Интеллектуалды? казино

Абай атында?ы жалпы орта білім беретін мектеп

сыныптан тыс шара

      Та?ырыбы:

                        П?н м??алімі:  Ещанова Гаухар Айдархан?ызы

Та?ырыбы:  Интеллектуалды? казино

?атысушы сыныптар:  9 - 10

Ма?саты: о?ушыларды? биология п?нінен «Генетика» тарауынан  ал?ан білімдерін бекіту, ба?ылау ?ызы?ушылы?тарын арттыру.

Т?рі: ойын

К?рнекілігі: «а?ыл»-фишкалар, интербелсенді та?та (слайд)

Барысы:

1.?йымдастыру  Ойын ала?ы  казино сия?ты  безендіріледі,  ойыншылар?а  алдын ала б?ріне бірдей м?лшерде «а?ыл» беріледі. (10 а?ылдан)

Ойыннны? шарты: ойыншылар казино ала?ына  жиналады. Олар?а с?ра?тар мен тапсырмалар беріледі. Олар ?здеріні?  шамасына ?арай к?нге «а?ыл» тігеді. С?ра??а жауап берсе  к?нге тігілген барлы? а?ылда иемденеді. А?ылдары азай?ан немесе тауысыл?ан екі ойыншы 2-ші б?лімнен кейін  ойыннан  шы?ады. ?ал?ан а?ылдарын к?нге ?ойып кетеді. 4-ші б?лімнен кейін та?ы а?ылдары азай?ан немесе таусыл?ан екі о?ушы ойыннан шы?ады. ?ал?ан а?ылдарын к?нге ?ойып кетеді. ?ал?ан екі о?ушыны? ?айсысы к?п а?ыл жинаса, сол о?ушы же?імпаз атанады.

         Сайыс с?ра?тары мынадай  б?лімдерге  топтастырыл?ан:

1. ?лы есімдер
2. Белгілер сыры
3. ??ымдар
4. За?дар
5. Мен генетикпін
6. Есептер ?лемі

             1 – б?лім  «?лы есімдер»

1. Ген, генотип, фенотип  терминдерін енгізген кім?  Иогансен

2. Т??ым ?уалауды? хромасомалы? теориясын аш?ан ?алым.  Морган

3.Б?л кім?  Мендель

4.ДНК –негізгі т??ым?уалау заты екенін  аны?та?ан ?алым. Эрви

5. «Генетика»  терминін енгізген ?алым.  Бэтсон

             2- б?лім  «Белгілер сыры»

1. ?белгісі (аталы? дараны? жыныс белгісі)

2. ? белгісі (аналы? дараны? жыныс белгісі)

3. Р белгісі (ата-аналы? даралар белгісі)

4. Г белгісі (гаметалар белгісі)

5. ? белгісі (?рпа? белгісі)

               3- б?лім  «??ымдар»

1. Т??ым?уалаушылы? (организмдерді? ?з белгілері мен ?асиеттерін ж?не даму ерекшеліктерін ?рпа?тарына беру ?абілеті)

2. ?згергіштік (организмдерді? жа?а белгілер мен ?асиеттерге ие болуы)

3.Фенотип (организмні? ішкі ж?не сырт?ы белгілерді? жиынты?ы)

4. Генотип (организмні? ата-аналарынан ал?ан барлы? гендеріні? жиынты?ы)

5. Доминантты (бірінші ?рпа?та басымды? ?асиет к?рсетіп, бірден жары??а шы??ан белгі)

              4 – б?лім  «За?дар»

1. Мендельді? І – за?ы. (бірінші буданды? ?рпа?ты? белгілеріні? біркекі болу за?ы)

2. Генотип бойынша  1 АА: 2Аа:1 аа бойынша ажырау ж?ретін за?. (Мендельді? ІІ за?ы)

3. Дигибридті  будандастыруда Мендель ?сімдікті? ?андай белгілерін  алып, ?андай за? ашты? (белгілерді? т?уелсіз т??ым?уалау за?ы н/е Мендельді? ІІІ за?ы)

4. Фенотипі бойынша 3:1-ге те? ?атынасында ж?ретін за?. (Мендельді? ІІ за?ы)

5. Дрозофила шыбынына т?жірибе жасау ар?ылы ашыл?ан за?. (Морган за?ы н/е тіркес т??ым ?уалау за?ы)

              5 – топ «Мен генетикпін»

1. Адамны? ататегіне шежірелік сызбан?с?а ??рылып, о?ан талдау жасау ар?ылы зерттеу ?дісі. (генеалогиялы? ?діс).

2. Хромосомаларды? со??ы 23-ж?бында арты? бір жынысты? Х-хромосома (ХХУ) болатын ер адамдарда кездесетін ауру т?рі. (Клайнфельтер ауруы)

3. Егіз туыл?ан балаларды бір-бірімен салыстыру ар?ылы зерттеу ?дісі. (егіздерді салыстыру ?дісі)

4. ?йел жынысына т?н екі Х-хромосоманы? біреуі болмайтын (ХО) ауру т?рі. (Шерешевский – Тернер ауруы)

5. Дене жасушасында?ы хромосомаларды? саны мен ??рылысына талдау жасау ар?ылы зерттеу ?дісі. (цитогенетикалы? ?діс)

             6 –б?лім   «Есептер  ?лемі»

1. ?ара – доминантты, а? – рецессивті. Гетерозиготалы ?ара ?оянды а? т?сті ?оянмен ша?ылыстыр?анда алынатын ?рпа?тарды?  генотипі мен фенотипі ?андай?

А-?ара,  а-а?.

Р  ? Аа  х    ? аа

Г     А    а       а

?1    Аа    аа

Жауабы: Генотип: 50/50.  Фенотип: 50/50

2. Аналы? жыныс жасушасы – 44+ХХ ?андай гаметалар т?зеді? (22+Х, 22+Х)

3. Сары т?с – А, жасыл т?с – а, ал тегіс б?дыр?а ?ара?анда доминантты. Мына д?ндерді? генотипі бойынша  фенотипін аны?та: ааВВ, АаВВ, ААВв, Аавв, ааВв, ААвв. (жасыл- тегіс,сары-тегіс, сары-тегіс, сары-б?дыр, жасыл-тегіс, сары-б?дыр)

4.Домала?  пішін -  доминантты, сопа? пішін – рецессивті, гетерозиготалы домала? пішінді  томатты ?зара ша?ылыстыр?анда  алынатын ?рпа?тарды?  генотипі мен фенотипі ?андай?

А-домала?,  а-сопа?.

Р  ? Аа  х    ? Аа

Г     А    а       А   а

?1    АА    Аа      Аа     аа

Жауабы: Генотип: 50/50.  Фенотип: 3:1

5. Аталы? жыныс жасушасы – 44+ХУ ?андай гаметалар т?зеді? (22+Х,   22+У)