбиоз) немесе кооперация + +
Қоректік, кеңістіктік және басқа қарым-қатынасқа негізделген өзара пайдалы қарым-қатынас түрі. Талшықты (жгутиконосцы) қарнында тіршілік етіп, жасунықты (клетчатка) қорытатын термиттер; мүйізтұмсық және терісінен паразиттерді шұқып жейтін құстар(воловьи птицы); актиния және тақуа шаян.
Комменсализм немесе арамтамақтық + 0
Қарым-қатынастан бір ағза пайда табады, ал екінші ағза үшін қарым-қатынас әсері бейтарап болады.
Жабысқақ балықтарға азық беріп және қорғаныш болатын акулалар; құстар мен кемірушілердің індерінен бунақденелілердің көптеген түрлері өздеріне азық және қорғаныс табады.
Аменсализм 0 -
Бір ағзаның тіршілік әрекеті басқа ағзаның дамуын бәсеңдетеді.
Аралас орманда өсетін шыршалар қайыңдар мен басқа да жапырақты өсімдіктерге көлеңкесін түсіреді, бірақ олардың тіршілігі жапырақты өсімдіктерге мүлдем тәуелді емес; пеницилл саңырауқұлағы бактериялардың өсуін тежейтін антибиотик бөледі.
Нейтрализм 0 0
Түрлі ағзалардың экологиялық қуыстары(орындары) басқаша болып, өзара қарым-қатынасқа түспейді.
Африка саваннналарындағы антилопалар түрлі ярустағы өсімдіктермен қоректенеді. Айталық, жирафтәрізді антилопа ағаштардың жапырақтарымен, Гну антилопасы- бұталардың жапырақтарымен, Куду антилопасы шөптесін өсімдіктермен қоректенеді.
Қосымша 3
Қалыптастырушы бағалау тапсырмасы
9 сынып Түрлер арасындағы қарым- қатынас түрлері
Тапсырма: Түрлер арасындағы қарым қатынас типтері бойынша кестені толықтырыңыз.
| Жетістік критерийлері | |||
| Егер төмендегі жетістік критерийлерін орындаса, оқушы оқу мақсатына жетеді | |||
Әрбір қарым-қатынас түрлерін бір-бірінен ажырата біледі. | |||
| Қарым-қатынас | Түрлер үшін маңызы | Қарым-қатынас сипаты | Мысалдар |
| Бәсекелестік | | Қоршаған ортаның бірдей жағдайлары үшін түрлер арасындағы немесе бір түр дараларының арасындағы күрес |
|
| Жыртқыштық | |
| Өрмекші және шыбын; қасқыр мен қояндар қасқыр мен кеміруші |
| Паразитизм | + - |
|
|
| Мутуализм (симбиоз) немесе кооперация | | Қоректік, кеңістіктік және басқа қарым-қатынасқа негізделген өзара пайдалы қарым-қатынас түрі. |
|
| Комменсализм немесе арамтамақтық | + 0 |
| Жабысқақ балықтарға азық беріп және қорғаныш болатын акулалар; құстар мен кемірушілердің індерінен бунақденелілердің көптеген түрлері өздеріне азық және қорғаныс табады. |
| Аменсализм | 0 - |
|
|
| Нейтрализм | | Түрлі ағзалардың экологиялық қуыстары(орындары) басқаша болып, өзара қарым-қатынасқа түспейді. |
|
Бағасы: ....................................................................................................................................................................
Комментарий..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Жауабы:
ТІРІ АҒЗАЛАР АРАСЫНДАҒЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ТҮРЛЕРІ
| Қарым-қатынас | Түрлер үшін маңызы | Қарым-қатынас сипаты | Мысалдары |
| Бәсекеестік | - - | Қоршаған ортаның бірдей жағдайлары үшін түрлер арасындағы немесе бір түр дараларының арасындағы күрес | Өсімдіктер өзара жарық, ылғал және т.б. жағдайдар үшін бәсекелеседі; орманның жыртқыш құстары мен аңдары азық үшін(кемірушілер) бәсекелеседі. |
| Жыртқыштық | + - | Бір ағза(жыртқыш) басқа ағзаны(жемтік) азық етеді. Егер ағзалар бір түрдікі болса, онда каннибализм болып табылады. | Омыртқасыз жануарлардан: инелік және өрмекшілер шыбындарды, көбелектерді және масаларды жейді; омыртқалы жануарлардан қасқырлар мен түлкілер қояндар мен кемірушілерді қорек етеді. |
| Паразитизм | + - | Бір ағза (паразит) басқа ағзаны (иесін) қорек және мекен ортасы ретінде пайдаланады. | Лямблия, трипаносомалар, безгек плазмодийі омыртқалылардың және адамның ішегінде, қанында паразиттік тіршілік етеді; тайтұяқ ағаштарда паразиттік тірлілік етеді; қастауыш пен қаракүйе астық тұқымдастарында паразиттік тіршілік етеді. |
| Мутуализм (симбиоз) немесе кооперация | + + | Қоректік, кеңістіктік және басқа қарым-қатынасқа негізделген өзара пайдалы қарым-қатынас түрі. | Талшықты (жгутиконосцы) қарнында тіршілік етіп, жасунықты (клетчатка) қорытатын термиттер; мүйізтұмсық және терісінен паразиттерді шұқып жейтін құстар(воловьи птицы); актиния және тақуа шаян. |
| Комменсализм немесе арамтамақтық | + 0 | Қарым-қатынастан бір ағза пайда табады, ал екінші ағза үшін қарым-қатынас әсері бейтарап болады. | Жабысқақ балықтарға азық беріп және қорғаныш болатын акулалар; құстар мен кемірушілердің індерінен бунақденелілердің көптеген түрлері өздеріне азық және қорғаныс табады. |
| Аменсализм | 0 - | Бір ағзаның тіршілік әрекеті басқа ағзаның дамуын бәсеңдетеді. | Аралас орманда өсетін шыршалар қайыңдар мен басқа да жапырақты өсімдіктерге көлеңкесін түсіреді, бірақ олардың тіршілігі жапырақты өсімдіктерге мүлдем тәуелді емес; пеницилл саңырауқұлағы бактериялардың өсуін тежейтін антибиотик бөледі. |
| Нейтрализм | 0 0 | Түрлі ағзалардың экологиялық қуыстары(орындары) басқаша болып, өзара қарым-қатынасқа түспейді. | Африка саваннналарындағы антилопалар түрлі ярустағы өсімдіктермен қоректенеді. Жирафтәрізді антилопа ағаштардың жапырақтарымен, Гну антилопасы- бұталардың жапырақтарымен, Куду антилопасы шөптесін өсімдіктермен қоректенеді. |
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт
