Саба? жоспары
Сынып: 5
П?н: Жаратылыстану
Та?ырыбы: Астрономия – ?ылым ретінде, ж?лдызды аспан
Саба?ты? ма?саты :О?ушылар?а аспан денелері туралы ма?л?мат беру.
Міндеттері:
Білімділік: Ж?лдызды аспан ж?не ж?лдыздар ж?йесі туралы о?ушыларды? білімін ?алыптастыру.
Дамытушылы?: О?ушыларды? жина?та?ан білімдерін ары ?арай дамыту.
Т?рбиелік: О?ушыларды ?зара т?сіністікке, ?жымшылды??а т?рбиелеу
Саба? типі:Аралас саба?.
Саба? ?дісі: баяндау, т?сіндіру
К?рнекіліктер: суреттер, ?лестірме ?а?аздар
П?н аралы? байланыс:физика
Саба? барысы:
1.?йымдастыру с?ті(2 мин)
2.Пысы?тау с?ра?тары(8 мин )
3.Жа?а та?ырыпты т?сіндіру (25мин)
4.Жа?а та?ырыпты бекіту (5мин)
5.Ба?алау (3мин)
6.?йге тапсырма беру(1мин)
1.?йымдастыру
- с?лемдесу
-о?ушыларды т?гендеу
- саба??а назар аударту
2.?й тапсырмасын с?рау:
1.Оймаржан
1.Жаратылыстану ?андай ?ылым ?
2.Таби?атты о?ып ?йренуді? ?дістерін ата?дар?
3.Таби?аттанушылар?а арнал?ан неше ?а?ида бар ?
4.Астрономия ?андай ?ылым ?
5.Жаратылыстанушы ?алымдар туралы айтындар?
2.?лы есімдер
Ш.У?лиханов
Н.Коперник
К.Линней
?бу-Райхан-?л-Бируни
3.Жа?а та?ырыпты т?сіндіру
?андай ж?лдыздарды? аттарын білесі?дер ?
Ашы? б?лтсыз т?нде ??рал – жабды?ты пайдаланбай аспан ?лемінде сансыз жар?ырап т?р?ан ж?лдыздарды к?руге болады.Адамды тек ж?лдызды? ?демілігі ?ана емес оны? аттарыда соншалы?ты ?ызы?тыр?ан. Мысал?а, Антарес,Альдебаран,Та?шолпан,Жеті?ара?шы,?ркер ж?не т.б.
Сонымен, ж?лдызды аспан ке?істік дегеніміз не ?
Б?л ?р т?рлі пішіндегі, бір – біріне ??самайтын аспан денелері.Оларды? негізін ж?лдыздар тобы ??райды. Ж?лдыз дегеніміз - бірнеше мы? градус температура?а дейін ?ызып т?р?ан аспанны? жары? денесі.К?нні? бізге ?лкен болып к?рінуі себебі, ол Жерге бас?а ж?лдыздардан г?рі к?п жа?ын.Ал ?рбір ж?лдыз бізден ?те алыста т?р?ан К?н деп есептеуге болады.Біздер ?шін барлы? ж?лдыздар ?лемі біры??ай айналып ж?реді де Темір?азы? ж?лдызы орнынан жылжымайтын сия?ты к?рінеді. Шынды?ында ж?лдыздар емес,бізді? Жер ?аламшарымыз айналады.Ал Темір?азы? ж?лдызы ?рдайым солт?стік ба?ытты к?рсетеді.Ж?лдыздарды зерттеуде ?ылым?а ?лкен е?бек сі?ірген ?лы?бек болды.Оны ?ызы?тыр?ан аспан ?лемі мен таби?атты? ??пиялары.Обсерваторияда к?птеген аспан денелеріні? ??пиялары ашылып 1018 ж?лдыздан т?ратын ж?лдыздаркатологы жасалынды. Ж?мысыны? н?тижесі « Жа?а астрономиялы? кесте » атты белгілі е?бегінде к?рсетілді.Ж?лдызды аспан – аспан к?мбезінде т?нде к?рінетін шыра?тарды? жиынты?ы.Т?нде жай к?збен аспан сферасыны? жартысынан, ауа райы жа?сы жа?дайда, бір мезгілде 2,5 мы?дай ж?лдызды к?руге болады.
Ж?лдыздарды? к?бі ?айда орналас?ан ? Галактикалы? жыл деген не ? Жерге е? жа?ын ж?лдызды ?айсы деп ойлайсындар ?
Ашы? айлы т?нде сансыз ж?лдыздар жар?ырап к?рініп т?рады. Оларды? к?рінетінін, к?рінбейтінін жина?тап адамдар ?арышты? ке?істік деп атайды.?арышты? ке?істікті? ?лкендігі сондай,оны бізді? ?олданып ж?рген ?лшем бірлігімен есептеп, шекарасын аны?тау м?мкін емес.Б?ндай шексіз ара ?ашы?ты?ты жары? жылмен есептейді. Жары? жыл – жары?ты? 1 жылда ?тетін ?ашы?ты?ы немесе бір жылда 946 млн ша?ырым?а жетеді.Жеке ж?лдыздарды? тобын Галактика деп атайды. Соны? бірі бізді? Галактикамыз - ??сжолы.К?н де бас?а ж?лдыздар сия?ты галактиканы? орталы? н?ктесінен шамамен 250 миллион жылда айналып ?теді.Б?л уа?ытты Галактикалы? жыл деп атайды.
?арышты? ке?істік дегеніміз – ?р т?рлі пішіндегі ?алыптасып, жер атмосферасыны? тыс?ары жат?ан ?зіндік ж?лдыздары, ?аламшарлары, астероидтары, кометалары мен ша?- тоза?ды газдары бар ?аламшар, ж?лдыз, галактика аралы? бос ке?істік.
4.Жа?а та?ырып бекіту:
?орытынды:
- Ж?лдыз дегеніміз - бірнеше мы? градус температура?а дейін ?ызып т?р?ан аспанны? жары? денесі.
- Ж?лдызды аспан – аспан к?мбезінде т?нде к?рінетін шыра?тарды? жиынты?ы.
- Жары? жыл – жары?ты? 1 жылда ?тетін ?ашы?ты?ы немесе бір жылда 946 млн ша?ырым?а жетеді
- Жеке ж?лдыздарды? тобын Галактика деп атайды
- ?арышты? ке?істік дегеніміз – ?р т?рлі пішіндегі ?алыптасып, жер атмосферасыны? тыс?ары жат?ан ?зіндік ж?лдыздары, ?аламшарлары, астероидтары, аралы? бос ке?істік.
5. О?ушыларды ба?алау
6.?йге тапсырма: § 4. Астрономия – ?ылым ретінде, ж?лдызды аспан.
7. ?орытынды с?з.
