А?ылшын тіліндегі біріккен с?здерді? ?аза? тіліне берілуіні? трансформациялы? моделдері

Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліне берілуінің трансформациялық моделдері

Малдыбаева Жамал 9 «Г» сынып оқушысы

Ғылыми жұмыс жетекшісі: Досқожаева Н. Е.

• Зерттеу жұмысының пәні: Ағылшын тіліндегі біріккен сқздердің қазақ тіліне берілуі

• Зерттеу нысаны: Ағылшын және қазақ тіліндегі біріккен сөздер

Зерттеу жұмысының мақсаты:

• Ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді құрылымдық және семнатикалық тұрғыдан салыстыра, салғастыра зерттеу негізінде оларды қазақ тіліне берудің трансформациялық моделін ұсыну

Міндеттері:

• Жалпы аударма теориясының ағылшын тілінен қазақ тіліне аударма жасаудағы негізгі бағыттарын айқындап жүйелеу арқылы зерттеу жұмысына теориялық негіз дайындау
• Ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді қазақ тіліне трансформациялауда аударманың тиімді түрлерін теориялық және практикалық тұрғыдан айқындау
• Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліндегі баламаларын табу барысында лайықты баламалар іздестіру трансформациялық модельдерін ұсыну
• Жалпы аударма теориясының ағылшын тілінен қазақ тіліне аударма жасаудағы негізгі бағыттарын айқындап жүйелеу арқылы зерттеу жұмысына теориялық негіз дайындау

А. И. Федоров аударма барысында мынадай жағдайларға баса көңіл бөлу керек деп есептейді:

• Түпнұсқа тілде кездесетін сөздердің барлығы дерлік аударма тілдің сөздік қорында кезедесе бермейді
• Түпнұсқа тіл мен аударма тілдегі сөздердің мағынасы тек жартылай ғана сәйкес келуі мүмкін
• Түпнұсұқа тілдегі көп мағыналы сөздің берер мағынасы аударма тілде әр тәлде әр түрлі сқздер арқылы берілуі мүмкін

Ағылшын тілінен қазақ тіліне аударма жасаудағы негізгі бағыт – аударма үлгілері

Денотаттық трансформациялық

Семантикалық

Аударманың трансформациялық үлгісі

• Анализ кезеңі
• Тасымалдау
• синтез

• Ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді қазақ тіліне трансформациялауда аударманың тиімді түрлерін теориялық және практикалық тұрғыдан айқындау
• He became a member, penetrated its inmost circle, and was, as I say, instrumental in bringing about its downfall – Ол әлі құпия ұйымға мүше болып, ішіне еніп алып, жаңа ғана айтқанымдай, оның тамырына балта шапты.

• Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліндегі баламаларын табу барысында лайықты баламалар іздестіру арқылы трансформациялық модельдерін ұсыну
• Грамматикалық ерекшеліктері

• Орын алмастыру – «The hour of midnight is both solemn and suitable. I fancy» – сөйлемі қазақ тіліне «Меніңше түн ортасы қолайлы. Одан бері ештеңе бола қоймайды»
• Ауыстыру – « … and rising the revolver he fired point – blank at the woman’s retreating figure just as flung myself upon him» - «... ол қаруын көтере беріп, сытылып бара жатқан әйелді көздеді. Дәл осы кезде мен оны бас салдым»
• Сөзбе – сөз аудару – «Tuesday saw us speeding to Liverpool in a first – class carriage of the London and North, West Railway» - сөйлемі қазақ тіліне «Сейсенбі күні біз –Лондон – Солтүстік Батыс теміржолының – бірінші класс вагонына мініп алып, Ливерпульға асығып бара жаттық» болып аударылады.

Лексикалық ерекшеліктері

• Лексикалық сөз қосу

«He only actually lived in it a fortnight – then he advertised it to be jet furnished »

«Ол да екі – ақ апта тұрып, сосын үйді жалға беретіні жөнінде хабарландыру жасайды»

• Сөз түсіру

«They say, I never eat flesh, in a way that puts you rights off your nice little

beefsteak» «Олар еш уақытта да ет жемейміз дегенді айтқан кезде, жегелі отырған бір үзім етті де тастап кетесің»

• Сөз түрлендіру

«It is a terrible set – back in his career» - «Бұл Филлиптің жұмысына үлкен кесірін тигізетін сәтсіздік болып тұр»

• Түсіндірме түріндегі аударма

«Emily French had been a strong –willed old woman, willing to pay her price for what she wanted» - сөйлемін қазақ тіліне «Эмили Фрэнч өз есебіне шегедей, көңіліне ұнаған нәрсенің құнын жақсы білетін кемпір болатын» деп аударуға болады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы

• Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліндегі трансформациялық модельдерін жасауда қолданылатын аударма әдіс – тәсілдерін қолдану теориясы мен практикасының негізгі мәні ашылады