Ж?рек ж?не ?ан тамырлар ж?мысыны? реттелуі. Ж?рек ж?мысыны? автоматизмі

Cаба?ты? та?ырыбы:

Ж?рек ж?не ?ан тамырлар ж?мысыны? реттелуі. Ж?рек ж?мысыны? автоматизмі

Саба?ты? ма?саты

БиС технологиясын ?олдана отырып, о?ушыларды ж?ректі? ??рылысы мен ?ызметі жайында таныстыру.

О?ытуды? ма?саты

Ж?ректі? ??рлысы мен ?ызметі жайында білімдерін тере?дету
О?ушыларды? ойлау, с?йлеу да?дыларын, п?нге деген ?ызы?ушылы?тарын дамыту.
Саба?та бір – бірін ты?дау?а, ?зін – ?зі ба?алау?а да?дыландыру

К?тілетін н?тижелер

О?ушылар жа?а та?ырып бойынша ?з ойларын орта?а салады, жа?а м?ліметтер ?оса алады. Жа?а та?ырыпты ?з беттерінше ?абылдай білуге, ?ортынды жасау?а т?рбиелеу.

Міндеттері

Уа?ытты тиімді пайдалану, бірін- бірі ты?дау, бірін бірі ба?алау, ойын на?ты ?рі д?лелді айту?а машы?тандыру.

Жетістіктері

П?нді тере? т?сіну ?абілетіні? дамуы.

Та?ырыпты ?з бетінше ме?геру ж?не ба?алауы.

Білімін жетілдіруге талпынысы.

Біліміндегі ол?ылы?тарды сезіне білуге ж?не оны толы?тыру?а деген талпынысы.

К?рнекілік ??ралдар

О?улы?, ?дістемелік н?с?аулы?, интерактивті та?та, к?рнекіліктер.

Саба?ты? барысы

уа?ыты

Саба?ты? кезе?дері

М??алімні? іс- ?рекеті

О?ушыны? іс-?рекеті

2 мин

?йымдастыру

Психологиялы? ахуал орнату

Амандасу. Сынып ережесімен таныстыру

Сынып басшысы сыныптастарына рух беруге орта?а шы?ады

8 мин

?й тапсырмасын тексеру. «С?ра? – жауап» ?дісімен тексеру.

1.?анны? т?йы? ж?рек-?ан тамырлары ж?йесі бойынша ?здіксіз ?оз?алуы ?алай аталады?

2. Ж?ректі? пішіні ?андай?

3. Ж?рек кайда орналас?ан?

4. Ересек адамны? ж?регіні? салма?ы ?анша?

5. Ж?рек ішіндегі азда?ан с?йы?ты?ы ?айда орналасады?

6. Ж?рек т?тас ?ал?а ар?ылы ?алай б?луге болады

7. Ж?рекше ?алайорналас?ан?

8. ?арынша ?алай орналас?аны?

9. О?жа? б?лігінде неше ?а?па?ша орналас?ан

10. Сол жа? б?лігінде неше ?а?па?ша орналас?ан?

11.Ж?рек ?абыр?асы неше ?абаттан т?рады?

12. Сырт?ы ?абаты?

13. Орта??ы б?лшы? ет ?абаты?

14. Ішкі ?абаты?

15. Ж?рек ?абыр?асыны? негізгі б?лігін не ??райды?

16.Б?л тамырларды? бойымен ?ан ж?ректен барлы? м?шелер мен ?лпалар?а ба?ытталып а?ад,б?л ?андай ?ан тамыр( Артерия)

17. Е? жі?ішке ?ан тамырлар? (Капилляр)

18. М?шелер мен ?лпалардан ?ан ж?рекке ба?ытталып а?атын ед?уір ірі тамырлар? (Вена)

19.Адамда капиллярларды? жалпы саны?

20.Неліктен ж?рек ?здіксіз ж?не б?кіл ?мір бойы ?ажусыз ж?мыс істей алады?

21.Ж?рек ?шін ж?рек ?абы ?андай р?л ат?арады?

22.Ж?ректі ?андай ?лпалар ??райды?

23.Жа?таулы ?а?па?шалар ?алай орналас?ан?

24. Жарты ай т?різді ?а?па?шалар ?айда орналас?ан?

25.Б?л тамырларды? бойымен ?ан ж?ректен барлы? м?шелер мен ?лпалар?а ба?ытталып а?ады б?л ?андай ?ан тамыр( Артерия)

26. Е? жі?ішке ?ан тамырлар? (Капилляр)

27. М?шелер мен ?лпалардан?ан ж?рекке ба?ытталып а?атын ед?уір ірі тамырлар? (Вена)

28.Ж?рек ?абыр?асы неше ?абаттан т?рады?

Жа?а саба?.

М??алімні? т?сіндіруі

5 мин

Ж?ректі? ж?мысы – бірін-бірі ыр?а?ты т?рде алмастырып отыратын ж?рек циклынан т?рады. ?р со?уы 3 кезе?нен т?рады: 1) ж?рекшені? жиырылуы (0,1 сек); 2) ?арыншаны? жиырылуы (0,3 сек); 3) ж?ректі? боса?суы (ж?рекше мен ?арыншаны? бір мезгілде тыны?уы) (0,4 сек). Ж?ректі? бір рет со?уына барлы?ы 0,8 сек уа?ыт кетеді. Ересек адамда ж?рек ?алыпты жа?дайда минутына 70–75 рет со?ады. Ж?рекке к?ш т?скенде со?уы жиілейді. ?арыншалар ?рбір жиырыл?анда ?антамырлар?а 70–80 мл, я?ни бір минутта 5–5,5 л ?ан ?теді. Ж?ректі? ?мір бойы тынбай ж?мыс істесе де, шаршамауы тыны?у кезе?іні? болуына байланысты. Ж?рек ?абыр?асында?ы б?лшы?еттерді? ?а??а б?лшы?еттерінен айырмашылы?ы: а) ет талшы?тары шо?танып орналаспай, бір-бірімен тор т?різді жал?асып жатады; ?) ж?рек б?лшы?еттеріні? жиырылуы біры??ай салалы б?лшы?еттердікі сия?ты сырт?ы тітіркендіргіштерге т?уелді емес (?здігінен еріксіз жиырылады); б) ж?рек б?лшы?еттеріні? жасушалары 2 т?рлі: 1) жиырылатын жасушалар; 2) ж?ректі? ?ткізгіш ж?йесін ??райтын жасушалар:

1) жиырылатын жасушаларда к?лдене? жола?ты б?лшы?ет талшы?тарына ?ара?анда митохондрийлері к?п болады. Сонды?тан олар тоты?у де?гейіні? жо?ары болуын ?амтамасыз етеді. Керісінше эндоплазмалы? тор ?а??а б?лшы?ет талшы?тарымен салыстыр?анда нашар дамы?ан. Ж?рек б?лшы?еті жасушаларында ядросы д?л ортасында, миофибриллалары шет жа?ында ?атарласа орналасады.

2) ж?ректі? ?ткізгіш ж?йесін ??райтын жасушалар импульстерді ж?ректі? ?з ішіне ?ткізеді. Б?л жасушалар ?те ірі, т?йіршікті эндоплазмалы? торлары ?те к?п. Миофибриллалары мен митохондриялары аздау ?рі ядролары ірі.

Ж?ректі? ішкі бетіндегі ерекше жалпа? жасушалар ?антамырлары мен лимфа тамырларыны? ішкі бетін астарлап жатады. Б?л жасушалар ?анны? ?антамырларды? ішінде ?юына кедергі жасайды. Ж?рек б?лшы?етіні? та?ы бір ?асиеті сырт?ы тітіркендіруге т?уелді емес. Ж?ректе болатын импульстерге жауап ретінде ыр?а?ты жиырылу?а ?абілетті. Б?л ??былысты ж?рек автоматиясы (ж?ректі? ?здігінен жиырылуы) дейді. Ж?ректі? ?здігінен жиырылуын ж?ректі? б?лшы?етінде болатын ерекше б?лшы?ет жасушалары реттейді. Осыны? н?тижесінде а?задан б?лініп алын?ан ж?ректе ?озу ыр?а?ы пайда болады. Электрокардиограмманы? к?рсеткіші ж?рек б?лшы?еттеріні? ж?мысын а??артады. М?ны? ж?рек ауруларын аны?тауда ма?ызы зор.

Ж?рек ж?мысыны? реттелуі ?немі ж?йкелік ж?не гуморальды? жолмен ж?зеге асады. Ж?ректі? жиырылу жиілігіні? ж?йкелік реттелуі – сопа?ша мида орналас?ан «ж?рек ыр?а?ыны? орталы?ына» байланысты. Б?л орталы?тан ж?рекке ?оз?а?ыш ж?йкелерді? 2 тобы ?сер етеді. Оны? парасимпатикалы? б?лімі ж?рек ж?мысын б?се?детсе, симпатикалы? б?лімі ж?ректі? жиырылу жиілігін к?шейтеді.

?антамырлар а?заны т?гелдей торлап жатады. ?антамырлар: артериялар (салатамырлар), веналар (к?ктамырлар) ж?не капиллярлар (?ылтамырлар) деп 3 топ?а б?лінеді (63-сурет).

2 мин

Тірек с?здер

Артериялар
Капиллярлар
Веналар
Ж?рек
Автоматизм
Тамырлар
Циклі

12 мин

М?тінді о?у, м?тін бойынша с?ра? – жауап

ТЕСТ ??расыру

8мин

Сыни с?ра?

1.?анны? т?йы? ж?рек-?ан тамырлары ж?йесі бойынша ?здіксіз ?оз?алуы ?алай аталады?

2. Ж?ректі? пішіні шар т?різді?

3. Ж?рек 6-7 ?абыр?аде?гейінде орналас?ан?

4. Ересек адамны? ж?регіні? салма?ы 450-500г?

5. Ж?рек ішінде азда?ан ?атты заттар бар?

6. Ж?рек т?тас ?ал?а ар?ылы ?алай б?луге болады

7. Ж?рекше т?мен орналас?ан?

8. ?арынша жо?арыорналас?аны?

9. О? жа? б?лігінде 8 ?а?па?ша орналас?ан

10. Сол жа? б?лігінде 6 ?а?па?ша орналас?ан?

11.Ж?рек ?абыр?асы 4 ?абаттан т?рады?

12. Сырт?ы ?абаты миокард?

13. Орта??ы б?лшы? ет ?абаты миокард?

14. Ішкі ?абаты эпикард?

16.Б?л тамырларды? бойымен ?ан ж?ректен барлы? м?шелер мен ?лпалар?а ба?ытталып а?ады б?л ?андай ?ан тамыр( Артерия)

17. Е? жі?ішке ?ан тамырлар? (Капилляр)

18. М?шелер мен ?лпалардан ?ан ж?рекке ба?ытталып а?атын ед?уір ірі тамырлар? (Вена)

19.Адамда капиллярларлар 20 мы??а жуы? т?рі бар?

20.Неліктен ж?рек ?здіксіз ж?не б?кіл ?мір бойы ?ажусыз ж?мыс істей алады?

21.Ж?рек ?шін ж?рек ?абы ат?арады?

22.Ж?ректе ?андай ?лпа болмайды?

23.Жа?таулы ?а?па?шалар ?алай орналас?ан?

24. Жарты ай т?різді ?а?па?шалар ?айда орналас?ан?

25.Б?л тамырларды? бойымен ?ан ж?ректен барлы? м?шелер мен ?лпалар?а ба?ытталып капилляр а?ады.

26. Е? жі?ішке ?ан тамырлар вена?

27. М?шелер мен ?лпалардан ?ан ж?рекке ба?ытталып а?атын ед?уір ірі тамырлар капиллярлар ?

8 мин

Эссе

?йге тапсырма:§34 80 сурет

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ж?рек ж?не ?ан тамырлар ж?мысыны? реттелуі. Ж?рек ж?мысыны? автоматизмі»

Cабақтың тақырыбы:	Жүрек және қан тамырлар жұмысының реттелуі. Жүрек жұмысының автоматизмі
Сабақтың мақсаты	БиС технологиясын қолдана отырып, оқушыларды жүректің құрылысы мен қызметі жайында таныстыру.
Оқытудың мақсаты	Жүректің құрлысы мен қызметі жайында білімдерін тереңдету Оқушылардың ойлау, сөйлеу дағдыларын, пәнге деген қызығушылықтарын дамыту. Сабақта бір – бірін тыңдауға, өзін – өзі бағалауға дағдыландыру
Күтілетін нәтижелер	Оқушылар жаңа тақырып бойынша өз ойларын ортаға салады, жаңа мәліметтер қоса алады. Жаңа тақырыпты өз беттерінше қабылдай білуге, қортынды жасауға тәрбиелеу.
Міндеттері	Уақытты тиімді пайдалану, бірін- бірі тыңдау, бірін бірі бағалау, ойын нақты әрі дәлелді айтуға машықтандыру.
Жетістіктері	Пәнді терең түсіну қабілетінің дамуы. Тақырыпты өз бетінше меңгеру және бағалауы. Білімін жетілдіруге талпынысы. Біліміндегі олқылықтарды сезіне білуге және оны толықтыруға деген талпынысы.
Көрнекілік құралдар	Оқулық, әдістемелік нұсқаулық, интерактивті тақта, көрнекіліктер.

Сабақтың барысы
уақыты	Сабақтың кезеңдері	Мұғалімнің іс- әрекеті	Оқушының іс-әрекеті
2 мин	Ұйымдастыру Психологиялық ахуал орнату	Амандасу. Сынып ережесімен таныстыру	Сынып басшысы сыныптастарына рух беруге ортаға шығады
8 мин	Үй тапсырмасын тексеру. «Сұрақ – жауап» әдісімен тексеру. 1.Қанның тұйық жүрек-қан тамырлары жүйесі бойынша үздіксіз қозғалуы қалай аталады? 2. Жүректің пішіні қандай? 3. Жүрек кайда орналасқан? 4. Ересек адамның жүрегінің салмағы қанша? 5. Жүрек ішіндегі аздаған сұйықтығы қайда орналасады? 6. Жүрек тұтас қалқа арқылы қалай бөлуге болады 7. Жүрекше қалай орналасқан? 8. Қарынша қалай орналасқаны? 9. Оңжақ бөлігінде неше қақпақша орналасқан 10. Сол жақ бөлігінде неше қақпақша орналасқан? 11.Жүрек қабырғасы неше қабаттан тұрады? 12. Сыртқы қабаты? 13. Ортаңғы бұлшық ет қабаты? 14. Ішкі қабаты? 15. Жүрек қабырғасының негізгі бөлігін не құрайды? 16.Бұл тамырлардың бойымен қан жүректен барлық мүшелер мен ұлпаларға бағытталып ағад, бұл қандай қан тамыр( Артерия) 17. Ең жіңішке қан тамырлар? (Капилляр) 18. Мүшелер мен ұлпалардан қан жүрекке бағытталып ағатын едәуір ірі тамырлар? (Вена) 19.Адамда капиллярлардың жалпы саны? 20.Неліктен жүрек үздіксіз және бүкіл өмір бойы қажусыз жұмыс істей алады? 21.Жүрек үшін жүрек қабы қандай рөл атқарады? 22 .Жүректі қандай ұлпалар құрайды? 23.Жақтаулы қақпақшалар қалай орналасқан? 24. Жарты ай тәрізді қақпақшалар қайда орналасқан? 25.Бұл тамырлардың бойымен қан жүректен барлық мүшелер мен ұлпаларға бағытталып ағады бұл қандай қан тамыр( Артерия) 26. Ең жіңішке қан тамырлар? (Капилляр) 27. Мүшелер мен ұлпаларданқан жүрекке бағытталып ағатын едәуір ірі тамырлар? (Вена) 28.Жүрек қабырғасы неше қабаттан тұрады?

	Жаңа сабақ.
	Мұғалімнің түсіндіруі
5 мин	Жүректен өтетін қантамырлар Капиллярлар Артериялар Веналар Жүректің жұмысы – бірін-бірі ырғақты түрде алмастырып отыратын жүрек циклынан тұрады. Әр соғуы 3 кезеңнен тұрады: 1) жүрекшенің жиырылуы (0,1 сек); 2) қарыншаның жиырылуы (0,3 сек); 3) жүректің босаңсуы (жүрекше мен қарыншаның бір мезгілде тынығуы) (0,4 сек). Жүректің бір рет соғуына барлығы 0,8 сек уақыт кетеді. Ересек адамда жүрек қалыпты жағдайда минутына 70–75 рет соғады. Жүрекке күш түскенде соғуы жиілейді. Қарыншалар әрбір жиырылғанда қантамырларға 70–80 мл, яғни бір минутта 5–5,5 л қан өтеді. Жүректің өмір бойы тынбай жұмыс істесе де, шаршамауы тынығу кезеңінің болуына байланысты. Жүрек қабырғасындағы бұлшықеттердің қаңқа бұлшықеттерінен айырмашылығы: а) ет талшықтары шоқтанып орналаспай, бір-бірімен тор тәрізді жалғасып жатады; ә) жүрек бұлшықеттерінің жиырылуы бірыңғай салалы бұлшықеттердікі сияқты сыртқы тітіркендіргіштерге тәуелді емес (өздігінен еріксіз жиырылады); б) жүрек бұлшықеттерінің жасушалары 2 түрлі: 1) жиырылатын жасушалар; 2) жүректің өткізгіш жүйесін құрайтын жасушалар: 1) жиырылатын жасушаларда көлденең жолақты бұлшықет талшықтарына қарағанда митохондрийлері көп болады. Сондықтан олар тотығу деңгейінің жоғары болуын қамтамасыз етеді. Керісінше эндоплазмалық тор қаңқа бұлшықет талшықтарымен салыстырғанда нашар дамыған. Жүрек бұлшықеті жасушаларында ядросы дәл ортасында, миофибриллалары шет жағында қатарласа орналасады. 2) жүректің өткізгіш жүйесін құрайтын жасушалар импульстерді жүректің өз ішіне өткізеді. Бұл жасушалар өте ірі, түйіршікті эндоплазмалық торлары өте көп. Миофибриллалары мен митохондриялары аздау әрі ядролары ірі. Жүректің ішкі бетіндегі ерекше жалпақ жасушалар қантамырлары мен лимфа тамырларының ішкі бетін астарлап жатады. Бұл жасушалар қанның қантамырлардың ішінде ұюына кедергі жасайды. Жүрек бұлшықетінің тағы бір қасиеті сыртқы тітіркендіруге тәуелді емес. Жүректе болатын импульстерге жауап ретінде ырғақты жиырылуға қабілетті. Бұл құбылысты жүрек автоматиясы (жүректің өздігінен жиырылуы) дейді. Жүректің өздігінен жиырылуын жүректің бұлшықетінде болатын ерекше бұлшықет жасушалары реттейді. Осының нәтижесінде ағзадан бөлініп алынған жүректе қозу ырғағы пайда болады. Электрокардиограмманың көрсеткіші жүрек бұлшықеттерінің жұмысын аңғартады. Мұның жүрек ауруларын анықтауда маңызы зор. Жүрек жұмысының реттелуі үнемі жүйкелік және гуморальдық жолмен жүзеге асады. Жүректің жиырылу жиілігінің жүйкелік реттелуі – сопақша мида орналасқан «жүрек ырғағының орталығына» байланысты. Бұл орталықтан жүрекке қозғағыш жүйкелердің 2 тобы әсер етеді. Оның парасимпатикалық бөлімі жүрек жұмысын бәсеңдетсе, симпатикалық бөлімі жүректің жиырылу жиілігін күшейтеді. Қантамырлар ағзаны түгелдей торлап жатады. Қантамырлар: артериялар (салатамырлар), веналар (көктамырлар) және капиллярлар (қылтамырлар) деп 3 топқа бөлінеді (63-сурет).
2 мин	Тірек сөздер Артериялар Капиллярлар Веналар Жүрек Автоматизм Тамырлар Циклі
12 мин	Мәтінді оқу, мәтін бойынша сұрақ – жауап ТЕСТ құрасыру
8мин	Сыни сұрақ 1.Қанның тұйық жүрек-қан тамырлары жүйесі бойынша үздіксіз қозғалуы қалай аталады? 2. Жүректің пішіні шар тәрізді? 3. Жүрек 6-7 қабырға деңгейінде орналасқан? 4. Ересек адамның жүрегінің салмағы 450-500г? 5. Жүрек ішінде аздаған қатты заттар бар? 6. Жүрек тұтас қалқа арқылы қалай бөлуге болады 7. Жүрекше төмен орналасқан? 8. Қарынша жоғары орналасқаны? 9. Оң жақ бөлігінде 8 қақпақша орналасқан 10. Сол жақ бөлігінде 6 қақпақша орналасқан? 11.Жүрек қабырғасы 4 қабаттан тұрады? 12. Сыртқы қабаты миокард? 13. Ортаңғы бұлшық ет қабаты миокард? 14. Ішкі қабаты эпикард? 15. Жүрек қабырғасының негізгі бөлігін вена құрайды? 16.Бұл тамырлардың бойымен қан жұректен барлық мүшелер мен ұлпаларға бағытталып ағады бұл қандай қан тамыр( Артерия) 17. Ең жіңішке қан тамырлар? (Капилляр) 18. Мүшелер мен ұлпалардан қан жүрекке бағытталып ағатын едәуір ірі тамырлар? (Вена) 19.Адамда капиллярларлар 20 мыңға жуық түрі бар? 20.Неліктен жүрек үздіксіз және бүкіл өмір бойы қажусыз жұмыс істей алады? 21.Жүрек үшін жүрек қабы атқарады? 22 .Жүректе қандай ұлпа болмайды? 23.Жақтаулы қақпақшалар қалай орналасқан? 24. Жарты ай тәрізді қақпақшалар қайда орналасқан? 25.Бұл тамырлардың бойымен қан жүректен барлық мүшелер мен ұлпаларға бағытталып капилляр ағады. 26. Ең жіңішке қан тамырлар вена? 27. Мүшелер мен ұлпалардан қан жүрекке бағытталып ағатын едәуір ірі тамырлар капиллярлар ? 28.Жүрек қабырғасы 5 қабаттан тұрады?
8 мин	Эссе
	Үйге тапсырма:§34 80 сурет